Foizlar Oddiy va murakkab foizlar haqida tushuncha. Foiz haqida tushuncha

10.1

10.1-chizma. Moliyaviy muomalalar mantig’i

• Moliyaviy muomalalar mantiqi keltirilgan chizmadan ko’rinib turibdiki har qanday oddiy moliyaviy kelishuvda uchta qiymat ishtirok etib, ulardan ikki-tasi ma’lum, uchinchisini hisoblab topish zarur. Agar moliyaviy hisoblarda boshlang’ich summa va foiz stavkasi berilgan bo’lsa-yu, pul mablag’larini kelgusi qiymatini hisoblab topish zarur bo’lsa bunday muomalalar pul mablag’larini o’stirilishi deb aytiladi. Agar, moliyaviy hisoblarda kelgusida tushishi kutilayotgan (qaytari-ladigan) summa va diskontlash koeffitsenti berilgan bo’lsa-yu, pul mablag’larini o’tkazilgan (joriy) qiymatini hisoblab topish zarur bo’lsa, bunday muomalalar pul mablag’larini diskontlashtirilishi deb aytiladi. Endi yuqorida berilgan tushunchalar mohiyatini yanada yaxshiroq tushunib olish uchun oddiy misollar yordamida oddiy va murakkab foizlarni hisoblash yo’li bilan pul mablag’larini o’stirilishi jarayonlarini batafsilroq ko’rib chiqamiz.

Dastavval oddiy foizlar haqida

• Faraz qilaylik Siz 200,0 ming so’mdan iborat o’z mablag’ingizni «Хalq banki»ga qat’iy belgilangan 20,0 foizlik stavkada 3 yil muddatga qo’ydingiz. Bunda hisoblangan yillik foizlar asosiy summaga qo’shilmaydi, balki har yili Sizga berilib boradi deb hisoblaylik. U holda bir yildan keyin Siz qo’yilmangiz uchun 40,0 ming so’m miqdorda foiz daromadi ola-siz va kelgusi yillarda ham xuddi shunday yiliga 40,0 ming so’mdan olib borasiz va 3 yildan keyin sizning foiz ko’rinishidagi daromadingiz 120,0 ming so’mni, umumiy pul mablag’ingizning qiymati esa 320,0 ming so’mga etadi. Keling, ana shu oddiy foizlar yordamida pul mablag’ini kelgusi qiymatini hisoblash algoritmi bilan tanishib chiqaylik. Agar biz P- harfi bilan asosiyso’mmani; r - harfi bilan foiz stavkasini va n- harfi bilan davr(yil)lar sonini ifodalasak, u holda foiz ko’rinishidagi daromad (D)ni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanishimiz mumkin: a) bir yildan keyin olinadigan foiz daromadi miqdori r D = R * ------, (1.1.) 100 b) uch (n) yil ichida olinadigan foiz daromadi miqdori nr D = P * ----- (1.2.) 100