4-iii psihologija tur indd

145
sağlık mesleki okullar için
2. Psikoanaliz teorisi
Bu teori kişi teorisine dayanmaktadır. Bu amaçla kişi bütünsel ge-
lişimi üzerinden takip edilmelidir, ve bu arada hastanın daha sonraki ha-
yatına yansıyabilecek en erken çocukluk çağındaki psikolojik travmalara 
önem verilmektedir.
3. Biheyviyoral teorisi –Davranış teorisi
Biheyviyorizm terimi, bireyin dış dünya ile ilişkilerini ve bu dünya-
nın birey ahlakına olan etkisini araştıran psikolojik yöndür. 
NEVROZ KLASİFİKASYONU
Nevroz klasifikasyonu çok hassastır ve farklı müellifl ere göre deği-
şiktir. Uluslararası nevroz klasifikasyonu şunları kapsar: nevrasteni, anksi-
onizm, depresif, konverzif, opsesyon-kompulsif, fobi, hipohondrik, mesle-
ki nevrozlar ve rent nevrozları.
1. Nevrasteni
İlk nevrasteni tepkileri Amerika muhacirlerinde gözlenmiştir. Bu 
tepkiler, ahalinin yeni ortamdaki çok sayıda dış etkene kitlevi tepki ola-
rak meydana çıkmıştır. Psikolojik ve fiziksel yorgunluk şeklinde değişik 
belirtiler kaydedilmiştir. Bu belirtileri ilk olarak bilim adamı C. Beard tarif 
ederek, onları sinir zayıfl ığı yani nevrasteni olarak adlandırmıştır. 
Psikolojik değişiklikler genelde uykunun bozulması, uyku ihtiyacı-
nın olmayışı, üstünkörü uyumak, zor uyumak gibi başlamaktadır. Yetersiz 
uyku ve dinlenme dolayısıyla hasta her gelen gün kendisini daha halsiz, 
keyifsiz hissetmekte, gün içinde uyuya kalacak bir hali vardır, sinirli ve 
endişeli görünür. Bu belirtilere unutkanlık, iş yerinde ve dikkatinde kon-
santrasyon eksikliği, bellek zayıfl ığı, güvenin yitirilmesi de dahil edilerek, 
kendisinin her davranışını ve belirtileri analiz etmektedir. Tüm bu öznel 
psikolojik semptomlar, deri parestezileri, kaşıntı duygusu, boğaz kuruma-
sı, beden ağrıları ve en çeşitli başağrılarıyla takip edilmektedir. Hastaya 
ışık, yüksek sesler, konuşma, sesli müzik vb. gibi her şey mani olmaktadır. 
Aşırı terleme, geğirme, mide kısılmaları, basur, psikojen idaresizlik, so-
ğukluk gibi vegetatif semptomlar da belirmektedir.

---

146
Psİkolojİ
2. Kaygı nevrozu
Burada korku duygusu hüküm sürer, yani hoş olmayan bir şeyin 
meydana geleceği beklentisi mevcuttur. 
Daha belirgin olan kaygı (anksiyoz) duygusu, bilinçsiz içeriklerin 
kişinin bilinçli kısmına girmesi karşısında gösterilen direnişin zayıfl a-
masından kaynaklanan hoş olmayan bir duygudur. 
Kaygı hastada gerginlik yaratır, konsentrasyonu azalır, yaratıcılık-
ta kısıtlanma olur, endişe duygusu somatik olmaya başlar. Tahikardi, 
zaman zaman ekstrasistoli, baş dönmesi, göğüs kısılması ve boğulma 
duygusu belirir, iştahı kaçar, yemeklerin tadı olmaz. Midede ülser be-
lirebilir, cinsellik fonksiyonu azalır. Psikolojik gerginlik dolayisiyle ba-
şağrısı belirir. 
Bu hastalarda hangi klinik belirtilerinin ağır basacağı, kişinin te-
mel bünyesine bağlıdır.
3. Depresif nevroz
Depresif nevrozlarda afekt temel bozukluklardan biri olur, yani 
depresif afekt ağırlıklıdır. Bu nevroz tipi genelde sevilen bir kişinin kay-
bı veya ondan ayrılması ya da uzaklaştırılmasından kaynaklanır. Başka 
durumlarda bu nevroz tipi hayalkırıklığı, kendine karşı tutum değiştir-
me, agresif empülsü olan çatışma ve benzeri durumların neticesi olarak 
meydana gelmektedir.
Klinik resminde depresyon ve ortam ve toplum karşısında ilginin 
azalması ağırlıklıdır. Bu arada iştah azalır, uykuda bozukluk olur, zor 
uyur. Düşünme akışı depresif olur, kendilerini yanlız hissederler, etraf-
larındaki insanlara hoşgörü ile bakmazlar. 
Üzüntü karşısında gösterilen tepki normal bir ek belirtidir, belli 
bir süre devam eder ve azalır veya kaybolur. Hastanın aktivitesini azal-
tan daha uzun süreli üzüntü durumları, depresif nevrozun geliştiğini 
haber eden işarettir.
4. Konverzif (histerik) nevroz
Konverzif nevroz aşırı derecede eğilimli olan kişilerde çok sayıda 
çatışmalı durumların neticesi olarak belirmektedir. Şiddetli duygular, 
büyük heyecanlar, incitilme, aşağılık duygusu ve benzeri değişiklik-
ler kişide histerik davranmanın değişik şekillerine neden olmaktadır. 
Buradan şu sonuca varabiliriz ki, konverzif nevroz yani histeri, eğilimli 

