Fakulteti

Yetuklikni yosh chegralari muommosi

Yetuklikning bosqichlari turii olimlar tomonidan turlicha talqin qilingan. Yetuklik davrini birinichlardan bo‘lib davrlashtirgan Sh. Byuler o‘z-o‘zini aniqlashni asos qilib, yetuklikning beshta bosqichini ajratgan:
-Birinchi bosqich ( 16-20 yosh) shaxsiy o‘z-o‘zini belgilashdan { oldin keladi. '
-Ikkinchi bosqich (16-20 yoshdan 25-30 yoshgacha) - urinib ko‘rinish va izlash bosqichidir (kasb, umr yoMdosh va b.). Bu davrda hayotiy maqsadlar noreal bo‘lib, o‘zgarib turadi.
-Uchinchi bosqich (25-30 yoshdan, 45-50 yoshgacha) - yetukiik davri: inson hayotda o‘z o‘mini topadi, oila quradi. 40 yoshlarda shaxs o‘zining hayotda erishgan natijalariga qarab o‘zini baholay boshlaydi.
-To‘rtinchi bosqich (45-50 yoshdan 65-70 yoshgacha) - qartayotgan inson, kasbiy faoliyatning tugashi, maqsadlar qo‘yish va faol o‘z-o‘zini belgilashning yo‘qolishi.
-Beshinchi bosqich (70 yoshdan keyin) - qari inson: o‘tmishni eslash va tinchlikni xohlash.
Mashhur gollandiyalik psixolog va psixoterapevt B. Divexud kattalar hayotidagi 7 yillik bosqichlami ajratgan Uotering davrlashtirish ini misol sifatida keltiradi69: 21-28 yosh - hayotiy bazisni egallash; 28-35 yosh - topilgan hayot asoslarini tasdiqlash; 35-42 yosh - ikkinchi jinsiy yetilish, kasbiy maqsadlarga yo‘nalganlik; 42-49 yosh - maniakal-depressiv davr; 49-56 yosh - shaxsiy qartayish bilan kurash; 56-63 yosh - donolik; 63-70 yosh - o‘z hayotida yana muvaffaqqiyatga erishish mumkinligini anglash, “ikkinchi yoshlik” imkoniyati. Lekin inson hayot yo‘lini bunday davrlashtirish tavsiflovchi xarakterga ega bo‘lib, jiddiy empirik asoslarga ega emas. Antropologlar va fiziologlar tomonidan yetuklikning quyi chegarasini 17 yoshdan (D. Birren), 21 yoshdan (D. B. Bromley), 20 yoshdan ayollar, 21 yoshdan erkaklar (xalqaro klassifikatsiya bo‘yicha), 25 yoshdan (V. V. Bunak) boshlanadi, deb hisoblashgan. 0 ‘rta yetukiik chegaralari ham turli olimlar tomonidan turlicha ko‘rsatilgan: 20 yoshdan 35 yoshgacha (D. Veksler), 25 yoshdan 40 yoshgacha (D. Bromley), 25 yoshdan 50 yoshgacha (D. Birren), 36- 60 yoshgacha (yoshning xalqaro klassifikatsiyasi bo‘yicha). Yetuklikning yuqori chegarasi va keksalikning boshlanishi haqida ham turlicha qarashlar mavjud: 55 yoshdan (V. V. Bunak, V. V. Ginzburg, D. Bromley, D. Veksler), 60 yoshdan (G. Grim va ko‘pchilik demograflar), 75 yoshdan (D. Birren).
Ilk yetuklik (yoshlik) bosqichi saylov huquqiga ega bo‘lish, to‘Iiq xuquqiy va iqtisodiy javobgarlik, ijtimoiy faollikning barcha turlari bilan shug‘ullanish imkoniyati bilan tavsiflanadi. Bu bosqichda hayotiy muhim qarorlar qabul qilinadi, kasbiy ta’Iim olish tugallanadi, kasbiy rollar egallanadi, ma’lum muloqot doirasi shakllanadi. Ko'pchilik oila qurgan va birinchi farzandli bo‘lishadi, er-xotin va ota-ona rollari egallanadi va amaiga oshiriladi. 0 ‘rta yetuklik davridagi insonlar keksalik davriga o‘tayotgan otaonalari va ota-ona uyidan alohida chiqib mustaqil hayot boshlayotganlar orasidagi holatni egallaydi. Odatda ular ijtimoiy tomondan moddiy mustaqil emaslik, kasbiy faoliyatda yuqori darajaga erishganligi tufayli oila boshlig‘i, boquvchisi, jamiyatni boshqaruvchi bo‘ladilar.