5
Achchiq ta'mli, yoqimsiz hidli va rangli moddalardan tayyorlangan kukunlar
ichish uchun noqulay bo‘lgani sababli maxsus kapsulalarga solinadi [5; 67-89.].
2.2. Poroshoklarni tayyorlash texnologiyasini asosiy bosqichlari.
Poroshoklar tayyorlash - maydalash, elash, aralashtirish, dozalash va qadoqlash
kabi jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Keltirilgan jarayonlar kukun texnologiyasida to‘la
bo‘lishi yoki ba'zi bir jarayonlarning bo‘lish-bo‘lmasligi
dori tarkibi, uning
qo‘llanilishi va tarkibga kirgan dori moddalarning xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi.
Kukunlarning maydalilik darajasi, tayyorlanishi,
qadoqlash usullari ham shu
xususiyatlariga qarab tanlanadi. Purkash, sepish uchun ishlatiladigan kukunlar o‘ta
maydalangan bo‘lishi kerak.[2: 90-95.]. Tish uchun ishlatiladigan (0,1 mm)
kukunlarning ham maydalik darajasi shunga o‘xshash. Tish kukunlari tarkibida yirik
zarrachalarning bo‘lishi tishning emal qavatini zararlashi mumkin. hidlash uchun
ishlatiladigan elaki dorilar zarrachalarining maydaligi o‘rta me'yorda bo‘lgani
ma'qul (0,2 mm), chunki bunday kukunlar nafas yo‘llarining tashqi qavatiga
mo‘ljallangan bo‘lib, ularning tomok yo‘llariga tushish zarurati yo‘k. Ishlatilishi
oldidan eritish uchun mo‘ljallab beriladigan elaki dori tarkiblarini maydalash shart
emas. Yaraga sepish uchun va jaroxatlarni davolash
maqsadida ishlatiladigan
kukunlar iloji boricha mayda qilib va aseptik sharoitda tayyorlanishi kerak. Agar
issiqlikka chidamli bo‘lsa, ularni sterillab berish zarur. Elaki dorilar tarkibi va
qo‘llash usulidan tashkari bir-biridan agregat holati (kristall, amorf), zichligi,
qattiqligi, rangi, hidi va boshqa xususiyatlari bilan ham farqlanadi. Hayvonot va
o‘simliklardan olingan elaki dorilar amorf kukunlar bo‘lib, minerallardan
solishtirma og‘irligining kichikligi bilan farqlanadi. Kukun holatidagi ba'zi bir
moddalar yoruglik ta'sirida,
kislorod, karbonat angidrid va havo namligi ta'sirida
o‘zgaradi. Ko‘pchilik kukunlar gigroskopik bo‘lgani sababli havoda namlanadi va
aksincha, tarkibida kristal suv saqlaganlari havo ta'sirida suvini yo‘qotadi, masalan,
natriy sulfat, magniy sulfat. Ba'zi bir kukun holidagi dorivor moddalar (kamfora,
mentol, xloralgidrat) oson uchuvchan hisoblanadi. Kukun holatidagi elaki dori
6
tayyorlashda xususiyati jihatidan turlimoddalarning aralashtirilishi natijasida
tarkibidagi fizik xususiyatlar (gigroskopik xususiyati, uchuvchanligi,
portlash
xususiyati) o‘zgarishi mumkin. Elaki dorilar tayyorlashda farmatsevt ana shu
xususiyatlarni hisobga olishi kerak.
Dostları ilə paylaş: