G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

F1 fenotip	normal	Letal	normal
normal
Genotip	X^Ky	X^ky	X^K X^K	X^K X^k

25 % tuxumdayoq nobud bo’ladi.

7-MASALA.Drozofilla meva pashshasida resessiv s gen tananing kalta bo’lishiga sababchidir. Mazkur belgi bo’yicha geterozigota urg’ochi drozofilla kalta tanali erkagi bilan chatishtirilgan. Hosil bo’lgan duragay drozofilalarning genotipini va fenotipini aniqlang.

Ishlash usuli
R Fenotip	Normal		Qisqa tanali
genotip	X^S X^s	x	X^Sy
gameta	X^S X^s		X^Sy
F1 fenotip	Normal	Qisqa tanali	Normal	Qisqa tanali
Genotip	X^S X^S	X^S X^s	X^Sy	X^Sy

8-MASALA. Fransiyada juni normal sigir va buqa chatishtirilgan, 3 ta junsiz erkak buzoq va bitta normal junli urg’ochi buzoq olingan. Bu urg’ochi keinchalik otasi bilan qayta chatishtirilgan. U junsiz buzoq tuqqan. Chatishtirishda ishtirok etgan buqa bilan boshqa sigirdar chatishtirilganda sigirlarning hammasi normal junli buzoq tuqqan. Tajribada olingan natijaga qarab, terida junning bo’lmasligi qanda qilib nasldan-naslga o’tishini aniqlash mumkin. Chatishtirishda ishtirok etgan sigir bilan buqaning genotipini aniqlang.

Ishlash usuli
R Fenotip	Normal junli		Normal junli
Genotip	X^A X^a	x	X^Ay
gameta	X^A X^a		X^Ay
F1 fenotip	Normal junli	Normal junli	Normal junli	Junsiz
genotip	X^A X^A	X^A X^a	X^Ay	X^ay

9-MASALA. Drozofilla meva pashshasida ko’zining qizil rangini ifodalovchi Gen - W oq rangini ifodalovchi gen - w ustidan dominantlik qiladi, ular jinsiy xromosomalarda joylashgan. Tajribada qizil ko’zli gomozigota urg’ochi drozofilla oq ko’zli erkak drozofilla bilan chatishtirilgan. Olingan F₁ dagi erkak va urg’ochi formalar o’zaro chatishtirilib, F₂ da 300 ta drozofilla olingan:
a) ularning nechtasi erkak va nechtasi urg’ochi;
b) erkak drozofillalarning qanchasi qizil ko’zli, qanchasi oq ko’zli bo’lgan?

Ishlash usuli
R Fenotip	Qizil		oq
Genotip	X^W X^W	x
gameta	X^WX^W		X^wy
F1 Fenotip	Qizil		Qizil
genotip	X^W X^w		X^Wy
gameta	X^W X^w		X^Wy
F2 Fenotip	Qizil	Qizil	Qizil	Oq
genotip	X^W X^W	X^W X^w	X^Wy	X^wy

A) yarmi, ya’ni 150 tasi erkak, yarmi urg’ochi pashsha;
B) 75 tasi qizil ko’zli, 75 tasi oq ko’zli;

VII BOB. KROSSINGOVER VA JINS GENETIKASIGA OID MASALALAR YECHISH
1-MASALA. Makkajo’xori urug’ining silliq va rangli formasi bilan burishgan va rangsiz formasi chatishtirilganda 1-avlodda silliq va bo’yalgan urug’lar hosil bo’ldi, bu genlar orasida masofa yaqin bo’lib digeterozigota o’simliklar ikkala belgisi bo’yicha retsessiv organizm bilan chatishtirilganda avlodda 8304 ta bo’yalgan silliq; 298 ta burishgan bo’yalmagan; 304 ta silliq bo'yalmagan; 8326 ta burushgan bo’yalmagan urug’li makkajo'xori o’simligi olingan bo’lsa, genotipi ota-onaga o’xshash o’simliklar necha % ni tashkil etadi?

