G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

BERILGAN:
Gulsimon toj Gulsimon toj


P ♀Aa x ♂Aa
(geterozigotali) (geterozigotali)

YECHISH:
2) Quyidagicha gameta olinadi.


Genotip: ♀Aa x ♂Aa

Gametalar: A a A a
IZOH:Bunda gametalar nisbari ♀ 2:2♂ demak, ♀ A a va ♂ A a

1. Olingan gametalar pinnet katakchasiga joylashtiriladi va fenotip, genotip bo`yicha ajralish nisbati aniqlanadi:

   
   

	A	a
A	AA Gulsimon toj Dominant gomozigota	Aa Gulsimon toj Dominant geterozigota
a	Aa Gulsimon toj Dominant geterozigota	aa Oddiy toj Resessiv gomozigota

Genotip: 1AA: 2Aa : 1 aa

Fenotip :(gulsimon toj ) 3:1 (oddiy toj)
b)F₁ oddiy tojli xo`rozlar bilan chatishtirilsachi?


BERILGAN:
♀ Aa x ♂ aa
( F₁duragayi gulsimon toj) (oddiy tojli xo`rozlar)
Bunda ham dastab gameta olinadi.

YECHISH:

Genotip: ♀ Aa x ♂ aa

Gametalar: A a a
IZOH: bunda gametalar nisbati 2 (A) (a) : 1 (a)
Olingan gametalar Pinnet katakchasiga joylashtiriladi va genotip, fenotip bo`yicha ajralib nisbati aniqlanadi.

	a	a
A	Aa Gulsimon toj Dominant gomozigota	Aa Gulsimon toj Dominant geterozigota
a	aa Gulsimon toj Dominant geterozigota	aa Oddiy toj Resessiv gomozigota

Genotip: 1Aa : 1aa

Fenotip: (gulsimontoj) 1:1 (oddiytoj) demak, 50% gulsimon(Aa), 50% oddiy (aa) tojli xo`rozlar vujudga keladi.

2-MASALA. Quyonlarda yungning normal uzunligi dominant (B), qisqaligi ressisiv (b) bilan ifodalanadi. Quyidagi genotipli organizmlar o`zaro chatishtirilganda qanday fenotipli organizmlar hosil bo`ladi.

1. Bb x Bb
   

2. BB x bb
   

3. Bb x BB
   

1) dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:

BERILGAN:

B- Yungi uzun

b- Yungi qisqa
Normal uzunlik normal uzunlik

P ♀Bb x ♂Bb
(geterozigotali) (geterozigotali)
Bunda gametalar olinadi. Izoh gametalar nisbati

YECHISH:

Genotip: ♀Bb x ♂Bb

Gametalar: B b B b

	B	b
B	BB Yungi uzun Dominant gomozigota	Bb Yungi uzun Dominant geterozigota
b	Bb Yungi uzun Dominant geterozigota	bb Yungi qisqa Resessiv gomozigota

IZOH: Fenotip bo`yicha ajralish 3:1 nisbatta. Ya`ni 3 ta normal uzunlikda va 1 ta qisqa uzunlikdagi yungli quyonlar paydo bo`ladi.
2) dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:

BERILGAN:
Normal uzunlik qisqa uzunlik


P ♀BB x ♂bb
(gomozigotali) (gomozigotali)
Bunda gametalar olinadi. Izoh gametalar nisbati

YECHISH:

Genotip: ♀BB x ♂bb

Gametalar: B b
F₁ Bb

IZOH: Fenotip bo`yicha ajralish kuzatilmaydi. Ya`ni barchasi normal uzunlikda yungli quyonlar paydo bo`ladi.
3) dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:


BERILGAN:
Normal uzunlik normal uzunlik


P ♀Bb x ♂BB
(geterozigotali) (gomozigotali)
Bunda gametalar olinadi. Izoh gametalar nisbati
YECHISH:

Genotip: ♀Bb x ♂BB

Gametalar: B b B

F₁

	B	b
B	BB Yungi uzun	Bb Yungi qisqa

IZOH: Fenotip bo`yicha ajralish 1:1 nisbatta. Ya`ni 1ta normal uzunlikdagi va 1 ta qisqa uzunlikdagi yungli quyonlar paydo bo`ladi.
3-MASALA.Pomidor mevasining qizil ranggi (A), sariq ranggi (a) bilan ifodalanadi. Geterozigotali qizil rangli pomidorlar o`zaro chatishtirilganda necha foiz qizil va sariq rangli pomidorlar hosil bo`ladi?
1) dastlab chatishtirilayotgan ota-ona formalar yoziladi:


BERILGAN:

A- qizil ranga

a- sariq rang
Qizil rangli Qizil rangli

P ♀Aa x ♂Aa
(geterozigotali) (geterozigotali)
2) Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

Genotip: ♀Aa x ♂Aa

Gametalar: A a A a
Olingan gametalar Pennit katagiga joylashtiriladi.

P	A	a
A	AA Qizil rang Dominant gomozigota	Aa Qizil rang Dominant geterozigota
a	Aa Qizil rang Dominant geterozigota	aa Sariq rang Resessiv gomozigota

IZOH: Genotip bo`yicha 1:2:1 ya`ni 1ta AA, 2ta Aa va 1 ta aa organizmlar. Fenotip bo`yicha 3:1 nisbatta ya`ni 3 ta qizil rangli va 1ta sariq rangli pomidorlar hosil bo`ladi.

