EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

175

PULKANATLI GÜVELER, İSPİNOZ KUŞLARI VE 

DOĞAL SELEKSİYON

Darwin ‘Türlerin Kökeni’ adlı kitabında, Evrim Teorisi’nin 

en temel mekanizması olarak gördüğü doğal seleksiyonu, hay-

van yetiştiricilerinin yapay seleksiyonuyla analoji kurarak açık-

lamaya çalışmıştı. Doğada türlerin ve cinslerin oluşumunda 

rol alan bir doğal seleksiyon vakası gözlemleyememişti. Daha 

sonra ‘pulkanatlı güveler’ (peppered moths) ile ilgili göz-

lem, doğal seleksiyonla türlerin evriminin oluştuğuna dair en 

önemli gözlemsel kanıt olarak ileri sürüldü. Buna göre İngil-

tere’deki sanayileşme sürecinden önce beyaz renkli güveler 

çoğunluktaydı. Daha sonra, sanayi bölgelerinin bacalarından 

çıkan kurum, ağaçlardaki likenleri koyulaştırmıştır ve beyaz 

renkli güveler belirgin olarak görülmeye başlamışlardır. Kuş-

lar, beyaz renkli güveleri daha rahat görüp avlayabildikleri 

için, koyu renkli güveler ‘yaşam mücadelesi’nde üstünlük ka-

zanmışlar ve sayıları çoğalmıştır.

376

 Biyoloji ders kitaplarının 

birçoğunda güveler ile ilgili bu gözlem, doğal seleksiyon yo-

luyla evrimin oluştuğu anlatılırken kullanılan en önemli delil-

dir. Kettlewell’in, güvelerdeki bu ‘endüstriyel alacalığı’, canlı-

ların evriminde gözlenmiş en çarpıcı delil olarak sunduğunu 

belirtmek faydalı olacaktır. Kettlewell, ‘Scientific American’da 

çıkan bir makalesinde, bu sonucu, “Darwin’in kayıp kanıtını 

bulmak” olarak niteledi.

377

Kettlewell’in pulkanatlı güveler üzerindeki gözlem ve de-

neylerine sonradan birçok eleştiri yapıldı. Eğer doğal selek-

siyon koyu renkli güveleri endüstriyel bölgelerde hakim kılı-

yorsa, Manchester şehri gibi endüstriyel kirliliğin olduğu bir 

bölgede de bunun gözlenmesi gerekiyordu, ama sonuç bundan 

376  Ali Demirsoy, Kalıtım ve Evrim, 11. Baskı, Meteksan, Ankara, (2000), s. 644.

377  H. Kettlewell, Darwin’s Missing Evidence, Scientific American dergisinde, Mart, 

(1959), s. 48-53.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

176

farklıydı. Kettlewell’in açıklamalarına ters bir şekilde endüst-

riyel kirliliğin olmadığı Doğu Anglia ve Galler bölgesinde de 

koyu renkli güvelerin oranı yüksekti. Ayrıca Kettlewell’in de-

neylerinin güvelerin doğal yerleşim alanlarında yapılmadığı 

anlaşıldı. Pulkanatlı güveler geceleri uçar ve normalde gün 

ağarmadan ağaçlarındaki dinlenme yerlerine giderler, oysa 

yapılan deneylerde güveler açıkta bırakılıp kuşlara hedef ya-

pılmışlardı. Finlandiyalı hayvanbilimci Mikkola, 1984 yılında, 

pulkanatlı güvelerin, ağaçların üst kısımlarındaki küçük dal-

ların altını mesken edindiklerini, ancak çok ender durumlarda 

ağaç gövdelerini mesken tuttuklarını gösterdi. Oysa biyoloji 

kitaplarının birçoğunda, pulkanatlı güveler, ağaç gövdelerinde, 

kuşların avlanmasına açık hedef olarak gösterilmektedirler. 

