1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Roma papası VI Aleksandr Borcia
- “Dudum siquidem”
118 Sənəddə göstərilir ki, “qərbdə Hindistan istiqamətində, həddindən artıq uzaqda dəniz-okeanda, heç vaxt gəmilərin üzmədiyi bir yerdə yerləşən adalar və iri torpaq ərazisi” ispan krallarına verilir. Portuqalları qıcıqlandırmaq istəmə- yən pontifik bullada izah edir ki, necə portuqallar “Afri- kada, Qvineyada və Qızıl Sahildə” (Afrikanın Qvineya körfəzinin şimalında yerləşən sahil zolağı) verilən səlahiy- yətlərə, eləcə də ispanlar okeanın o biri tayında yerləşən ərazilərə eyni səlahiyyətlərə malik olurdular. İlkin mərhələdə Portuqal kralı II Juan kəskin şəkildə narazılığını bildirmək istəmirdi, lakin bir neçə aydan sonra 1481-ci ildəki müqaviləni əsas gətirərək, həmin torpaqlara olan de-fakto hüquqlarını müdafiə etməyə başladı. Məhz bundan sonra Roma papası verdiyi qərara təkrarən baxmağa məcbur olur və bir ili arxada qoyan kimi elə mayın 4-də o, tərəfləri masa arxasına dəvət edərək, portuqallara güzəştə gedir. Həmin tarixdən bir ay sonra iyunun 7-də, müəyyən güzəştlərlə, VI Aleksandr Tordesilyasada bir il əvvəlki müqaviləyə əsaslı dəyişikliklər etməklə, həmin sənədi “ratifikasiya” edir. Tordesilyasdakı müqaviləni ispanlardan çox portuqalların qələbəsi adlandırmaq olar. Ona görə ki, 1493-cü ildə ispanların təklifi ilə demarkasion xətt Azör adalarından 100 liq qərbdə, portuqalların isə təkidilə Yer kürəsinin iki krallıq arasında bölüşdürülməsini bildirən 119 demarkasion xətt Azör adalarından 370 liq qərbdə müəyyən edilir. Tordesilyas müqaviləsinə əsasən, ispan-portuqal xüsusi komissiya 1495-ci ilin sonuna qədər demarkasion xəttin haradan keçdiyini dəqiqləşdirməliydi. Lakin ispan və portuqal kosmoqraflarının arasında yaranan narazılığa görə həmin məsələ yerinə yetirilmir (gözlənildiyi kimi artıq 1512-ci ildə Cənubi Amerikadakı bəzi torpaqlara görə iki krallıq arasında münaqişə yaranır). 1 Beləliklə, 4-ü may 1493-cü ildəki müqaviləyə əsasən, 38 0 qərb uzunluğundan sol tərəfdə yerləşən bütün ərazilər ispan monarxlarının yurikdiksiyasına verilir. Portuqallar bunu eşidən kimi adekvat addımlar atmaq barəsində düşünməyə başlayırlar. Portuqal diplomatları Tordesilyas müqaviləsinə qədər çevik addımlar atırlar. Onlar çox yaxşı başa düşürdülər ki, rəsmi olaraq okeanın o biri tayındakı ərazi, dəxli olmadan hansı paralleldə yerləşir, əllərindən çıxacaq, ispanlarla birbaşa danışıqlara cəhd göstərirlər. Portuqalların nümayən- dəsi Tordesilyasa gedən yolda olarkən, Xristofor Kolumb 25-i sentyabr 1493-cü ildə 17 gəmidə 1500 nəfərlik heyətlə, Yeni Dünya sahillərinə özünün ikinci səyahətinə yola düşür. Ona qədər isə, hələ iyul ayında VI Aleksandr Borcia 1 Португальская колониальная империя, СИЭ, т. 11, с. 451-452. 120 3 may tarixi ilə imzaladığı bullanın üçüncü redaktəsini, “Eximiae devotionis” adı altında buraxdırır. Bu sənəd hər iki tərəf üçün kompramiss variant təklif edirdi. Roma papası VI Aleksandr Borcia Məlumat üçün qeyd etmək lazımdır ki, Roma papsının iştirakı olmadan tərəflər yaranan problemin həllinə nail olmasına az qalmış, 1493-cü ilin dekabr ayında VI Alek- sandr “Dudum siquidem” adı altında, keçmiş tarixlə - 121 guya 25-i sentyabrda dördüncü bullanı buraxır. Məhz həmin sənəddən sonra portuqallar Roma papasına etiraz- larını bildirirlər. İş ondadır ki, müəyyən edilmiş demar- kasion xətdən qərb tərəfə, Hindistanın şərq hissəsinə kimi bütün ərazilər İspaniyanın tabeliyinə keçirdi. Halbuki Alkasovasa müqaviləsinə əsasən, Hindistan Portuqaliyanın şəxsi ərazisi sayılır və bu sənədə ispanlar öz razılıqlarını bildirmişdilər. Bunu əsas tutan portuqallar bildirirlər ki, indiki müqavilə onların maraqlarına tamamilə ziddir. Onla- rın Hindistanla dəniz əlaqəsi qurmağa demək olar ki, heç nə qalmamışdı. Ona görə ki, Kolumbun səyahətinə qədər Bartolomeu Diaş (1488) Afrikanın ucqar cənub nöqtəsini kəşf etmiş və Hind okeanına çıxış yolunu tapmışdır. Papa VI Aleksandrın 1493-cü ilin dekabr ayında buraxdığı dördüncü bullası portuqal nümayəndələrini pis vəziyyətdə qoyur, məhz ondan sonra onlar çevik addım atmağı qərara alırlar. Cənubu Amerika sahillərinə ekspedi- siya göndərilməsi gündəmə gəlir. Onsuz da onlar Kolum- bun kəşf etdiyi əraziyə ikinci dəfə yola düşməsindən hali idilər. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|