Xulosa: Geterozigotali (Aa) qizil rangli pomidorlar o`zaro chatishtirilganda ¾ qismi qizil, ¼ qismi sariq ya`ni 75% qizil rangli pomidorlar, 25% sariq rangli pomidorlar vujudga keladi.
4-MASALA. Odamlarda qo`y ko`zlilik dominant belgi (A), ko`k ko`zlilik esa ressesiv belgi bo`lib (a) bilan belgilanadi. Quyidagi genotipli ota-onalar nikohidan qanday ko`zli farzandlar tug`iladi?

1. AA x aa
   

2. Aa x aa
   

a)Birinchi nikohlangan qizning yoki o`g`ilning biri gomozigotali (AA) ikkinchisi gomozigotali (aa) genotipga ega bo`lsa, qanday natijaga erishish mumkin.

BERILGAN:

A -qo`y ko`z
a - ko`k ko`z
Qo`y ko`z Ko`k ko`z

P ♀AA x ♂aa
(gomozigotali) (gomozigotali)

YECHISH:
Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.


Genotip: ♀AA x ♂aa

Gametalar: A a
F₁ Aa


IZOH: Tug`iladigan farzandlarning barchasi 100% qo`y ko`z tug`iladi.

1. Birinchi nikohlangan qizning yoki o`g`ilning biri geterozigotali (Aa) ikkinchisi gomozigotali (aa) genotipga ega bo`lsa, qanday natijaga erishish mumkin.

   
   

BERILGAN:
Qo`y ko`z ko`k ko`z


P ♀Aa x ♂aa
(geterozigotali) (gomozigotali)
Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.
YECHISH:

Genotip: ♀Aa x ♂aa

Gametalar: A a a
F₁

P	AA
A	AA Qo`y ko`z Dominant gomozigota
a	Aa Qo`y ko`z Dominant geterozigota

IZOH: Tug`iladigan farzandlarning barchasi 100% qo`y ko`z tug`iladi. Genotip va fenotip bo`yicha ham 50% qo`y ko`z va 50% ko`k ko`z farzandlar dunyoga keladi.
5-MASALA.Drozofila meva pashshasida normal qanot dominant, egilgan qanot retsessiv gen ta`sirida rivojlanadi. Naslda 3:1 yoki 1:1 nisbat olish uchun qanday genotipli pashshalari o`zaro chatishtirilsa, qanday avlod olinadi.
A) BERILGAN:
Normal qanot Normal qanot


P ♀Aa x ♂Aa
(geterozigotali) (geterozigotali)


YECHISH:
1) Quyidagicha gameta olinadi.


Genotip: ♀Aa x ♂Aa

Gametalar: A a A a
IZOH:Bunda gametalar nisbari ♀ 2:2 ♂ demak, ♀ A a va ♂ A a
2) Olingan gametalar pinnet katakchasiga joylashtiriladi va fenotip, genotip bo`yicha ajralish nisbati aniqlanadi:

P	A	a
A	AA Normal qanot Dominant gomozigota	Aa Normal qanot Dominant geterozigota
a	Aa Normal qanot Dominant geterozigota	aa Egilgan qanot Resessiv gomozigota

Genotip: 1AA: 2Aa : 1 aa

Fenotip : 3:1 3 tasi - normal qanot ; 1tasi- egilgan qanot

B) BERILGAN:
Normal qanot Egilgan qanot
♀ Aa x ♂ aa
( geterozigota) (gomozigota)
Bunda ham dastab gameta olinadi.
YECHISH:

Genotip: ♀ Aa x ♂ aa

Gameta: A a a
IZOH: Bunda gametalar nisbati 2 (A) (a) : 1 (a)
Olingan gametalar Pinnet katakchasiga joylashtiriladi va genotip, fenotip bo`yicha ajralib nisbati aniqlanadi.

P	a
A	Aa Normal qanot Dominant gomozigota
a	aa Egilgan qanot Dominant geterozigota

Genotip: 1 Aa : 1aa

Fenotip: (normal qanot) 1:1 (egilgan qanot) demak, 50% normal qanot (Aa), 50% egilgan qanot (aa) li drozofila pashshalar vujudga keladi.

JAVOB: 3:1 nisbat olish uchun (Aa x Aa); 1:1 nisbat olish uchun ( Aa x aa).
6-MASALA.Ipak qurti lichinkalarining yo’l-yo’lligi (A) bir xil rang (a)li lichinka ustidan dominantlik qiladi. Yo’l-yo’l geterozigotali qurtdan chiqqan kapalak bir xil rangli qurtdan chiqqan erkak kapalak bilan chatishtiriladi. F₁ bo’g’inning fenotipi va genotipini toping?
BERILGAN:
AA, Aa – yo`l-yo`l lichinka
aa – bir xil lichinka
Yo`l –yo`l lichinka bir xil lichinka
♀ Aa x ♂ aa
( geterozigota) (gomozigota)
Bunda ham dastab gameta olinadi.


YECHISH:

Genotip: ♀ Aa x ♂ aa

Gametalar: A a a
IZOH:Bunda gametalar nisbati 2 (A) (a) : 1 (a)
Olingan gametalar Pinnet katakchasiga joylashtiriladi va genotip, fenotip bo`yicha ajralib nisbati aniqlanadi.