1-Mavzu: yosh davrlari psixologiyasi fanining tadqiqot sohasi va muammolari

1.Tazyiq etish obro’yi — bunda tarbiyachi qo’rqitish bilan va o’zining boshqa tazyiq etuvchi usullari bilan bolalarga ta`sir o’tkazadi;
2.Masofa obro’yi — bunga ko’proq eski maktab pedagoglari intilardilar, o’quvchilar bilan birga kamroq bo’lish, ulardan nariroq turishga harakat qilardilar;
3.Pedantizm obro’yi — bunda tarbiyachi byurokratga aylanadi, «bolaning har bir harakatida u tartib va intizomni buzaYOtganligini ko’radi;
4.Nasihatgo’ylik obro’yi — bu pand nasihatgo’ylikdan iborat;
5.Soxta yaxshilik obro’yi — bunda tarbiyachi o’zining yumshoq muomalaligi, YOn beruvchanligi, talabchan emasligi bilan bolalarni moyil qiladi. SHuning kabi soxta obro’ga ega bo’lgan pedagoglarga nisbatan ham o’kuvchilarning «hurmati» uzoq saqlanmaydi.
O’qituvchining bolalar oldida obro’ qozonishiga o’z sinfidagi o’quvchilarni yaxshi o’rganishi ham ta`sir qiladi. Bunda hatto o’quvchilarning otini, familiyasini yaxshi YOdlab olish ham muhimdir.
O’qituvchining obro’yi maktab pedagoglari jamoasining obro’yi bilan bog’liqdir. Har bir pedagog o’zining shaxsiy obro’yidan tashqari, boshqa o’qituvchilar, butun pedagoglar jamoasi obro’yining ham ko’tarilishiga erishmog’i lozim. O’qituvchi uchun o’z ustida ishlash, o’zini-o’zi tarbiyalash alohida ahamiyatga egadir. O’qituvchi o’zining o’quvchilariga beraYOtgan olijanob fazilatlarning hammasiga o’zi ega bo’lishi kerak. O’qituvchi bolaga shunday ta`sir o’tkazishi kerakki, bolalar o’qituvchi beraYOtgan narsalarni o’zlariga o’zlashtirib va singdirib olsinlar. Buning uchun o’qituvchi ham o’qitishi, ham o’zi o’qishi, o’zini tarbiyalashi lozim. Barcha mashhur pedagoglar o’zlarining sevgan ishlariga sabot va matonat bilan tayYOrlanib, butun haYOtlari davomida o’zlarini-o’zlari tarbiyalaganlar.
O’qituvchi o’z-o’zini tarbiyalashi uchun, avvalo o’zini atroflicha chuqur o’rganishi, o’z ishidagi yutuq va kamchiliklarni ko’ra olishi kerak. O’zini-o’zi o’rganish boshqa kishini anglash uchun ham zarurdir. Boshqa kishilarni o’rganmay, o’zini boshqalar bilan qiYOs qilmay turib, o’zini shaxs sifatida o’rganish mumkin emas. O’zini anglash, o’zini baholash xususiyati boshqa kishilar bilan munosabat jaraYOnida, birgalikdagi faoliyat vaqtida tarkib topadi.Eng avvalo o’qituvchi o’zida pedagoglik qobiliyatining qanday xislatlari borligini o’rganishi kerak, Pedagoglik laYOqat esa, masalan, o’qituvchining pedagoglik faoliyatini, ya`ni odamlarni va boshqalarni sevishida, zarur sabr-toqatga ega bo’lishida ko’rinadi. Ko’p o’qituvchilar o’zlarini pedagoglik faoliyatiga laYOkatli deb hisoblaydilar va shu faoliyat YO’lidan ketadilar.
Agar o’qituvchi o’z ishidan qanoat hosil qilmasa, ishi unga shodlik keltirmasa, odam bolasini tarbiyalash uning haYOt maqsadi bo’lmasa, u bu kasbni qanchalik to’g’ri tanlaganligi haqida o’ylab ko’rishi kerak. Bu masalani to’g’ri hal qilishga kishining o’z sifatlarini, o’z imkoniyatlarini to’g’ri baholay bilishi YOrdam beradi.
Pedagoglik faoliyatiga muhabbat qo’ygan o’qituvchi ishga chin ko’ngildan berilib ishlaydi, hech qanday formalizmga YO’l qo’ymaydi. O’z kasbini sevgan o’qituvchi doimiy ravishda g’oyaviy-siYOsiy saviyasini oshirish va nazar doirasini kengaytirish, o’z predmetini chuqur bilish ustida qunt bilan ishlaydi. Demak, o’qituvchi o’quvchilarga bilim berib, tarbiyalab, ularni-rivojlantirib borish bilan birga, o’z ustida tinmay ishlab, o’zining g’oyaviy-siYOsiy ongini doimiy ravishda o’stirib va pedagoglik mahoratini takomillashtirib boradi.
Ilg’or o’qituvchi hamma vaqt pedagogika sohasidagi yangilik-larni bilishga intiladi, boshqa o’qituvchilarning tajribalaridan foydalanishga hamda o’z shaxsiy tajribalarini umumiylashtirishga harakat qiladi.
Gertsen tarbiyachining talanti bolalarga muhabbat va sadoqatdir, deb to’g’ri ko’rsatgan edi. O’qituvchining bolalarga mu-habbati avvalo uning bolalar bilan bo’lgan muomalasidan, o’ziga xos bolalar dunYOsiga kirishidan qanoatlanish tuyg’usini hosil qilish demakdir. Bolalarga muhabbat har bir bolaga, shu jumladan, o’zlarining ulgurmasliklari va intizomsizliklari bilan o’qituvchini ancha xafa qiladiganlarga ham ziyraklik va e`tibor bilan munosabatda bo’lishda aks etadi. SHuning uchun o’qituvchi o’zida kuzatuvchilikni, odilona talabchanlikni, samimiyatlikni, g’amxo’rlikni tarbiyalashi lozim.