1-Deduktiv xulosa chiqarish-inson fikrining umumiylikdan yakkalikga qarab borishi natijasida hosil bo‘lgan yangi bilim deduktiv xulosa deb yuritiladi va ikki usulda amalga oshiriladi, bevosita deduktiv xulosa chiqarish va bilvosita deduktiv xulosa chiqarish.
Bevosita deduktiv xulosa chiqarish- bir asosdan mantiqiy tahli orqali yangi fikrni hosil qilish –bevosita deduktiv xulosa chiqarish deb yuritiladi. Yangi fikrga asos bo‘lgan mushohada xulosaning asosi, hosil bo‘lgan yangi fikr xulosa bo‘lib hisoblanadi.
Bilvosita deduktiv xulosa chiqarish-birdan ortiq asosdan yangi fikrni hosil qilish mantiqiy uslubi bilvosita xulosa chiqarish deb yuritiladi. Bilvosita xulosa chiqarish jarayonida inson fikri umumiylikdan yakkalikka, yakkalikdan umumiylikka qarab borishi mumkin.
2-Induktiv xulosa chiqarish- induktiv xulosa chiqarish jarayonida inson fikri yakkalikdan umumiylikkka qarab boradi. Induktiv lotincha ‘‘induktiv’’ so‘zidan olingan bo‘lib, ‘‘chiqarish’’, ‘‘hosil qilish’’ ma’nolarini anglatadi. Induktiv xulosa chiqarish insoniyat amaliy va aqliy faoliyatining o‘ziga xos natijasi hisoblanadi, induktiv xulosa chiqarish ma’nosida, olamni bilish metodi ma’nosida, muhoka yuritish uslubi ma’nosida. Induktiv xulosa chiqarish shunday mantiqiy uslubki, muayyan turkumga mansub ayrim predmetlar haqidagi bilimlardan butun turkum haqidagi umumiy fikrlar hosil qilinadi.
3-Analogiya bo‘yicha xulosa chiqarish -analogiya yunoncha analogiya so‘zidan olingan bo‘lib, muvofiqlik o‘xshashlik ma’nolarini anglatadi. Analogiya inson tafakkuri taraqqiyotining dastlabki bosqichlaridan boshlab rivojlangan. Analogiya xulosa chiqarishning shunday uslubiki, muayyan belgining, munosabtning predmetga xosligi haqidagi xulosa boshqa predmetning belgi va munosabatlariga solishtirish vositasida chiqariladi.
Glossary
Xulosa chiqarish: Bir yoki bir necha hukmlardan ma’lum qoidalar asosida yangi hukmni keltirib chiqarish.
Dostları ilə paylaş: |
