Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 11 boşa getməməsi və bu öyrəncilərin ölkəmizdən müsbət təəs- süratlarla ayrılmaları və ölkəmizi sevmələrinin təminatı üçün möhkəm, ciddi və diqqətli səylər göstərilməlidir. Bu səylərin başında öyrəncilərin şikayətlərini önləyəcək fədakarlıqlardan qaçılmamalıdır. Ölkəmizə gəlişlərindən dönüşlərinə qədər bü- tün fəaliyyətlərinin çox yaxşı bir şəkildə əlaqələndirilməsi və onlara verilə biləcək imkanların çox yaxşı təsbit edilərək anla- dılması və öhdəyə götürülmüş xüsusların da mütləq yerinə yeti- rilərək etimadlarının qorunmasına özəl önəm verilməlidir. Türk Cümhuriyyətləri ilə yaradılan mədəni mübadilə proqramları və razılaşma sənədlərinə uyğun olaraq mədəniyyətlərimiz arasın- dakı əlaqələr bütün yönləri ilə inkişaf etdirilməlidir. Bu istiqamətdə göstərilən fəaliyyətlərin uğurlu nəticələr verməsi üçün elm, təhsil və mədəniyyət əlaqələri sahəsində ciddi araşdırmalar aparılmalı, tarixi təcrübəni mənimsəmək şər- tilə əməkdaşlığın bugününü və perspektivlərini dəqiq təhlil edəcək tədqiqatlar aparılmalıdır. Məhz bütün bu səbəblər, mü- asir dövrdə Azərbaycan – Türkiyə əlaqələrinin kulturoloji as- pektlərinin tədqiqini aktuallaşdırır. İmperiya ideologiyasının qadağaları aradan qalxar-qalxmaz uzun illərin həsrətləri ilə bağlı bütün sahələrdə inkişaf meylləri müşahidə edildiyi kimi, Azərbaycan – Türkiyə əlaqələrinin müxtəlif aspektlərdən araşdırılması cəhdləri də özünü büruzə verdi. Müstəqilliyimizin bərpasından ötən illər ərzində bu isti- qamətdə çoxsaylı araşdırmalar aparılmış, mədəni əməkdaşlıq problemləri tədqiqata cəlb edilmişdir. Bu tədqiqatların böyük bir qismi sırf mədəni əlaqələrə həsr edilməsə belə, həmin əsər- lərdə elm, təhsil və mədəniyyət sahəsində Azərbaycan – Türki- yə əməkdaşlığına da yer ayrılmışdır. Mahir Abdullayevin “Azərbaycan – Türkiyə əlaqələri” adlı monoqrafiyasında 70 – 90-cı illərdə Azərbaycan – Türkiyə iqti- sadi, elmi-texniki, mədəni əlaqələri arxiv sənədləri, dövri mət- buat materialları əsasında hərtərəfli və kompleks şəkildə şərh edilmiş, onların əsas formaları və istiqamətləri göstərilmiş, bu __________Milli Kitabxana__________ 12 əlaqələrdə Azərbaycanın iştirakının səmərəliliyi, əhəmiyyəti və perspektivləri tədqiq edilmişdir. Həmçinin Azərbaycanın keç- miş SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrdə Türkiyə ilə çoxtərəfli iqtisadi, elmi-texniki və mədəni əlaqələrdə iştirakı öz əksini tapmış, bu əlaqələrdə baş vermiş nöqsanlar göstərilməklə əməli tövsiyyələr verilmişdir (3). Onun “Beynəlxalq münasibətlər ta- rixi (XX əsr)” kitabında da bu mövzuya dair dəyərli məlu- matlar vermişdir (5). İnqilab Kərimovun “Azərbaycan – Türkiyə teatr əlaqələri” kitabında xalqlarımız arasındakı teatr əlaqələrindən bəhs olu- nur. Burada Azərbaycan – Türkiyə səhnə ustalarının dostluğu- na, qarşılıqlı qastrol səfərlərinə geniş yer ayrılır, 1908-ci ildən başlayaraq türk dramaturqlarının əsərlərinin Azərbaycan teat- rındakı tamaşaları, eləcə də son illərdə Azərbaycan dramatur- giyasının Türkiyə teatrlarında səhnə şərhini tapmış nümunələri haqqında şərh və təhlillər verilir. Müəllif kitabda yeri gəldikcə mədəniyyət və incəsənətin digər