1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “İnter caetera”
114 birini tərk edib, qərbdə naməlum torpaqların kəşfinə nail ola bilərdilər. Onlar üçün əlçatmaz olan Afrikanın cənub nöqtəsi fəth edilmiş və bununla da Hind okeanına çıxış yolu əldə edilmişdi. Amma hamını bircə sual düşündürürdü; həmin torpaqlar Köhnə Dünyadan neçə min km. aralıda və hansı enliklərdə yerləşir? Kral II Juan yaxşı bilirdi ki, Kolumbun səyahəti yeddi aya yaxın davam etmişdi. Dəqiq bilinmirdi o, neçə gün müddətinə okeanda yol qət edibdir? Buna baxmayaraq kral boş-boşuna vaxt itirmək fikirində deyildi. İspanların xəbəri olmadan məxfi ekspedisiyanın hazırlanmasına start verilir. Bu minvanla Braziliyanın əsl kəşfinin qıfılını elə bura- daca açmaq mümkün olar. 1493-cü ili başa vurmamış ekspedisiya səyahətə çıxmalı idi. Çox güman ki, həmin hazırlıq Pireney yarımadasından kənarda, elə Madeyra adalarında aparılırdı. Lakin isti havalar geridə qaldığından və payızda bu enliklərdə fırtına və qasırğalar tüğyan etdiyindən bunu Afrikanın şimal-qərb sahilində həyata keçirmək lazım idi. Artıq risqə getməmək üçün onlar plasdarm kimi başqa adalardan istifadə etməliydilər. Bunun üçün isə ən münasib coğrafi mövqe Yaşıl Burun adaları və ya Afrikanın Qvineya körfəzi sahillərinə yaxın ucqar qərb nöqtəsi sayılırdı. 115 Əvvəlcə həmin bölgüyə münasibət bəsləmək istəməyən Portuqaliya bir ildən sonra öz narazılığını bildirir və təzyiq nəticəsində Roma papasından demarkasion xətti daha 270 liq qərb tərəfdə göstərilməsini tələb edir. VI Aleksandrın iştirakı ilə hər iki krallığın nümayəndələri 1494-cü ildə Tordesilyas şəhərində görüşür və iyunun 7-də bağlanan növbəti müqaviləyə əsasən, demarkasion xətt Azör ada- larından 370 liq (həmin adalardan 2200 km. qərbə) qərbdə göstərilir. Tordesilyas müqaviləsinə görə demarkasion xətdən şərq tərəfdəki bütün ərazilər Portuqaliyanın, qərb tərəfdəki ərazilər isə İspaniyanın tabeliyinə keçir. Bir sözlə, Roma papasının bullasına əsasən “İspaniya Braziliyadan başqa bütün Amerika qitəsinin, Portuqaliya isə Afrikanın və Hindistanın sahibi sayılırdı.” 1 Rekonkista İspaniyada başa çatan kimi (1492), bütün Avropada bu krallığın nüfuzu birə-beş artdı. Necə olsa da, VIII əsrin əvvəlindən Pireney yarımadasında kök salan Ərəb əmirlikləri siyasi xəritədən silinirdi. Bütün bunları nəzərə alan Roma papası VI Aleksandr ispan krallarına xüsusi hörmətlə yanaşmağa başladı. Tarixçilərin fikirincə bu pontifik Atlantik okeanının qərb hissəsində yerləşən qitənin İspaniyanın tabeliyinə keçməsində müstəsna rol 1 История средних веков. Абрамсон М. Л., Кириллова А. А., Колесницкий Н. Ф. и другие. Под редакцией Колесницкого Н. Ф. – 2- е изд. исп. и доп. – М., «Просвещение», 1986. стр.393. 116 oynamışdır. Ona görə ki, Kolumb birinci səyahətini başa çatdıran kimi o, tərəddüd etmədən 3-ü may 1493-cü ildəki “İnter caetera” bullasında İspaniyanı həmin ərazilərin varisi elan edir. Bundan əlavə VI Aleksandr, Pireney yarımadasında və yenicə kəşf edilmiş torpaqlarda Kilsənin işlərini idarə etmək hakimiyyətini Kastiliya ilə Araqona verir. İş ondadır ki, Kolumb birinci səyahətdən qayıdan kimi İspan monarxları mart ayında Romada olan səfirə Bernardino de Karvahala (Ernan Kortesin və Badaxosun yepiskopunun uzaq qohumu) oradakı fəaliyyətinin aktivləşdirilməsinə dair xüsusi tapşırıq verirlər. Səfir də bütün səy və bacarığını səfərbər edərək, iki ay ərzində Roma papasından məşhur “İnter caetera” bullasının verilməsinə nail olur. Bu fərmanın verilməsi VI Aleksandr üçün məsuliyyətli iş sayılırdı, ona görə ki, bir tərəfdən o, əvvəlki sələflərinin işinə müdaxilə etmək istəmir, digər tərəfdən isə Rekonkistadan ayrılmış qalib-xaçpərəstlər kimi katolik krallarının hüquqlarını tapdalamaq niyyətində deyildi. Necə olsa da, ispanlar Avropadan çox-çox uzaqda Atlantik okeanının o biri tayında naməlum torpaqları kəşf etmiş və müəmmalı sənədi xatırlayan məşhur bullaya əsasən, onların öhdəsinə həmin ərazilərdə yaşayan insanların xristianlaşdırılması missiyası düşmüşdü 117 Roma papası VI Aleksandrın Tordesilyasdakı bullası (1494) Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|