Fuqarolik jamiyati

2. jamiyat mazmunini, uning rivojlanish qonuniyatlari mohiyatini xususiy mulkchilik munosabatlari orqali belgilanishi;
3. xususiy mulk barcha mulk shakllari qatori ravnaq topishi va uni muhofazalashda qonunning, davlat hokimiyatining alohida rol yо`nashi;
4. fuqarolarning yuridik jihatdan bir xil maqomga egaligi va qonun oldida tengligi. Jamiyatda adolatli sud tizimining qaror topishi va uni fuqarolarni himoyalovchi posbon idoraga aylanishi.
5. shaxsning xususiy hayoti va iqtisodiy faoliyatiga davlat aralashuvining qonun doirasida cheklanishi. Huquqiy davlatchilikning mavjud bо`lishi;
6. shaxsning davlat hokimiyatiga nisbatan mulkiy va iqtisodiy mustaqilligi;
7. davlat, davlat idoralari va fuqarolar huquqning teng subyekti sifatida munosabatga kirisha olishi, ular sudda teng taraflar sifatida maydonga chiqaolishi. Fuqarolar huquqlarini kafolatlash va ustuvor ta`minlash mexanizmlarining yaratilganligi;
8. fuqarolik jamiyatining tarkibiy institutlari, jumladan fuqarolarning о`zini о`zi boshqarish organlari tizimining mavjudligi;
9. jamiyatning yuksak ma`naviy-madaniy va ahloqiy rivojlanganligi; insonlar о`rtasidagi munosabatlar о`zaro hurmat, iymon-insof doirasida, shaxs qadrini e`zozlash asosiga qurilganligi.
Shunday qilib, fuqarolik jamiyati-har bir inson manfaatini ustuvor biluvchi, huquqiy a`ana va qonunlarga hurmat muhiti shakllantirilgan, umuminsoniy qadriyatlar e`zozlanadigan, inson huquqlari va erkinliklari sо`zsiz ta`minlanadigan, davlat hokimiyatini samarali jamoatchilik nazorati mexanizmlari vujudga keltirilgan, insoniy munosabatlar chuqur ma`naviy-madaniy qadriyatlarga tayanadigan erkin demokratik huquqiy jamiyat.
Fuqarolik jamiyatining tarkibiy tuzilmalari.

Fuqarolik jamiyati yuksak darajada uyushgan, batartib munosabatlar tizimiga tayangan, о`zini о`zi boshqarish mexanizmlari mukammal qaror topgan jamiyatdir. Bu jamiyat sharoitida inson va fuqarolarning huquq, erkinlik hamda manfaatlarini aks ettiruvchi, muhofaza etuvchi turli-tuman uyushmalari, birlashmalari, nodavlat tashkilotlari va idoralari mavjud bо`ladi. Ular davlat hokimiyatidan mustaqil bо`lib, о`zini о`zi boshqarish tamoyili asosida aktiv faoliyat kо`rsatadi.
Fuqarolik jamiyatida ijtimoiy hayotga katta ahamiyat beriladi. Uning asosiy maqsadi inson hayotini saqlash, uning maqsadlarini, hayotiy orzularini, niyatlarini shu jamiyatdagi tashkilotlar, ijtimoiy institutlar, guruhlar, oila va boshqa birlashmalar orqali amalga oshirishdir. Bu tashkilotlar, institutlar va guruhlar alohida shaxsga uning hokimiyat manbai ekanligini, uning layoqati va harakati, obrо`si yuksak qadriyat ekanligini tushuntirishga yordam beradilar. Insonlar ushbu tashkilotlar va birlashmalar orqali о`zlarining siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa maqsadlarini amalga oshiradilar.
Fuqarolik jamiyatining asosiy belgilariga:
1) kо`ppartiyaviylik;
2) siyosiy hayotning va siyosiy institutlarning, mafkura va fikrlarning xilma-xilligi;
3) о`zini-о`zi boshqarish organlari mavqeining balandligi;
4) jamiyatni boshqarishda ommaviy axborot vositalari rolining kattaligi kiradi. Fuqarolik jamiyati ma`naviy hayot umumbashariy qadriyatlar asosida amalga oshirilganligi, insonning muqaddasligi, erkinligi, qonun oldida tengligi, ijtimoiy adolatning tо`liq qaror topganligi bilan belgilanadi.
Demak, fuqarolik jamiyati-teng huquqli insonlarning jamiyati, yakka shaxslar yoki jamoalar manfaatlarini amalga oshirishga kо`maklashadigan jamoat va nodavlat institutlarining tizimidir.
Shuni ham ta`kidlash kerakki, fuqarolik jamiyati jamoat birlashmalarining yig`indisidangina iborat bо`lmay, balki ular faoliyatining natijasida paydo bо`ladigan munosabatlar tizimi hamdir. Shuning uchun ham fuqarolik jamiyatini milliy va diniy an`analarsiz, odatlarsiz, odob-ahloq normalarisiz va milliy qadriyatlarsiz tasavvur etib bо`lmaydi. Bu jamiyat iqtisodiy, kasbiy, madaniy, diniy va boshqa manfaatlarni shakllantirishga va ularni amalga oshirishga qaratilgan ijtimoiy aloqalar tizimini ham qamrab oladi.
О`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi har bir insonning ehtiyojlari, manfaatlari, huquq va erkinliklarini amalga oshirishga qaratilgan. Konstitusiya insonni eng katta boylik sifatida alohida kо`rsatgani holda fuqaro, jamiyat va davlat о`rtasidagi о`zaro munosabatlarning oqilona, huquqiy hal etilishini siyosiy jihatdan rasmiylashtiradi. Konstitusiya va qonunlarning ustunligi, ularning inson manfaatlarini himoya qilishga va ijtimoiy munosabatlarni maqbul holga keltirishga yо`naltirilganligi fuqarolik jamiyati asoslarini qaror toptirishning asosiy omillaridir.
Fuqarolik jamiyatida qonun ustuvor bо`lib, u insonning о`zini-о`zi kamol toptirishiga yordam beradi, shaxs manfaatlari, uning huquq va erkinliklari tо`la darajada rо`yobga chiqishiga kо`maklashadi. Ayni vaqtda bu barcha odamlar qonunlarga sо`zsiz rioya qilishlari shart ekanligini ham bildiradi.
О`zbekiston fuqarolari Konstitusiyada kо`rsatilgan huquqlaridan foydalanib, davlatning siyosiy hayotida tobora keng ishtirok etmoqdalar.
О`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning ta`kidlashicha, «О`tmish davri sharoitida fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirish jarayoni yuz berayotgan bir paytda О`zbekiston aholisi turli qatlamlarining manfaatlarini ifoda etishi lozim bо`lgan keng tarmoqli, kо`ppartiyaviy tizim kabi demokratik institutlar hamda boshqa jamoat tashkilotlarining qaror topishi ham muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Shu jihatdan olganda, davlatning roli siyosiy partiyalar va jamoatchilik harakatlarining vujudga kelishi, qaror topishi va rivojlanishi sekinlashtirib qо`yadigan har qanday g`ov va tо`siqlarni bartaraf etishdan iboratdir»¹.
Fuqarolik jamiyatidagi mavjud manfaatlarni qanoatlantirish, rо`yobga chiqarish uchun tegishli tashkiliy tuzilmalar va institutlar shakllanadi.
Fuqarolik jamiyatining ichki tizimini quyidagicha tasniflash mumkin.