4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

K
o’rt
=K
yb
+(K
k
*p1/12)-(K
ch
*p2/12) 
Bu yerda: K
o’rt
. -korxonaning o’rta yillik quvvati; 
K
yb
-yil boshidagi quvvat (kiruvchi); 
K
k
-yil davomida kiritiluvchi quvvat; 
K
ch
-yil davomida chiqariluvchi quvvat; 
P1 va p2 - quvvat kiritilgan va chiqarilgan vaqtdan boshlab yil oxirigacha to’la oylar soni. 
 
Asosiy fondlardan va ishlab chiqarish quvvatidan samarali foydalanishning halq 
xo’jaligidagi mohiyatining bahosi beqiyos. Bu vazifani bajarish, jamiyat uchun zarur 

---

mahsulotlar ishlab chiqishni ko’paytirish, yaratilgan ishlab chiqarish potentsialining qaytimini 
(otdachi) oshirish va aholi talabini to’laroq qondirish, jihozlar balansini yaxshilash, mahsulot 
tannarxini tushirish, ishlab chiqarish rentabelligi korxona jamg’ armasi o’sishi demakdir. 
Asosiy fondlarning va ishlab chiqarish quvvatining muvoffaqiyatli ishlashi ulardan 
foydalanishni yaxshilash ekstensiv va intensiv omillar qanchaga to’la bajarilishiga bog’liq. 
Asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan ekstensiv foydalanishni yaxshilash bir 
tomondan taqvim davr ichida, harakatda bo’lgan jihozlarning ish vaqti oshadi, ikkinchi 
tomondan esa – korxonada mavjud hamma jihozlarning tarkibidagi ishlab turgan jihozlar 
salmog’i ko’tariladi. Asosiy fondlarni va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishni 
yaxshilashning ekstensiv yo’li hozircha to’la ishlatilmagan bo’lsa ham, u o’zining chegarasiga 
ega. Intensiv yo’lining imkoniyati ancha keng. Asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatidan 
foydalanishni intensiv yaxshilash, vaqt birligida jihozlarni ish bilan yuklash darajasini oshirish 
belgilaydi. Jihozlarni intensiv ish bilan yuklashni oshirish harakatdagi (ishlab turgan) mashinalar 
va mexanizmlarni modernizatsiyalash, ularga optimal ish rejimi o’rnatish bilan erishish mumkin. 
Hozirgi sharoitda asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish 
samaradorligini ko’tarishga ta’sir ko’rsatuvchi yana bir omil paydo bo’ldi. Bu 
xo’jalik yuritishning hissadorlik shaklining va korxonalarni xususiyalashtirishning 
rivojlantirishidir. Har ikkala voqeada ham, mehnat jamoasi (kollektivi) asosiy fondlarning egasi 
bo’ladi, ishlab chiqarish vositalarini real boshqarish imkoniga ega bo’ladi, asosiy fondlar ishlab 
chiqarish tarkibini mustaqil shakllantira oladi, maqsadli investitsiyalashni oshirishga imkon 
beradigan korxona foydasidan mustaqil foydalana oladi.