1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
126 neçə variantı nəzərdən keçirməli olmuşam və belə bir nəticəyə gəldim ki, Pireyra təxminən indiki San-Luis və Belen şəhərləri ərazisində 1 0 c. en dairəsi və 42 0 -43 0 qərb uzunluğunda Braziliya sahillərinə çıxmışdı. Həmin ərazidə sahil zolağı yarıq-yarıq olduğundan, xüsusən də San-Luisin yerləşdiyi quru torpaq yarımadada yerləşdiyindən o, adalar qrupu ilə üzləşdiyini zənn edir. Bu yerdə sual verilə bilər ki, nəyə görə mən Pireyranın indiki San-Luisin yerləşdiyi əraziyə gəlib çıxdığını ortaya qoyuram? Mənim fərziyyəmə görə Pireyra özü üçün tanış olan Qvineya sahllərinə yaxın bir yerdə Cənubi-Passat cərəyanının vasitəsilə qərbə yola düşür və Cənubi Amerika materikinin astanasında, iki yerə bölünən Qviana və Braziliya cərəyanları ilə rastlaşır. Şimala doğru üz tutan Qviana cərəyanı Pireney yarımadasının yerləşdiyi enliklərə qalxdığından o, həmin cərəyanı seçir və təxminən 1 0 c. en dairəsinə kimi yol qət edir. Həm də vaxt itirməmək baxımdan oradan Avropaya qayıtmaq daha münasib idi. Kolumbun koordinatlar hesabatı kodlaşdırılsa da portu- qallar təxmini bilirdilər ki, ispanlar 50 0 qərb uzunluğundan qərb istiqamətində torpaqla üzləşiblər. 1494-cü ilin əvvə- linə kimi coğrafi enlik məsələsi Pireyranı maraqlandırmırdı. Bu məsələdə iki amil mühüm rol oynayırdı. Birincisi, Alkasovas müqaviləsinə əsasən, ispanlar Şimal yarımkürə- 127 sinin 28-ci parallelindən aşağıda tədqiqat işləri apara bilməzdilər. Ona görə ki, qanun çərçivəsində həmin kəşf- lərin heç bir yuridik əsası olmayacaqdı. İkincisi, Pireyra kralın verdiyi tapşırığı qış fəslində icra etdiyindən ekvator xəttindən aşağısda, qərb istiqamətində hərəkət edən Cənubi-Passatdan münasib yol kimi istifadə etməyi qərara almışdı. Məhz bunun sayəsində portuqallar istədiklərinə nail olurlar. Lakin onlar ağıllarına belə gətirə bilməzdilər ki, aşkarladıqları torpaq materikdir. Artıq 6 ildən sonra kral I Manuelin tapşırığı ilə təşkil olunan ekspedisiya, Kabralın başçılığı altında Yaşıl Burun adalarından üzü cənuba doğru hərəkət edəndə, çox güman ki, onlar Cənubi-Passat cərəyanının köməyi ilə qərbə doğru üz tutmuş, lakin materikə yaxınlaşanda bu dəfə, cənub istiqamətində hərəkət edən Braziliya cərəyanının suları ilə sahil zolağına yaxınlaşmışdılar. Bu işdə Pireyranın əməyinin əvəzsiz olduğunu zənn etsək yanılmarıq. Lakin təcrübəli dənizçilərin ekspedisiyanın tərkibində olması, həmin missiyanın məxfi saxlanmasına ziyan gətirməzdi ki? Necə olsa da Atlantikanın suları Bartolomeu Diaşa tanış idi və onun kimi peşəkar dənizçinin okeanda azmaq nağılı ilə, camaatın başını qatmaq qeyri-mümkün iş sayılırdı. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, Bartolomeu Diaş baş verən hiyləni dərk etsə də o, bu sirri özü ilə okeanın dibinə aparır. 128 Kabralın ekspedisiyasında zamanın ən təcrübəli, ən bacarıqlı, Pireney yarımadasının tanınmış dənizçiləri olan Bartolomeu Diaşla, Duarti Pireyra vardı ki, onlar gəmiləri fırtınalı havada idarə etməklə istədikləri kursdan yayına bilməzdilər. Yəni, həmin adamlar Kabraldan fərqli olaraq Atlantik okeanın şərq sularını yaxşı tanıyır və Portu- qaliyanın ən nüfuzlu naviqasiya məktəbinin məzunları sayılırdılar. Həm də onlar bir-biriləri ilə yaxın dost idilər. Çünki B. Diaş Afrikanın cənubundakı Ümid burnunu kəşf edəndən sonra Lissabona qayıdarkən yolda qəzaya uğramış Pireyranı xilas etmişdi. Onların arasındakı fərq ondan ibarət idi ki, B. Diaş Afrikanın şimaldan cənubə qədər qərb sahillərini, Pireyra isə Atlantik okeanında yerləşən portuqal dənizçilərinə məlum olan ada və arxipelaqları yaxşı tanıyırdı və çətinlik çəkmədən həmin akvatoriyalarda sərbəst şəkildə üzə bilirdi. Elə okeandakı arxipelaqların və cərəyanların yerləşdiyi akvatoriyaları yaxşı tanıdığından Braziliyanın kəşf edil- məsi, məhz ona tapşırılmalı idi. Ona görə tələm-tələsik hazırlanan ekspedisiya Voqado, Telles, Van Olmen və digərlərinin ekspedisiyaları kimi uğursuzluğa düçar olmamalıydı. Lakin taleyin hökmü ilə Kabralın Hindistana olan səyahəti avropalılar üçün Ümid burnunu kəşf edən B. Diaş 129 üçün sonuncu səyahət oldu. Tarixi qaynaqlarda göstərilir ki, ekspedisiya Braziliya sahillərini tərk edib Ümid burnuna çatanda may ayının sonunda güclü qasırğa ilə üzləşir və dörd gəmi heyət qarışıq okeanın dibinə qərq olur. Məhz həmin faciəli gündə Diaş əbədiyyata qovuşur. Braziliyanın müəmmalı kəşfinin sirlərinə malik olan adamlardan biri ekspedisiyanın səlnaməçisi Peru Vaş Kaminya da həmin səyahətdən sağ-salamat geri qayıtmır. Hindistanın Kalikut şəhərində yerli əhali portuqalların üzərinə hücum çəkəndə, 50 nəfər ekspedisiya iştirakçısı, o cümlədən, P. V. Kaminya qətlə yetirilmişdi. Əsas şahidlər Braziliyanın kəşfi ilə bağlı olan sirri özləri ilə axirət dünyasına aparırlar. Bu da Portuqal kralına sərf edirdi. Bir sözlə, Duarti Pireyranın sayəsində Portuqaliya krallığı nəhəng bir əraziyə sahib olurlar. Halbuki həmin ekspedisiya əvvəlki səyahətlər kimi uğursuzluqla nəticələn- səydi, onlar Atlantik okeanında kəşf etdikləri adalarla kifayətlənməliydilər. Əllərində lazımi məlumatlar olan portuqallar, guya Braziliyanın varlığından bixəbər kimi ədalətli bölgü olsun deyə, demarkasion xəttin 50 0 qərb uzunluğuna qədər çəkil- məsini tələb edirlər. Yerin kürə şəkilində olması sübuta yetirilmədiyindən tam əksəriyyət yer səthinin düz olmasına əmin idilər. Portuqallar yaxşı bilirdilər ki, Tordesilyas Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|