---

147
sağlık mesleki okullar için
olan kişilerde sayısı çok öznel ve nesnel güçlükler karşısında gösterilen 
özel tepki türünü temsil etmektedir. Bu arada bu güçlükler kalıtsal mı-
dır yoksa belli bir ortamda mı edinilmiştir, ağırlıklı olmaz.
Bunlar kişinin bünyesine bağlıdır. Esasta bu kişilerde infantilizm 
işaretleri, duygusal olgunsuzluk, afekt ifadeleri labildir, ahlakları ise ar-
tistlikle doludur. Konverziyon hastasında tepkiler duygularla yüklüdür, 
egosentrizme eğilirler ve üstünlük sağlamak isterler. Telkine yatkındır-
lar, kararsız olurlar, bir sorunun halledilmesinde sonuna kadar gitmeye 
yeteneksizdirler. 
Beden belirtilerine gelince vücutta titreşme, tikler, uyumsuz ha-
reketler, felçler, mutizm, afoni, değişik histeri nöbetleri ve hatta bilinç 
kaybı olarak ifade edilmektedir. Tüm bu durumların organik zemini 
yoktur ve tecrübeli bir doktor çok kolay farkına varır. Histerik yani kon-
verzif atak her zaman klasiktir. Her zaman başka kişilerin yanında ya 
da bir kimsenin gelmesini beklerken meydana gelir. Hasta büyük bir 
artistlikte yere serilir, bu arada kendisine bir zararın gelmemesine dik-
kat eder, fazla ses vermeden, uzuv kısılmaları ile epilepsi nöbetini taklit 
etmeye başlar. Bu ataktan sonra anında uyanıverir, artist gibi poz alır ya 
da yerinde donakalır. 
Bu belirtiler yanı sıra sık tekrarlanan baş ağrıları olur ve psikolo-
jik zorlanma nedeniyle bu ağrıları artar. 
Psikolojik bozukluklar kimi kere bilinç ve bellekte meydana gelen 
çeşitli bozukluklardan da kaynaklanabilir.
5. Takınaklı zorlanma nevrozu (Opsesif-kompülsif nevrozu)
Opsesif nevroz, psikonevrozların özgü şeklini temsil eder. Bir iş 
veya stimülasyonun zoraki yaptırılması şeklinde olan nörotik bozuk-
luk mevcuttur. Hastaya zoraki düşünceler, zoraki yapılması istenilen işi 
yapmamak için her türlü çaba harcamaktadır, bu işlerin ertelenmesi ise 
yeni heyecanların belirmesine, iç huzurun kaçmasına, korku duygusu-
nun artmasına ve zoraki düşüncenin daha da belirgin olmasına neden 
olmaktadır. Tüm bunlar kişide güçlü nevrozlar yaratır, onun psikolojik 
huzurunu bozar. Başlangıçta hasta bu düşüncelere karşı mücadele eder. 
Çoğu zaman bu nevrozları opsesyon korkularından ayırt edemeyiz. 
Opsesif korkular, opsesif kompulsif nevrozlara benzerdir, çünkü korku 
duygusu belirmektedir.

---