EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

162

önemli belirleyici bir etkisi olduğu ve bunun da göz ardı edil-

memesi gerektiği anlaşılmaktadır. 

Her bilimsel çalışma bir toplumda yapılır. Bu yüzden sos-

yolojik ortamdan bağımsız bir bilimsel çalışma olamaz. Bi-

limsel çalışma yapılırken belirlenen ilkelerde de toplumun rolü 

vardır. Çalışmaların kabul edilip toplumsallaşmasında ise top-

lumun değerleri, menfaatleri ile toplumu yönlendiren siyaset 

gibi kurumların etkisi vardır. Tüm bu unsurlar objektif bil-

giye ulaşmak arzusunda olan bilimin önünde ciddi engeller-

dir. Objektif bilgi; menfaatlere, mevcut siyasete, kültüre veya 

peşinen kabul edilmiş ilkelere aykırı olabilir. Toplumdan so-

yutlanmış bilgi olamayacağı için, elde edilen bilginin objek-

tifliğini belirlemekte birçok defa önemli zorluklar olmaktadır. 

Çünkü bu bilgiyi değerlendiren ‘biz’ de toplumun bir parçası 

olarak; kabul edilmiş ilkeler, toplumsal kurumlar ve kültürle 

kuşatılmış bulunmaktayız. 

Tüm bunlar, objektif bilimsel bilgiye ulaşmanın imkânsız 

olduğu anlamına gelmez. Paradigmanın, bilgiye ulaşma ve 

bilginin kabulünde zorlaştırıcı veya kolaylaştırıcı etkisi ol-

duğunu, ele aldığımız bilginin kabul veya reddinin, bilginin 

doğruluk veya yanlışlığından bağımsız olarak paradigmaya 

bağlı olabileceğini göz önünde bulundurmalıyız. Bu ise bizi, 

bir bilgiyi (veya teoriyi) değerlendirmek için, o bilginin or-

taya konduğu paradigmayı bilmemiz gerektiği sonucuna gö-

türür. Bu yüzden Evrim Teorisi’nin içinde yer aldığı paradig-

mayı ele aldım. Paradigma, bilimsel çalışmayı etkileyen tüm 

çerçeveyi ifade ettiği ve bu çerçevenin unsurları kendi arala-

rında da etkileşim içinde oldukları için, bir paradigmayı ku-

sursuz şekilde ortaya koymakta büyük zorluklar vardır. Hele 

canlıların Evrim Teorisi gibi teolojiden bilime, felsefeden si-

yasete kadar geniş bir alanda etkisi olan bir teori söz konu-

suysa, bu zorluk iyice artar.

 

---

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

∑

EVRİM TEORİSİ’NİN DEĞERLENDİRİLMESİ

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

164

BÖLÜM TANITIMI

Buraya kadar Evrim Teorisi ile ilgili bilimsel, felsefi ve 

teolojik tartışmaların tarihsel arka planını, bu teorinin ortaya 

konma sürecini ve ileri sürdüğü iddialarını göstermeye çalış-

tım. Bu bölümde ise Evrim Teorisi’nin, çeşitli bilim felsefesi 

yaklaşımlarında ortaya konan kriterleri ne kadar karşıladığını 

inceleyeceğim. Bunun için doğa bilimlerinde ve bilim felsefe-

sinde ileri sürülen gözlemlenebilme, öngörü gücü, yasalara sa-

hip olma, matematiksel betimleme yeteneği, yanlışlanabilirlik, 

rakip teorilere üstünlük sağlama gibi çeşitli kriterler açısın-

dan bu teorinin değerlendirmesini yapacağım. Bunlarla bera-

ber, Evrim Teorisi’nin doğal seleksiyon ve mutasyon gibi me-

kanizmalarının yepyeni özelliklere sahip türlerin oluşumunu 

açıklayıp açıklayamayacağını tartışacağım. Ayrıca embriyo-

loji, moleküler biyoloji, homoloji ve fosilbilimi gibi alanlara 

da kısaca değinmek suretiyle bu teoriyi ele alıp irdeleyeceğim. 

Buradaki değerlendirmem bu teorinin doğru olup olmamasın-

dan ziyade farklı bilim felsefesi yaklaşımlarındaki kriterleri 

ne kadar karşıladığı ile ilgilidir. Bu hususa dikkat edilmelidir; 

bu kriterleri geçememek veya iyi bir şekilde karşılayamamak 

tarihsel uzun bir süreçle ilgili bu teorinin yanlış olduğu an-

lamını taşımaz, fakat bu teorinin epistemolojik statüsü hak-

kında bir kanaat oluşturabilir.

 Bu bölümde cevabını bulabileceğiniz bazı sorular şunlar-

dır: Evrim Teorisi bilim felsefesi alanında ortaya konan bi-

limsellik ölçütlerini ne kadar karşılamaktadır? Doğal seleksi-

yon canlılarda yeni özelliklerin ortaya çıkışını hangi ölçüde 

açıklayabilmektedir? İspinoz kuşları veya pulkanatlı güveler 

Evrim Teorisi’nin delilleri olabilir mi? Yapılan laboratuvar 

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

165

deneyleri mutasyonlarla yeni özelliklere sahip türlerin oluşa-

cağını desteklemekte midir? Evrim Teorisi’ne dayanarak ön-

görüde bulunulabilir mi? Evrim Teorisi yanlışlanmaya açık 

bir teori midir? Evrim Teorisi’nin fizikteki teoriler gibi ma-

tematiksel yasaları var mı? Evrim Teorisi’nin biyoloji alanın-

daki otoritesi Thomas Kuhn’un ‘paradigma’ görüşü ile açık-

lanabilir mi? Fizik alanıyla ilgili Big Bang Teorisi ile biyoloji 

alanıyla ilgili Evrim Teorisi’nin bilimsel ölçütlere uymaktaki 

başarıları arasında fark var mıdır? Canlılardaki benzerlikler 

ile Evrim Teorisi temellendirilebilir mi? Fosiller Evrim Teo-

risi hakkında ne söylemektedir? Fosil-olasılık ikilemi nedir? 

Evrim Teorisi olmadan bilim olur mu?

BİLİMSELLİĞİN KRİTERLERİ, BACONCI 

İLKELER VE EVRİM TEORİSİ

Evrim Teorisi’nin, kendisinin dışındaki yaklaşımlardan 

daha doğru olup olmadığını anlamak için, onu, diğer görüş-

lerden ayırt eden unsurların neler olduğunu iyice tespit etmek 

gerekmektedir. Evrim Teorisi’nde, kendiliğinden türeyen basit 

bir canlıdan veya canlılardan diğer bütün canlıların, bir canlı 

formundan diğerine değişim yoluyla oluştuğu savunulmakta-

dır. Burada altı çizilmesi gerekli nokta, Evrim Teorisi’nin, is-

tisnasız bütün türlerin, başka bir türden oluştuğunu iddia et-

mesidir. Türlerin tamamen sabit olup hiç değişmedikleri fikri 

özellikle Linnaeus ve takipçileri tarafından savunulmuştur. 

Buffon, Linnaeus’un düşündüğünden daha az sayıda köken-

sel türün başta yaratıldığını, diğer türlerin bu türlerden deği-

şerek oluştuklarını söyledi. Mendel ise melezleşme yoluyla 

yeni türlerin oluşumunu Evrim Teorisi’nin alternatifi olarak 

gördü. Evrim Teorisi’ne karşıt fikirleri savunan biyolojinin bu 

en ünlü isimlerinin görüşlerinin alternatif görüşler olarak ele 

alındığını düşünelim, bunlara karşı bu teorinin doğruluğunu 

---