Fənn: “Azərbaycan tarixi”

Uzun  Həsənin  daxili  siyasəti.

  Mərkəzi  hakimiyyətin  gückləndirmək,  hərbi  əyanların 

özbaşınalığına son qoymaq, vergi və mükəlləfiyyətlərin azaldılması.Qanunnamə hazırladı . Onun 

dövründə  tacir  və  sənətkarların  rifahı  başlandı.  Tamğa  vergisi  yarıyadak  azaldıldı.  Uzun  Həsən 

elmə, biliyə böyük qiymət verirdi.  

Ağqoyunluların  xarici  siyasəti.

  Uzun  Həsənin  hakimiyyətə  gəlməsi  osmanlıların 

Konstantinopolu tutaraq Qara dənizdə hakimiyyəti ələ almısı ilə eyni vaxta düşür(

1453).

 Osmanlı 

sultanlıarının  bu  ərazidəki  gömrük  siyasəti  Avropa-Asiya  tranzit    ticarətinə,  həmçinin  Cənubi 

Qafqazın Avropa ilə ticarət əlaqələrinə böyük zərbə vurudu. İstanbulda möhkəmlənən IIMehmet 

Cənub  Qərbi  Avropaya  yürüşlərə  başlamışdı.  Serbiya,  Bosniya,  Hersoqovina,  Albaniya, 

Yunanıstanı tutdu, Moldova,Ş Krım asılığığı qəbul etdi. 

Osmanlı sultanı Anadolunun şimal-şərq sərhədlərində də möhkəmlənməyə başladılar. Ağqoyunlu 

və  qaraqoyunluların  mübarizəsindən  istifadə  edən  II  Mehmet  Ağqoyunluların  müttəfiqi  olan 

Trabzon krallığına(1204-1462) hücuma hazırlaşdılar. Qara dəniz sahilılində yerləşən ərazisi çox 

kiçik  olsa  da  hələ  də  imperatorluq  adlanan  Trabzon    Avropanın  Şərqlə-Hindistan  və  Çinlə 

---

ticarətində vasitəçi rol oynayırdı. Trabzon Ağqoyunlu tacirləri üçün Qaradənizə şıxış nöqtəsi idi. 

Mənbələrin yazdığına görə bu şəhəri Uzun Həsən genuyalıların əlindən almışdı.  

 

Osmanlılarən  onlara  hücum  edəcəyini  anlayan  Trabzon  kralı  1457-ci  ildə  Diyarbəkirə 

Uzun Həsənin yanına ittifaq məqsədilə öz elçisini göndərdi. Uzn HƏsən kral İoanın gözəlliyi ilə 

məşhiur qlzl ilə evlənməklə bu ittifaqı daha da möhkəmləndi. 1460-da Romaya toplanmış Şərq və 

Qərb  hökmdarları  (Uzun  Həsənin  də  elçisi  burada  idi)  osmanlıya  qarşı  yürüşü  müzakirə  etdi. 

Avropalılar bir çox vədlər versələr də Ağqoyunlu hökmdarına kömək etmədilər. 

II Mehmetin bütün bu məsələlərdən xəbəri var idi. Buna görə də Uzun həsən Onu Trabzon 

yürüşündən vaz keçirmək üçün anası Sara xatunu göndərdiyi zaman heç bir nəticə əldə olunmadı. 

(Ümumiyyətlə Sara xatun hələ oğlu 11 yaşında olarkənAğqoyunlların Mardin döyüşlərində Misir 

kralı  ilə,  daha  sonra  Teymuilərdən  olan  Əbu  Səidlə  danışıqlar  aparmışdı.  Onun  bu  diplomat 

fəaliyyətini sonralar Uzun Həsənin oğlu sultan Yaqubun xanımı da davam etdirmişdi)Trabzon 1 

ay osmanlı tər-dən mühasirədə saxlanaraq nəhayət Mehmet tərəfindən tutuldu. Beləliklə də 1461-

də Trabzon krallığı süqut etdi. Uzun Həsənin qaynı son Trabzon kralı David Komnen İstanbulda 

edam olundu.  

Beləlillə Trabzon uğrunda Osmanlı Ağqoyunlu qarşıdurması ilə gələcək çəkişmələrin də 

əsası  qoyuldu.  Uzun  Həsən  Osmanlılarl  döyüşlərdə(1472,  1473)  avropalılara  arxalansa  da  ona 

kömək  gəlmədi.  Buna  görə  də  1474-də  Az-na  gələn  Venetsiya  elçilərini  Uzun  Həsən  soyuq 

qarşıladı. Lakin 1475-də Burqundiya və Venetsiya səfirləri yenədə onu osmanlılara qarşı döyüşlərə 

razı edə bilmişdilər.  

Uzun  Həsən  ölkənin  qərb  sərhədlərində  müvəffəqiyyətli  yürüşlər  apara  bilməsə  də  şərq 

ərazilərdə  uğurlar  qazandl.  1467-də  cənubi  Az-da  Cahanşahı,  1469-da  Muğanda  Teymuri  Əbu 

Səidi məğlub etdi, Xorasab, Gilan, Mazandarandan başqa bütün İran ərazisini də tutdu.  

Ümumiyyətlə,  Uzun  həsənin  hakimiyyətə  gəlməsi  Şərqin  siyasi  qüvvələri  tərəfindən 

rəğbətlə qarşılanmadı. Teymurilərdən olan Əbu Səid və Qaraqoyunlu Cahanşah da ona qarşı ittifaq 

bağlamışdı. Uzun Həsən məsəlin danışıqla həll etmək üçün anası Sara xatunu Əbu Səidlə danışığa 

göndərsə  də,  nəıticə  vermədi.  Belə  olduğda  Uzun  Həsən  Az-dakı  3  başlıca  siyasi 

qüvvəni(Ağqoyunlu,  Şirvanşah,  Ərdəbil)  birləşdirməklə  Teymurilərə  qarşı  döyüşmək  ideyasın 

ortaya  atdı.  Şirvanşah  Fərrux  Yəssarın  köməyinə  arxalanan  Əbu  Səid  məğlub  oldu  və  o,  əsir 

alınaraq Xorasan hakimi Mhəmməd Yadigara göndərildi. (Əbu Səid vaxtilə Məhəmmədin anasını 

---

öldürmüşdü).  Ərdəbil  şeyxi  Heydərlə  dost  münasibətdə  olmuşdur.  O,  Katerinadan  olan  qızı  nı 

Heydərə vermişdi.   

Uzun Həsənin ölümündən sonra (1478) Ağqoyunlu dövlətində feodal çəkişmələri başladı. 

Yalnız  onun  oğlu  Sultan