Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

A F L O T U N Q O N U N L A R I M O H I Y A T I
u l a r n i n g j i n o y a t l a r i g a q a r a b - t a y o q b ila n u rib , j a r i m a solib, 
qatl e tib ja z o la s h la r i k e ra k , d e b h is o b la y d i. A g a r (jin o y a tc h i)
j a z o g a n o r o z i boNsa va u n i n g ijro e tilish ig a q a rs h ilik qilsa, bu 
b ila n q o n u n l a r g a t a s h q i d u s h m a n g a q a r a g a n d a k o ‘p r o q z a r a r
k e ltira d i, d e y d i u.
K ey in m e r o s m asalasi k o ‘rib ch iq ilad i. A g a r s h a h a r d a katta 
a v lo d g a m a n s u b , fo y d ali ish la r b ila n m a s h g 'u l b o 'l g a n b ir o r
p o k d o m o n sh ax s b o 'l s a , u n i n g ishi d a v o m ettirilishi z a ru r, 
b i r o r a m a l so h ib i v a f o t e tsa , u n i n g o 'r n i g a b o s h q a b ir o d a m
o 'tir is h i k e ra k . A f l o t u n j a z o l a r va p u l j a r i m a l a r i m a sa la sin i 
q i s q a c h a b a y o n q ilad i. O 'g ' r i l i k h a q i d a m iso l k e ltira d i. A g a r 
o 'g ' r i o 'g ' r i l a g a n i n i ikki b a r a v a r k o ' p qilib q a y ta r ib b e rs a va 
t a v b a q ilsa, u h o l d a j a z o , q a m o q q a s o l i s h d a n b o s h q a bir 
y e n g ilr o q j a z o g a a l m a s h tir ila d i yoki b e k o r q ilin ish i d a rk o r. 
A f l o t u n , a g a r o d a m l a r o liy fa z ila tla rg a ega b o 'l s a l a r , u h o ld a
u l a r q o n u n l a r g a h e c h m u h t o j e m a s l a r va j u d a b a x tiy o rla r, 
d e b t u s h u n t i r a d i . U , s h a h a r a h o lis i q a d i m g i q o n u n l a r d a n
b a ’zi b i r o 'g i t l a r n i to p i s h l a r i h a q i d a e s la ta d i. B u o 'g i t l a r ,
so h ib i q o n u n l a r g a k a m d a n - k a m e h tiy o j t u g 'd i r g a n i h o ld a , 
ula rg a a x lo q n i t u z a t i s h b o r a s id a a n c h a g i n a fo y d a keltiradi. 
A f l o t u n y a n a s h e ’riy a td a ak s e tg a n y o z i l m a g a n u r f - o d a t l a r va 
u m u m i y q o n u n l a r h a q i d a h a m e s la tib o 't a d i .
A f lo tu n , x o h l a b va bilib tu r ib q ilin g a n y o v u z lik , h a m d a
o d a t b o 'l i b q o l g a n va t u s h u n m a y q ilin g a n y o v u z lik , q o n u n l a r
n u q t a i n a z a r i d a n b ir xilda y o m o n , u l a r s h a h a r ishlariga z a r a r
keltiradi va b u z a d i, d e b hiso b lay d i. A flo tu n (yovuzlik q ilingani 
u c h u n ) b e rila d ig a n j a z o l a r h a q i d a g a p ir a d i, s o 'n g r a u s h a h a r
a h o lis in in g b ir - b ir ig a bilib tu r ib yoki n o g a h o n , b ilm a y tu rib
k e ltira d ig a n zararlari h a q i d a fikr yuritad i. U , o 'z l a r i d a m a ’lu m
b o 'l g a n ( d a v la tn i, s h a h a r n i ) b o s h q a r i s h s h a k lla ri, a d o la t va 
o lija n o b lik va s h u la r g a o 'x s h a s h b o s h q a fazilatlar, u la r n in g
bilib tu r ib y o x u d b i l m a y a m a l g a o sh irilish i h a q i d a eslatadi.
A flo tu n n i h o y a t d a foydali b o 'l g a n b i r fikrni t u s h u n tir is h g a
in tila d i, b u - a d o l a t n i n g g o 'z a llig id ir. A d o l a t n i n g a m a lg a
o s h irilis h i va b u b o r a d a g i b a r c h a q ilin a d ig a n ish la r g o 'z a l mi 
yoki y o ‘q m i ? A f lo tu n o ' c h olish va j i n o y a t c h i n i j a z o l a s h d a
a d o l a t n i n g m o h i y a t i n i tahlil q ilad i. A g a r q atl e tis h , u ris h ,
95

