EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

166

göstermek için türlerin sabit olmadığını, türlerde bazı deği-

şiklikler bulunduğunu göstermek yetmeyecektir. Fakat bir tür-

den diğerine değişim olurken, kanadı olmayan bir sürüngenin 

kanadının çıkıp da yeni bir tür oluştuğu veya memeli olma-

yan bir canlının memeli başka bir türe dönüştüğü gösterile-

bilirse, Evrim Teorisi’nin diğer görüşlere göre daha üstün ol-

duğu ispatlanabilir. Görüldüğü gibi bir türün içinde farklılıklar 

olması, hatta birbirine çok yakın iki türün ortak bir atadan 

veya atalardan melezleşme veya değişim yoluyla oluştuğunun 

iddia edilmesi; Evrim Teorisi’ni savunanları diğer görüşlerin 

hepsinden ayırt eden özellik değildir. Canlılar dünyasında kü-

çük değişimlerin (mikro mutasyonların) gözlenmesinin Evrim 

Teorisi’nin delili olduğu söylenemez; ancak bir türden önemli 

ölçüde farklı bir türe, cinse, familyaya veya takıma geçişi sağ-

layacak büyük değişimlerin oluştuğu; bunun gerek bir anda 

gerekse küçük değişimlerin birikmesiyle mümkün olduğu gös-

terilebilirse, Evrim Teorisi’ni diğer görüşlerden ayırt eden id-

dialarının delilinin bulunduğu söylenebilir.

Darwin’in hayvan yetiştiricileriyle ilgili gözlemleri Evrim 

Teorisi’nin ayırt edici bir delilini sunmaz.

364

 Çünkü hayvan 

yetiştiricileri, daha çok süt veren bir ineğin veya daha iri bir 

koyunun nasıl yetiştirildiğini gösterebilmelerine karşın yep-

yeni özellikleri olan bir cinsin oluşumunu gerçekleştirmemiş-

lerdir. Aynı şekilde yeni Darwincilerin üzerinde en çok deney 

gerçekleştirdikleri sirke sineği (Drosophila) ile ilgili deney-

lerde de yepyeni özellikleri olan bir cins elde edilememiştir.

365

Yeni bir cinsin oluşumuna dair bir gözlemin olmadığını, 

Evrim Teorisi’nin en önemli teorisyenleri de kabul eder-

ler. Yeni bir cinsin oluşumu uzun tarihsel bir süreci gerek-

tirdiği için, bunun gözlemlenmesinin mümkün olmadığını 

364  Charles Darwin, Origin of Species, s. 71-100.

365  Theodosius Dobzhansky, Evolution, Genetics and Man, s. 83.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

167

söylerler.

366

 Fakat teori adına dile getirilen bu savunma, yeni 

türlerin veya türlerin altında birleştiği cinslerin, familyaların, 

takımların oluşumunun gözlemlenememesinin teoriyi yan-

lışlamak için yeterli sebep olmadığının dile getirilmesinden 

öteye geçemez. Oysa Evrim Teorisi’nin, Mendel veya Buffon 

gibi biyologların ileri sürdüğü alternatiflerden gözlem teme-

linde (soyut akıl yürütme değil) delile sahip olduğunun iddia 

edilebilmesi için muhakkak farklı yeni cinslerin, familyaların 

diğer türlerin değişmesi sonucu oluşabildiğine dair gözlemsel 

delile ihtiyaç vardır. Çünkü Evrim Teorisi’ni, kendisinin dı-

şındaki canlıların orijinine yönelik biyolojik yaklaşımlardan 

ayırt eden nokta budur. Evrim Teorisi’nin ‘gözlemlenebilme’ 

kriterine uyan bir teori olması için, onun yanlışlanamayaca-

ğını söylemek yetmez, önemli olan bu teorinin ayırt edici id-

dialarını doğrulayan olguları göstermektir. “Andromeda galak-

sisinde zürafalar yaşamaktadır” diye bir önerme kurarsak bu 

önermeyi de kimse yanlışlayamaz, oysa bu önermenin ‘göz-

lemlenebilme’ kriteriyle desteklenmesi için yanlışlanamaz ol-

ması yetmez, bu önermeyi destekleyecek gözlemlere ihtiya-

cımız vardır. Ernst Mayr’ın, Evrim Teorisi’ni savunmak için; 

evrimin uzun bir süreçte gerçekleştiği için gözlenemeyeceğini 

söylemesi, bu teorinin gözlemsel destekten yoksun olduğunun 

bir itirafı olarak anlaşılmalıdır.

