Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İqtisadi dillə desək qiymətlərin orta səviyyəsinin davamlı surətdə artımı inflyasiya, azalması isə deflyasiya adlanır.
- Məşğulluğun ölçülməsi
- Əhalinin ümumi sayı (16 yaşdan yuxarı) İŞSİZLƏR KİMDİR
- Yüksək işsizlik - sosial və iqtisadi problemdir.
131 ki, iqtisadiyyatda belə hal mümkün deyildir. İstənilən halda müəyyən dövrə ayrıca malların qiyməti dəyişir: bəzilərinin qiyməti bahalaşır, digərlərininki isə ucuzlaşır. Lakin ola bilər ki, son nəticədə qiymətlərin orta səviyyəsi sabit qalsın. İqtisadi dillə desək qiymətlərin orta səviyyəsinin davamlı surətdə artımı inflyasiya, azalması isə deflyasiya adlanır. İnflyasiya müsbət, deflyasiya mənfi işarəli olur. 3. İqtisadi artım iqtisadiyyatda uzun müddət ərzində daima artan miqdarda əmtəə və xidmətlərin buraxılışı zamanı baş verir. Bu artım əhalinin artımını qabaqladıqda hər adambaşına düşən məhsul və xidmətlər buraxılışı da getdikcə çoxalır ki, bu da son nəticədə ölkədə həyat səviyyəsinin yüksəlməsini şərtləndirir. İQTİSADİ MƏQSƏDLƏRƏ NAİL OLMAĞI NECƏ ÖLÇMƏLİ? Hər bir iqtisadi sistem və məkan daxilində iqtisadi məqsədlərə nə dərəcədə uğurla nail olmağı müəyyənləşdirmək zəruri iş sayılır. Ona görə də hər bir məqsədin ölçülməsi üsulları ilə ayrıca tanış olmaq çox vacibdir. Məşğulluğun ölçülməsi Tam məşğulluğa nail olmaq məqsədinə necə çatmağı ölçmək üçün adətən 2 üsuldan - məşğulluq və işsizlik səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsindən istifadə edilir. Bəzi ölkələrdə işsizlik səviyyəsi hər ay həyata keçirilən ümummilli sorğular əsasında müəyyənləşdirilir. ABŞ-da işsizliyin səviyyəsi təxminən 60 min ev təsərrüfatını əhatə edən ümummilli sorğunun köməyi ilə təyin olunur. Sorğunun gedişində 16 yaş və ondan yuxarı vətəndaşların statusu nəzərə alınır. Sorğu məlumatları əsasında işləyən və iş axtaran əhalinin sayı həddindən artıq dəqiq təyin edilir. Çünki mövcud metodikaya görə məşğul insanlarla, iş axtaranların cəmi iş qüvvəsini təşkil edir. İş qüvvəsinin miqdarı həmişə əhalinin sayından az olur, belə ki, nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, əhali arasında gənclər və yaşlı sosial qruplar, eləcə də həmçinin əmək qabiliyyəti olmayan, bəzən isə iş olsa da belə işləmək istəməyənlər də vardır. İşsizliyin yüksək səviyyəsi iş qüvvəsi resursundan dövlətin səmərəli istifadə qabiliyyətinin olmamasını göstərir. İşsizliyi doüuran amillər iqtisadi böhran, yüksək inflyasiya, iqtisadiyyatın yenidən qurulması, texniki tərəqqi, dövlətin demoqrafik siyasəti və s-dir. İşsizlik ölkədə iqtisadi və sosial mühitə mənfi təsir göstərir, yüksək peşəkar əməyi devalvasiya edir, iqtisadi artım tempini azaldır, sosial gərginlik yaradır, şəxsiyyəti deformasiyaya uüradır. Hərdən bəzi iqtisadi ədəbiyyatlarda "İşsizlik səviyyəsi" termini ilə rastlaşırıq. İşсизлик - иг tисаdи fяал яhалиnиn мцяййяn hиссясиnиn юз и ş г цввясиnи tяtбиг еdя билмяdийиnи якс еtdиряn сoсиал-иг tисаdи hаdисяdир 132 Bu necə müəyyən olunur? Ölkədə işsizliyin səviyyəsinin xarakteristikası üçün müxtəlif göstəricilərdən istifadə olunur: işsizlərin ümumi sayı, iqtisadi fəal əhalinin ümumi sayında işsizlərin xüsusi çəkisi, işsizliyin orta davamlılıüı, uzunmüddətli işsizlərin iqtisadi fəal əhalidə payı və s. İşsizliyin real miqyasının müəyyənləşdirilməsində gizli işsizlik amili çətinlik yaradır. İşsizliyin səviyyəsini müəyyənləşdirmək üçün işsizlərin sayını iş qüvvəsinin ümumi sayına bölürlər. İşsizlər İşsizlik səviyyəsi = ------------------------------ x 100% İş qüvvəsi ( İş qüvvəsinə işləyənlər və işləmək istəyənlər daxildir) Məşğulluq səviyyəsinə gəlincə, onu müəyyənləşdirmək üçün məşğul əhalinin sayını əhalinin ümumi sayına bölüb, 100-ə vurmaq lazımdır. Məşğul əhalinin sayı M əşüulluq səviyyəsi = ------------------------------------------------------------- x100% Əhalinin ümumi sayı (16 yaşdan yuxarı) İŞSİZLƏR KİMDİR? Bəzi ölkələrdə, hətta inkişaf etmələrinə baxmayaraq, hələ də yüksək işsizlik mövcuddur. Baxmayaraq ki, ətrafda çoxlu vakant (boş) iş yerləri olduğu halda, nədənsə milyonlarla işsiz mövcuddur? Sizcə, işsizlərin taleyini həyatın axarına buraxmamaq üçün cəmiyyət hansısa addımları atmalıdırmı? Və yaxud, işsizlərə verilən müavinətlər əməyə stimulu aşağı salırmı? Ola bilərmi ki, belə müavinətlər əməyə stimulu aşağı salır və son nəticədə işsizliyin səviyyəsini yüksəldir? Bu və ya digər suallara cavab axtarmağa çalışaq. Yüksək işsizlik - sosial və iqtisadi problemdir. İşsizlik nəticəsində əmək resurslarının məqsədsiz xərclənməsinə daha çox iqtisadi problem kimi yanaşırıq. Eyni zamanda bu problem sosial xarakter daşıyır. Belə ki, işsizlik nəticəsində əhali əziyyət çəkir, güc-bəla ilə birtəhər dolanır. İşsizliyin səviyyəsinin yüksək olması o deməkdir ki, cəmiyyət faktiki olaraq, həmin işsizlərin istehsal edə biləcəkləri bütün mal və xidmətlərdən məhrum edir. İşsizliyin iqtisadi ziyanı, sözsüz ki, çoxdur, lakin onun yaratdığı sosial itkilər daha böyükdür! İş yerini itirmək-böyük şəxsi faciə hesab olunur. Tibbi tədqiqatlar göstərir ki, işsizlik insanların nəinki fiziki, həm də psixoloji sağlamlığına ciddi ziyan vurur. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, heç də işləməyən əhalinin hamısına işsiz demək olmaz. İşsizlik səviyyəsinin ölçülməsi zamanı adətən 16 yaşadək olan əhali nəzərə Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|