G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Sarcosporidia
), y a ’n i go‘s h t sp o ra lila r urugMning ham bir qancha turlari boMib, ular ayrim uy hayvonlari, ya’ni qoramollar, cho‘chqalar va parrandalar ham da y o w o y i hayvonlarning muskullarida parazitlik qiladi. U lar go‘shtda uzun xalta shaklida 0,5-5 mm kattalikdagi sistalar hosil qiladi. Sistalar ichida esa yuzlab chuvalchangsimon bir yadroli merozoitlar boMadi. G o'sht sporalilarning rivojlanishi koksidiyalamikiga o‘xshash, lekin rivojlanishi ikkita xo'jayinda ketadi. 0 ‘txo‘r sutemizuvchilar va parrandalar parazitning oraliq xo‘jayinlari, yirtqich sutemizuvchilar (mushuklar, itlar) va odam lar esa asosiy xo‘jayinlari hisoblanadi. Oraliq xo‘jayinlar organizmida parazit jinssiz - shizogoniya yoMi bilan va asosiy xo‘jayinlari organizmida jinsiy usulda ko‘payadi. 79 G o ‘sht bilan asosiy xo‘jayini organizm iga tushgan sistalardan ju d a ko‘p sistazoidlar chiqadi va ular ichak epiteliysi hujayralariga kirib oladi. H ujayra ichida m ikro va makrogamontlar, ulardan esa mikro va m akrogam etalar yetishib chiqadi. UrugManishdan keyin hosil boMgan zigota po‘stga o 'ralib oosistaga aylanadi. H ar bir oosista ichida 2 tadan spora hosil boMadi. Yem-xashak bilan oraliq xo'jayinining organizmiga tushgan oosistalardan sporozoitlar chiqadi. Sporozoitlar qon orqali qon tomirlari devoriga, so‘ngra muskullarga o ‘tib, tezda ko‘payadi va xal- taga o‘xshash yirik sistalami hosil qiladi. G o‘sht sporalilari bilan zararlangan hayvonlarda, odatda, kasalla nish alomatlari kam seziladi. Q o n s p o ra lila r (H aem osporidia) k e n ja tu rk u m i vakillari odam va issiq qonli hayvonlarning qizil qon hujayralari - eritrotsitlarida parazitlik qiladi. Bu turkum ga 100 ga yaqin tur kiradi. Q on sporalilar eymeriyasimonlar singari hujayra ichida yashay digan parazitlar boMsa-da, lekin ulam ing hayot sikli bir necha xo‘jayinda o ‘tadi. M asalan, bu kenja turkum ning eng muhim vakili odam da bezgak kasalligini keltirib chiqaradigan bezgak plazm odiysining rivojlanishi ikkita xo'jayinda o‘tadi. Jinssiz rivojlanishi ham da m akro-va mikroga- m etotsitlar odam qizil qon tanachalarida yetishadi. Bezgak chivinida ( Anopheles ) esa jinsiy rivojlanish ketadi. Eym eriyasim onlardan farq qilib, bezgak plazm odiylam ing hayot sikli xo‘jayinlar (chivin va odam) organizmida o ‘tadi, tashqi m uhitga chiqmaydi. O dam lar orasida bezgak kasalini tarqatuvchi sporalilar plazmodium deyiladi. B u kasallik eram iz dan oldin ham m a’lum boMgan. U vaqtlarda bu kasallikning kelib chiqish sababi va odam larga yuqish yoMlari aniqlanm agan. Lekin shunga qaram asdan, bu kasallikning botqoqliklarga aloqasi borligini bilishgan, shuning uchun ham «botqoq isitmasi» deb atalgan. Bezgak plazm odium larini birinchi m arta 1879-yilda rus olimi V.I. Afanasev va 1880-yilda fransuz olimi A lfons Laveren k ash f et- ganlar. Bezgak kasalini chivinlar yuqtirishini esa 1895-yilda ingliz olimi R. Ross va italiyalik olim J. Grassi aniqlashgan. Odamlarda bezgakning asosan 4 ta turi parazitlik qiladi: 1. Plasmodium vivax - uch kunlik bezgak qo‘zg‘atuvchisi, y a’ni isitm a har 48 soatdan keyin qaytarilib turadi. 2. Plasmodium malariae — to 'rt kunlik bezgak qo‘zg‘atuvchisi, ya’ni isitma har 72 soatdan keyin qaytarilib turadi. 80 3. Plasmodium falcipharum - 24-48 soat oralab xuruj qilib tura- digan va ko‘pincha ju d a og‘ir o ‘tadigan tropik bezgak qo‘zg‘atuv- chisidir. 4. Plasmodium ovale - uch kunlik bezgak qo‘zg‘atuvchisi, ya’ni isitma har 48 soatdan keyin qaytarilib turadi. Bu bezgak qo‘zg‘atuvchisi ju d a kamdan-kam Afrika va O siyo mamlakatlarida uchraydi. Mustaqil D avlatlar Hamdo‘stligi mamlakatlarida bu kasallikning qo‘zg‘atuvchisi bir m arta 1924-yilda U fa shahrida uchragan. U ch kunlik bezgak Yüklə 288 Kb. Dostları ilə paylaş:
|