Charles Darwin, tümüyle Baconcı ilkelere bağlı bir şekilde 

çalışmalarını gerçekleştirdiğini söylemiştir.

367

 Baconcı ilkelere 

göre bilimsel metot tümevarıma dayanmalıdır; tikel bir veya 

birkaç olgu gözlendikten sonra tümevarmakta acele edilme-

melidir. Tikel gözlemlerin bir araya getirilmesi ile aşamalı 

bir şekilde tümevarıma ulaşılmalıdır. Darwin’in açıklamaları, 

bilgi teorisinde (epistemolojisinde) ve bilimsel metodolojisinde 

366 Ernst Mayr, Populations,  Species and Evolution, Harvard University Press, 

Cambridge (1990), s. 279.

367  Wilma George, Darwin, s. 48.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

168

gözlemi ve tümevarımı benimsediğini göstermektedir, Ba-

concı ilkeleri takip ettiğini söyleyerek bu seçimini göstermiş-

tir. Oysa yepyeni özellikleri olan bir cinsin oluştuğuna dair tek 

bir gözlem bile mevcut olmaması, Darwinci yaklaşımın Ba-

concı ilkelere uygun olduğu iddiasını zora sokmaktadır. Ba-

concı ilkelere uyan bir teoride şöylesi özellikler beklenmelidir; 

yepyeni özellikleri olan birçok farklı cinsin evrim ile oluştuğu 

gözlendikten sonra, bu gözlemlerden hareketle bütün türlerin 

ve cinslerin evrimleştikleri söylenmelidir. Tür içi varyasyon-

ların veya birbirlerine yakın türlerin ortak atadan oluştukları 

ve birbirlerine değiştikleri, Evrim Teorisi’ni kabul etmeyen bir-

çok düşünürün de benimsediği olgulardır. Bu yüzden kendi 

içinde çiftleşerek izole bir gen havuzu oluşturan arılar, Dro-

sophilalar veya köpek türleri izole gen havuzları olan türlerin 

oluşumunun gözlemine örnek olarak verilebilir; fakat bunla-

rın hiçbiri teorinin asıl büyük iddiası olan yepyeni organların, 

yepyeni özelliklerin oluşumunun gözlemi olarak sunulamaz.

Evrim Teorisi’nin, türlerin bağımsız yaratılışına veya kö-

kensel türlerden (cinslerden, familyalardan) diğer türlerin ya-

ratıldığı fikrine karşı gözlemselliği temel kriter alan bir bakış 

açısından destek sağlaması için mutlaka bir cinsten, familya-

dan veya takımdan diğerine dönüşümün gösterilebilmesi ge-

rekir. Olguculuğa dayanan bir bilgi anlayışı bu tip bir süre-

cin gözlemlenmesini, Baconcı ilkeler ise gözlenen süreçlerin 

çeşitliliğini ve tümevarım metodunun naif bir şekilde uygu-

lanmamasını gerektirir. Örneğin suyun birçok defa ısıtıldı-

ğında kaynaması gibi gözlem olgularından hareketle “ısıtılan 

su kaynar” şeklinde basitçe ifade edilebilecek tümevarımsal 

fiziki bir ifadenin Baconcı kriterleri karşıladığı söylenebilir. 

Fakat canlılar tarihinin doğası, suyun kaynaması gibi kanatla-

rın oluşumunu veya canlılardaki radar sisteminin oluşumunu 

gözlemleme imkânı vermemektedir. Ernst Mayr gibi en ünlü 

---