Biyolog Bruce Grant’a göre, Kettlewell’in deneyinin en zayıf 

yönü, gece uçan güveleri gündüz serbest bırakmasıdır. Chi-

cago Üniversitesi’nden Jerry Coyne, derslerinde öğrettiği pul-

kanatlı güveler ile ilgili ‘delilin’ kusurlu olduğunu 1998 yılında 

anlayınca, hayal kırıklığını şöyle ifade etti: “Benim tepkim, 

altı yaşında olduğumda, bana hediye getirenin Noel Baba de-

ğil de babam olduğunu öğrendiğimde içine düştüğüm dehşete 

benzemektedir.”

378

 Sonuçta bu tip tartışmalı unsurlara rağmen, 

beyaz renkli güvelerin daha rahat avlandıklarından dolayı yok 

olduklarını, koyu renkli olanların varlıklarını daha rahat de-

vam ettirdiklerini anlatan bu örnek oldukça mantıklı gözük-

mektedir. Bu örnekle ilgili bazı sorunlar ister olsun olmasın, 

doğada buna benzer doğal seleksiyon olgularının olduğunu ra-

hatlıkla söyleyebiliriz.

Evrim Teorisi’ni savunanların ayırt edici iddialarını iyi tes-

pit edemezsek, bu teorinin bilim felsefesi alanında ileri sürülen 

kriterlere ne kadar uyduğunu da iyi tespit edemeyiz; çünkü bu 

teoriyi ispat ettiği söylenen delillerin doğru değerlendirmesini 

378  Jonathan Wells, Icons of Evolution, s. 137-157.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

177

yapmamız mümkün olamaz. Örneğin, birçok biyoloji kitabında 

Darwin’in ispinozları (Darwin’s finches) olarak da isimlendi-

rilen ispinoz kuşları ile ilgili olarak ileri sürülen görüşleri ele 

alalım. Darwin, Beagle seyahatinde bu kuşları gözlemlemiş-

tir.

379

 İspinoz kuşlarının, farklı alt-türlere ayrıldığı, birbirlerin-

den değişik gaga biçimleriyle değişik gıda kaynaklarından ya-

rarlandıkları gösterilmiştir. Farklı gıda kaynaklarına değişik 

gagalarıyla uyan türler, doğal seleksiyon ile canlıların çevreye 

uyumunun bir delili olarak sunulmuşlardır. Evrim Teorisi’nin 

delili olarak ileri sürülen bu delil aslında bu teorinin ayırt edici 

bir delili değildir. Bu delil, ancak Linnaeus’un ilk başlardaki 

‘türlerin sabitliğinin’ hiç değişmediği fikrine karşı bir kanıt 

olarak sunulabilir. Buffon’un kökensel türlerden değişimle ve 

Mendel’in melezleşme yoluyla türlerin oluştuğuna dair görüş-

lerine karşı bu delil hiçbir şey ifade etmez. Nitekim melez-

leşme yoluyla yeni ispinoz türlerinin oluştuğu gösterilmiştir. 

Buna göre, ispinoz kuşları zamanla alt-türlere ayrılmamış; fa-

kat değişik bir türün nüfusuyla karışarak (at ve eşeğin çift-

leşmesiyle katırın oluşması gibi) yeni türler oluşturmuşlardır.

Pulkanatlı güveler ve ispinoz kuşlarıyla ilgili gözlem ve 

deneyler üzerine birçok tartışma vardır. Fakat bu tartışma-

ları tamamen bir kenara bırakıp, bunlar ile ilgili ileri sürü-

lenlerin tamamen doğru olduğunu düşünelim. Bu durumda 

da bu deliller, canlıların yepyeni özelliklerinin mutasyonla 

ve doğal seleksiyonla oluştuklarının kanıtları olamaz. Evrim 

Teorisi’nin doğruluğunu tartışanlar, biyoloji kitaplarındaki is-

pinoz kuşları ve pulkanatlı güveler gibi ‘delilleri’ ele alıp tar-

tışma konusu yapmaktadırlar. Oysa bunların doğruluğundan 

veya yanlışlığından daha önemlisi; bunlar doğru olsalar bile 

bahsettiğimiz önemli hususların doğruluğunu ispat edecek ma-

hiyette olmadıklarıdır. Daha önce vurgulandığı gibi, Evrim 

379  Charles Darwin, Voyage of The Beagle, s. 288.

---