Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları

9.

 

Əsas fotometrik kəmiyyətlər: işıqlanma, parlaqlıq və işıqlılıq  

İşıqlanma.

İşıqlanan  cismin  vahid  səthinə  düşən  işıq  seli  ilə  ölçülən  fotometrik  kəmiyyətə 

səthin işıqlanması deyilir:

 

dS

dÔ

E



       (25.24) 

         Əgər 

dF

=1lm və 

dS

=1

2

m

olarsa,  

1

1

1

1

2

2







m

lm

m

lm

E

luks(lk).        

 

Deməli,  1  lm  işıq  seli  1

2

m

səthə  bərabər  sürətdə  paylanarsa,  belə  səthin  işıqlanması 

işıqlanma  vahidi  qəbul  olunur.  Bu  vahid 

luks 

adlanır.  Əgər  1  lm  işıq  seli  1

2

sm

səthə  bərabər 

paylanarsa, səthin işıqlanması 

4

10

luks olar. Bu vahidə fot deyilir: 1 fot =

.

10

4

lk

 

          Nöqtəvi mənbə tərəfindən işıqlanan səthin işıqlanması   



cos

2

R

E





                     (25.25) 

şəklində ifadə olunur. 

İşıqlanma vahidini (25.23) düsturuna görə də seçmək olar. I=1 kd və R = 1 m olarsa,  

.

1

1

1

2

2

2

lk

m

kd

m

kd

R

I

E









 

Yəni, 

radiusu  1  m  olan  sferanın  mərkəzində  1  kd  şiddəti  olan  nöqtəvi  mənbə  olarsa,  bu 

sferanın səthinin işıqlanması 1 lk olar.

 

İşıqlıq

. Mənbəyi xarakterizə edən kəmiyyətlərdən biri də mənbəyin işıqlığıdır. 

İşıqlanan səthin 

2



cisim  bucağı  altında  hər  tərəfə  bərabər  şüalandırdığı  tam  işıq  selinin    (F)  həmin  səthin 

sahəsinə (S) olan nisbətilə ölçülən kəmiyyətə (R) səthin işıqlığı deyilir: 

S

Ô

R



                         (25.26)  

Şəkil25.14 

 



V

 



1,0 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

450  550  650  750 

---

           Bu  ifadədən  görünür  ki, 

işıqlıq,  ədədi  qiymətcə,  şüalanan  cismin  vahid  səthindən 

buraxılan tam işıq selinə bərabərdir.

 İşıqlığın energetik vahidi:  

,

2

2

sm

Vt

san

sm

erq





və ya 

2

m

Vt

olar 

          Parlaqlıq

. Parlaqlıq da işıqlıq kimi mənbəyi xarakterizə edən kəmiyyətdir. 

Parlaqlıq (B), dS səth elementindən, onun normalı ilə hər hansı 

i

 bucağı üzrə müəyyən olunan 

istiqamətdə kiçik 



d

cisim bucağı daxilində çıxan 

dÔ

i şıq seli ilə xarakterizə olunan kəmiyyət 

olub aşağıdakı kimi ifadə edilə bilər: 



d

i

dS

dÔ

B

i





cos

                   (25.27) 

yaxud  

i

dS

dI

B

cos



                            (25.28 ) 

(25.28)  ifadəsindən  görünür  ki, 

səthin  parlaqlığı,  həmin  səthin  vahid  sahəsindən  normal 

istiqamətdə (

)

0



i

buraxdığı işıq şiddətinə bərabərdir.  

         Beynəlxalq  vahidlər  sistemində  parlaqlığın  fotometrik  vahidi  olaraq  özünün  hər  kvadrat 

metrindən  normal  istiqamətdə  1  kd  işıq  şiddəti  verən  səthin  parlaqlığı  qəbul  olunur. 

kd/

2

m

vahidindən  başqa  elmi  ədəbiyyatda