---

A B U N A S R F O R O B I Y
j a r i m a solish kabi x a t t i - h a r a k a t l a r n i n g o 'z i a y rim o lin s a , u la r 
u m u m a n g o 'z a l e m a s . A f lo tu n b u n g a m isol keltirib ay ta d ik i, 
i b o d a t x o n a l a r d a n b i r i g a o ' g ' r i l i k k a t u s h g a n o d a m y o
k a lta k la n a d i yoki q a tl etiladi.
A f lo tu n q u y id a g ila rn i t u s h u n t i r i s h ni o 'z i g a m a q s a d qilib 
q o 'y a d i: q o n u n l a r tufayli ta rb iy a t o p a d i g a n , u l a r d a n b o s h q a
h e c h n a rs a n i b ilm a y d ig a n , fa q a t q o n u n y o 'r i q l a r i n i b ajarib, 
u n g a x ilo f ish q il m a y d i g a n , t a h s i n g a loyiq o d a m b o r m i yoki 
y o 'q m i ? Bu b o r a d a u o d a m l a r o r a s id a s a q l a n i b k e la y o tg a n
u lk a n q a r a m a - q a r s h i l i k l a r borligini a y tib o 't a d i . K ey in u id ro k
q ilib , b ilib t u r i b e m a s , b i l m a s d a n j i n o y a t q ilg a n s h a x s n i
j a z o l a s h k e r a k m i y o ' q m i , d e g a n m a s a l a h a q i d a g a p i r a d i ,
c h u n k i , u o d a m b a r i b i r q a c h o n d i r , e r t a m i - k e c h j a z o s i n i
o la d i-k u ! A g a r o d a m f a h m va faro sat q u w a t i g a e g a b o 'l s a ,
illatlar keltirad ig an ish lard an o 'z i n i tiyadi, a g a rd a u o ' z in so n iy
ru h iy a tin i m e n s i m a s a , u h o l d a t a b i a t a n illatli b o 'l g a n ishlarni 
q ilis h g a c h a b o r a d i, e rta y o k e c h u o ' z q ilm is h la r in in g j a z o s in i 
t o r t a d i . S o ' n g r a A f l o t u n j a z o l a r h a q i d a g a p i r a d i va o ' z
z a m o n a s i d a m a ’l u m b o ' l g a n j i n o y a t l a r g a k o ' r a j a z o l a r n i
d a r a ja la rg a b o 'l i b c h iq a d i.
" M u a l l i m a s - s o n i y ” o 'z i g a c h a y etib k e lg a n k ito b b o 'y i c h a
u s h b u m a v z u n i y o ritd i. Bu k ito b n i d i q q a t b ila n o 'r g a n i b ,
fikr y u r i t g a n i m i z d a n s o 'n g , b iz h a k i m ( A f lo tu n ) y o z ilm a g a n
q o n u n l a r n i n g m a ’n o sin i t u s h u n t i r i b b e r is h n i o 'z i g a m a q s a d
q ilib q o ' y g a n , d e b x u l o s a c h i q a r d i k . K i t o b d a b i l d i r i l g a n
f ik r la r d a n g o 'z a l va n o z ik m a ’n o l a r q i m m a t b a h o g 'o y a l a r
d u r d o n a s i n i t o p d i k b u m a ’n o l a r va g 'o y a l a r ikki m a r o t a b a
foydali b o 'l d i , c h u n k i u (A f lo tu n ) o ’z o ld ig a q o 'y g a n m a q s a d
b i z n i n g h a m m a q s a d i m i z b o ' l i b c h i q d i . B u k i t o b d a n
q o 'l y o z m a l a r n i n g b iz t a y y o r l a m a g a n b o 'l i m l a r i tu s h ib qoldi. 
Bu k ito b n in g b o ' l i m l a r soni ( h a r xil n u s x a l a r d a — 
tarjimon.)
h a r ' il. B ir o v la r o ' n t a ( b o ' l i m ) b o r d e s a , b o s h q a l a r o ' n
t o ' r t t a , d e b t a 'k i d l a y d i l a r . Q o ' l i m i z d a f a q a t b a y o n q ilib
o 'tilg a n b o 'l i m l a r g i n a bor.

---