G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

Yechish:
Agar F₁ o’zaro chatishtirilsa, F₂ da qanday natija kutish mumkin?
Bunda qizil gulli no’xat (A) harfi bilan belgilanadi
Oq gulli no’xat esa (a) harfi bilan belgilanadi


P ♀ AA x ♂ aa
↓ ↓

Gameta A a

F₁ Aa
Demak, F₁ Aa natija ya’ni qizil gulli no’xat hosil bo’ldi. Hosil bo’lgan natija o’zini o’ziga chatishtirilsachi? Buning uchun biz hosil bo’lgan (Aa) va (Aa) ni pennet katagiga solib chatishtiramiz. Bu quyidagicha ifodalanadi.


PENNET KATAGI

	♀	A	a
♂	A	AA qizil Dominant gomozigota	Aa qizil Dominant geterozigota
	a	Aa qizil Dominant geterozigota	aa oq Resessiv gomozigota

Fenotep 3: 1 qizil: oq
Genotep 1:2:1 AA; Aa; Aa; aa.
V) F₁ ya’ni (Aa) qizil gulli no’xat bilan (aa) oq gulli no’xat bilan qayta chatishtirilsachi?

	♀	A	a
♂	a	Aa qizil Dominant geterozigota	aa oq Dominant gomozigota
	a	Aa qizil Dominant geterozigota	aa oq Resessiv gomozigota

Bunda natijalar:

Genotipda: 2:2 ya’ni Aa : aa : Aa : aa; 50% ga 50%
Fenotipda: 2:2 ya’ni 2 ta qizil Aa : Aa, 2 ta oq aa : aa 50% ga 50%
Biz ko’rib chiqqan misoldagi duragaylashda 1AA : 2Aa : 1aa nisbatlar, ya’ni ¾ qism qizil va ¼ qism oq gulli o’simliklar hosil bo’ladi.
Bir xil genlarning (AA va aa) qo’shilishidan rivojlanatidan zigotalar gomozigota, har xil genlarning (Aa) qo’shilishidan rivojlanadigan zigotalar geterozigota deb ataladi.
Gomozigota organizmlar (AA va aa) turg’un bo’lib, kelgusi bug’inlarda belgilar bo’yicha ajraladi.
Gomozigota va geterozigota terminlari 1902 yilda V. Betson tomonidan taklif qilingan bo’lib, genetikada keng qo’llaniladi. Keskin farq qiluvchi juft belgilarni rivojlantiruvchi genlar allel genlar deb ataladi. Masalan, no’xat urug’iga sariq rang beruvchi gen bilan yashil rang beruvchi gen juftdir. Ana shu juft genlar allel genlar hisoblanadi. Allel genlar gomologik (juft) xromosomalarning bir xil o’rinlarida (lokuslarida) jolashadi. Meyoz bo’linish yo’li bilan jinsiy hujayralar hosil bo’lishida bunday genlar har xil gemetalarga qonuniy ravishda tarqaladi.