sahələrindəki əməkdaşlığa da diqqət yetirmişdir (76). İradə Rəsulinin “Dramaturgiyamızda Türkiyə” monoqrafi- yası Azərbaycan – Türkiyə ədəbi-mədəni əlaqələrinə, xüsusilə XX əsr Azərbaycan dramaturgiyasında Türkiyə mövzusuna həsr edilmişdir. Monoqrafiyada Türkiyə mədəni həyatının təs- virinə və türk xalqlarının mədəni-tarixi birliyi ideyasına geniş yer verilir, Hüseyn Cavidin “Uçurum” və “Afət”, Cəfər Cab- barlının “Ədirnə fəthi”, “Trablis müharibəsi və ya Ulduz” pyesləri türk xalqının milli-istiqlaliyyət mübarizəsini tərənnüm edən əsərlər kimi tədqiqata cəlb edilir (101). Əsərdə tədqiq olunan mövzunun aktuallığı hər şeydən öncə Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələri sahəsindəki kəsiri müəyyən mənada aradan qaldırmaq işinə xidmət etməsidir. Müəllif ənənəvi metoddan imtina edərək, ədəbi-mədəni əlaqələrimizi müəyyən tarixi çərçivədə tədqiq etməmiş, Azərbaycan ədəbiyyatında Türkiyəyə marağın mədəni-tarixi köklərini, Türkiyə mövzu- sunun zəngin, ziddiyyətli və mürəkkəb bir tarixi mərhələ olan __________Milli Kitabxana__________ 13 XX əsr dramaturgiyasındakı inikasını araşdırmışdır. Bu əsərdə, xüsusilə, ədəbi əlaqələrimizin bu sahəsi ilk dəfə tədqiqata cəlb olunur və tamamilə yeni bədii material əsasında nəzərdən keçirilir (101). Elşən Hüseynovun “Azərbaycan Respublikasinin Türkiyə ilə iqtisadi və mədəni əlaqələri (1991 – 1995-ci illər)” adlı na- mizədlik dissertasiyasında Azərbaycan Respublikasının müstə- qillik yoluna qədəm qoyduğu dövrdən başlayaraq 1995-ci ilə qədər, yəni müstəqil respublikanın ilk Konstitusiyası qəbul edi- lən dövrə qədər Türkiyə Respublikası ilə mövcud iqtisadi və mədəni əlaqələri tədqiq edilir. Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan Türkiyə Respublikası ilə yaranmış əlaqələr və bunun dinamik inkişaf prosesi mövzunun əsas qayəsini təşkil edir. Dissertasiya respublikanın müasir dövrdə iqtisadi və mədəni əlaqələrinin tədqiqinə dair ilk əsərlər sırasındadır. İşin yazılma- sı prosesində SSRİ dövründə tədqiq edilmiş əsərlərə də nəzər salınmış, həmin dövrün tarixi və mədəni proseslərini əks etdi- rən materiallara tənqidi yanaşılmış və dövrün müsbət və mənfi- likləri yeri gəldikcə qeyd edilmişdir. Tədqiqatda həmçinin el- mi-texniki əlaqəlrəin çoxsaylı formaları və bu əlaqələrdə Azər- baycanın iştirakı araşdırılır, qeyd olunan formalardan – alimlə- rimizin qonşu ölkəyə ezam olunmaları, türkiyəli həmkarları ilə elmi təmasları, konfrans və simpuziumlarda çıxışları, ayrı-ayrı elmi qurumlar arasında kitab mübadiləsi və s. tədqiq edilir (63) Qafqaz Universiteti tərəfindən nəşr edilmiş “Azərbaycan – Türkiyə əlaqələri və Heydər Əliyev (1-ci kitab), 1991–2001” kitabında Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinin 1991 – 2001-ci illər dövrü xronoloji ardıcıllıqla təqdim edilir, “İki dövlət, bir millət” arasındakı mədəniyyət əlaqələrinin inkişa- fında Heydər Əliyev fenomeninin rolu faktik materiallar əsa- sında geniş şərh edilir (17). Altı cildlik “Heydər Əliyev və Şərq” (Müəllif-tərtibçilər: Qaley Allahverdiyev, Vəhdət Sultanzadə) kitabında Azərbay- can – Türkiyə arasındakı mədəni əlaqələrə dair rəsmi məlumat- Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|