6-Mavzu. Sotsiologiyada sotsial stratifikatsiya va sotsial mobillik Reja

Ijtimoiy tabaqalanish – individlar va guruhlarni muayyan belgilarga ko’ra bir-biridan
ajratish.
Belgi 
Ko’rsatkich 
Ajratilayotgan guruhlar 
Iqtisodiy
Xususiy mulkning
borligi/yo’qligi, daromad turi
va
hajmi,
moddiy
farovonlik darajasi
Mulkdorlar va xususiy mulkka
ega bo’lmagan shaxslar; ko’p va kam
daromadli
qatlamlar;
boylar,
o’rtacha
ta’minlanganlar,
kambag’allar
Mehnat taqsimoti
Mehnat sohasi, turi va
xususiyati, malaka darajasi
Ijtimoiy ishlab chiqarishning
turli sohalarida ishlovchilar, yuqori
malakali
va
past
malakali
mutaxassislar
Hokimiyat vakolatlari
hajmi
Atrofdagilarga
o’z
mansab mavqei orqali ta’sir
ko’rsatish imkoniyati
Oddiy
xodimlar,
turli
darajadagi
menejerlar,
turli
darajadagi
davlat
boshqaruvi
rahbarlari
3.2
jadval
Qo’shimcha belgilar: 

---

---

1.
Ijtimoiy holatga ta’sir ko’rsatuvchi jins va yosh ko’rsatkichlari.

2.
Etno-milliy ko’rsatkichlar.
3.
Diniy mansublik.
4.
Madaniy-dunyoqarashga oid ko’rsatkichlar.
5.
Qarindoshlik aloqalari.
Ijtimoiy tabaqalanish – murakkab va ziddiyatlarga to’la jarayon. Bir tomondan, bu
jamiyat va shaxsning samarali (ijodiy) rivojlanishini belgilovchi progressiv jarayon, boshqa
tomondan esa, tabaqalanish kuchli ijtimoiy tengsizlikka olib kelishi mumkin.
Gorizontal tabaqalanish yoki geterogenlik (yunon. heteros – turli jinslilik) aholini jins,
yosh, irq, diniy e’tiqod, millat, yashash joyiga va boshqa shunga o’xshash belgilarga ko’ra
guruhlashni nazarda tutadi.
Vertikal tabaqalanish (ijtimoiy tabaqalanish) ko’p sonli ijtimoiy
tuzilmalar
mavjudligini tavsiflaydi. Bu tuzilmalarning vakillari hokimiyat va moddiy boylik, huquqlar va
burchlar, imtiyozlar va nufuzning teng bo’lmagan hajmlariga egalik belgisiga ko’ra bir-biridan
farq qiladi.
Sotsiologiyada odatda stratifikatsiyaning uch asosiy turi (iqtisodiy, siyosiy, kasbiy
stratifikatsiya), shuningdek uning ikkinchi darajali turlari (madaniy-nutqqa oid, yoshga oid
stratifikatsiya va h.k.) farqlanadi.