BERILGAN: AA- silliq urug` BB- rangli (bo`yalgan)

. aa- burishgan urug` bb- rangsiz urug` (bo`yalmagan)
YECHISH: silliq rangli burishgan rangsiz

P X

A B a b

_____ _____

A B a b
Gametalar: A B a b

Silliq rangli

A B
F₁ _____
a b

Silliq rangli burishgan rangsiz

A B a b
F₁ _____ X _____
a b a b
8304 ta silliq rangli(A B); 298 ta burishgan rangli (a B);
304 ta silliq rangsiz (A b) ; 8326 ta burishgan bo`yalmagan(a b)

F1	A B	a b	A b	a B
a b	A B _____ 8304ta a b	a b _____ 8326ta a b	A b _____ 304 ta a b	a B _____ 298ta a b

8304+8326+304+298= 17 232 ta

8304+8326= 16 630 ta ota-ona organizmiga o`xshash avlod.
17 232 --------100%
16 630 ------- x % x= 16630*100=1663000: 17232= 96,5 %

JAVOB: 96,5% ya`ni 16630 ta ota-onaga o`xshash organizmlar

2-MASALA. Makkajo’xorida donning rangli bo’lishi va endospermasi tekis bo’lishini ta'minlovchi genlar dominant, ular birikkan holda irsiylanadi. Gomozigota dominant va gomozigota retsessiv, organizmlar chatishtirilishidan olingan duragaylar qayta chatishtirilganda olingan jami 7250 ta o’simlikdan 3478 tasi doni rangli endospermasi tekis va 3482 tasi doni rangsiz endospermasi burishgan o’simliklar olingan bo’lsa krossingover % ni toping?

BERILGAN: AA- doni rangli BB- endosperimi tekis

. aa- doni rangsiz bb- endosperimi burishgan

YECHISH:
3478 ta doni rangli endosperimi tekis (A B);
3482 ta doni rangsiz endosperimi burishgan(a b)
3478+3482=6960 ta ota-ona organizmiga o`xshash avlod.
7250-6960=290 ta
7250 --------100%
290 ------- x % x= 290*100=29000 : 7250= 4 %


JAVOB: 4% ya`ni 290 ta krossingoverga uchragan.
3-MASALA. Makkajo’xori maysalarining sariq yoki yaltiroq bo’lishi yashil va xira bo’lishiga nisbatan retsessivbelgidir.Bu genlar birikkan holda irsiylanadi Genlar bo’yicha digeterozigota bo’lgan o;simlikdan tahliliy chatishtirish natijasida olingan 726 ta o’simlik dan 128 tasi krossingover formalar ekanligi aniqlandi. Hosil bo’lgan o’simliklardan nechtasining maysasi yashil rannga ega bo’ladi?

BERILGAN: AA- yashil maysa BB- xira maysa

. aa- sariq maysa bb- yaltiroq maysa
YECHISH: yashil xira sariq yaltiroq

P X

A B a b

_____ _____

a b a b

F1	A B	a b	A b	a B
a b	A B _____ a b yashil xira	a b _____ a b sariq yaltiroq	A b _____ a b yashil yaltiroq	a B _____ a b sariq xira

726---------100%
128-------x% x= 128*100= 12800: 726= 17,6% (krossingoverga uchragan)
100% - 17,6%= 82,4% yoki 726-128=598 ta (ota-onaga o`xshash organizmlar)
598 ta------x
2 ta--------1 x= 598*1:2=299 ta

128------x

2--------1 x= 128*1:2= 64 ta
299+64=363 ta

JAVOB: 598 tadan 363 tasi yashil rangga bo`yalgan bo`laqdi.
4-MASALA. Drozofila pashshasida qanot shakli va tana rangini ifoda etuvchi genlar bitta xromosomada joylashgan Erkak va urg’ochi drozofila pashshalariga A va B genlari faqat otasidan o’tgan. Digeterozigota kulrang tanali normal qanotli urg’ochi va erkak drozofila pashshalari o’zaro chatishtirildi.Avlodda allel genlarning o’rin almashishi natijasida krossingover foizi 17% ni tashkli etdi.Avlodning necha % ini kulrang tanali kalta qanotli va qora tanali normal qanotli pashshalar tashkil etadi?
BERILGAN: AA- kulrang tana BB- normal qanot

. aa- qora tana bb- kalta qanot

YECHISH:

Kulrang normal kulrang normal

P X

A B A B

_____ _____

a b a b
krossingover


A b

______
a B

Urg`ochi Erkak gametasi	A B	a b	A b	a B
A B	A B _____ A B Kulrang tana normal qanot	A B _____ a b kulrang tana normal qanot	A B _____ A b Kulrang tana normal qanot	A B _____ a B kulrang tana normal qanot
a b	A B _____ a b kulrang tana normal qanot	a b _____ a b qora tana kalta qanot	A b _____ a b kulrang tana kalta qanot	a B _____ a b qora tana normal qanot

8304+8326+304+298= 17 232 ta

8304+8326= 16 630 ta ota-ona organizmiga o`xshash avlod.
17 232 --------100%
16 630 ------- x % x= 16630*100=1663000: 17232= 96,5 %