G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| (Toxoplasma gondii)
va qushlar ham da sutemizuvchilaming muskul- larida parazitlik qiluvchi sarkosporidiyalar (Sarcosporidia), ya’ni gocsht sporalilar urugM vakillari ham kiradi. T o k so p lazm alar (Toxoplasma) urugMga bitta Toxoplasma gondii turi kiradi. Toksoplazmalar m ushuk va boshqa mushuksimonlar oilasi vakillarining ingichka ichagida murakkab rivojlanish davrlarini o4ib, undan 2 ta sporali ootsista - sporozoitlar hosil boMishi bilan tugaydi (10- rasm). Parazitni dastlab 1908-yili fransuz olimlari N ikol va Manso kemiruvchilarda aniqlashgan. Toksoplazmalaming rivojlanishi x o ‘jay in almashtirish bilan boradi, ya’ni mushuklar parazitning asosiy xo6jayini, boshqa hamma hayvonlar va odamlar esa parazitning oraliq xo‘jayinlari hisoblanadi. Um um iy po‘st bilan o‘ralgan merozoitlar to ‘plami sista deyiladi. Bun day sistalar zararlangan o ‘rganlarda yoki hayvonlar soMagi, suti, axlati, siydigi va boshqa chiqindilarida boMadi. Hayvonlar sistalami yutganida yoki kasal hayvonlami yeganida parazitni yuqtiradi. Sistalar organizm ga terining jarohatlangan joylaridan ham o ‘tishi mumkin. Sut emizuvchilarda esa toksoplazmalar yoMdosh orqali ona organizmidan em brionga octadi. Ayrim hollarda toksoplaz- 77 m alar kanalar orqali ham yuqishi m um kin. Toksoplazmalarning jinsiy ko‘payishi faqat m ushuklar organizm ida o ‘tadi. M ushuklar kasal kemiruvchilardan parazitni o‘zlariga yuqtiradi. M ushuk organizm ida toksoplazm aning hayot sikli, boshqa koksidiyalarda boMganidek, jinsiy ko‘payish va sporotsistalar hosil bo‘lishi bilan tugallanadi. Toksoplaz- m alam ing rivojlanishida jinssiz ko‘payish ustun turadi. Toksoplazm alar odam va hayvonlarda toksoplazm oz kasalligini qo‘zg‘atadi. Toksoplazmalar odam ga ovqat mahsulotlari (go‘sht, sut, tuxum ) va kasal uy hayvonlari (quyon, mushuk, it va boshqalar) orqali o ‘tib, m e’da-ichak y o ‘llariga tushadi. Parazitlar ichak devorlarini teshib, lim fa va qon tomirlari orqali turli organlar (bosh miya, orqa m iya, jigar, taloq, buyrak, mushak va bosh.) hujayralari sitoplazmasida rivojlanib, to ‘qim alam i yallig‘lantiradi. 10-rasm . Toxoplasma gondining riv o jlan ish sik li va u bilan z a ra rla n ish yoMlari: 1-mushuk ichida shizogoniya va jinsiy ko‘payish; 2-4-ootsistalarning rivojlanishi; 5-6-sichqon tanasida qo‘shim cha jinssiz ko‘payish; 7-sichqon homilasining zararlanishi. Toksoplazmalar hayvonlarga har xil ta ’sir ko‘rsatadi. Ayrim hay vonlar kasallikka berilmaydi, ayrimlari esa ju d a ta ’sirchanligi tufayli halok boMishi mumkin. Odamlarning toksoplazm oz bilan zararlanishida uy hayvonlari, ayniqsa, m ushuk katta o‘rin tutadi. T ug‘m a toksoplazm ozda kasallik ona organizmidan homilaga o ‘tadi va hom ilaning nerv sistemasi, ko'zlari va boshqa a ’zolarini zararlaydi, bola barvaqt yoki o ‘lik yoxud mayib-majruh bo‘lib tugMladi. Toksoplazm ada tirik tug‘ilgan bola aqlan va jism onan sust rivojlanadi. Yaxshi gapira olmaydi va unda miokardit, pnevmoniya, meningoen- sefalit, alegofreniya, epiiepsiya kabi og‘ir kasalliklar kuzatiladi. Ortti- rilgan o ‘tkir toksoplazm oz esa terlam aga o ‘xshash kechib, bemor isitmalaydi, tom og‘i og‘riydi, jigari va talog'i shishadi yoki ko'pincha nerv sistemasi zararlanib, boshi og‘riydi, qayt qiladi, falajlanadi. Xronik toksoplazmada, odatda, bem om ing gavda harorati uzoq vaqt yuqori boMadi, boshi, tomogM, mushaklari og‘riydi, limfa tugunlari va jigari shishadi. M ehnat faoliyati susayadi. Shuningdek, bem or psixikasining buzilishi, talvasaga tushib falajlanishi, ko‘zi, yuragi zararlanishi mum kin. Toksoplazmoz yashirin kechishi ham muinkin. Toksoplazmozning oldini olish uchun uy hayvonlarini sanitariya nazoratida saqlash, hom ilador ayollam i tibbiyot ko'rigidan o‘tkazish zarur. Hayvonlardan - qo‘y, echki, cho'chqa, it, quyon va har xil kemi- ruvchilar hamda parrandalar toksoplazmoz bilan kasallanadi. Kasallik ona hayvonlardan bolasiga sut orqali, bir-biriga yaqin boMish hamda turli kemiruvchi va hasharotlar orqali o‘tadi. Kasal hayvonda yoMdosh ushlanishi, bola tashlash, umumiy holsizlanish, organizm uvishishi va teri zararlanishi kuzatiladi. S ark o sp o rid iy a la r ( Yüklə 288 Kb. Dostları ilə paylaş:
|