Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
güvənirdi və qəbuluna gələn başqa aydınlar kimi, bunu da yumşaldıb yola salacağına arxayındı.. Alimin səsi yüksəldi: – Bəs Ermənistanda tökülən azərbaycanlı qanı qorxutmur Moskvanı? Başqa yol bilirsinizsə, deyin! Amma mən bilirəm ki, avtobusların yönü Dağlıq Qarabağa çevrilən kimi Ermənistandakı basqınlar durdurulacaq, ya da ermənilərlə bizimkilər sakitcə məsələni həll edəcəklər... “Sakitcə!..” Konovalov bu sözü istehzayla bir neçə dəfə ürəyində təkrar etdi. “Nə qədər ki, Qorbaçov var, siz sakitlik sözünü unudun!” O, köhnə rus kommunisti kimi ürəyində Qorbaçovun siyasətindən narazıydı, ancaq bunu ürək qızdırmadığı alimin yanında, açıq deyə bilməzdi. – Araqarışdıranları nəzərə almırsınız! Sizdə də, onlarda da silah çoxdur. Qan tökülər, akademik, qırarsınız bir-birinizi. – Hardandı sizdə bu yanlış məlumat? Qorbaçovun tapşırığıyla bizim camaatın əlindən ov silahlarını da alıblar. Belə görünür, ermənilərin xeyrinə bitməli olan bir savaşa hazırlıq gedir Moskvada. Onsuz da qan düşüb. Savaşın böyüməyini istəmirsinizsə, Ermənistandan qovulanları Qarabağa göndərin! – Deyirsən, Ermənistanda gördükləri zülm azdır, indi də Qarabağ erməniləriylə toqquşsunlar? – Siz onların dərdini çəkmirsiniz. Onları düşünsəydiniz, Bakıya gətirməzdiniz. Xalqı qanla qorxutmaq lazım deyil. Beş-on nəfər ordan, beş-on nəfər burdan ölər, sonra ara sakitləşər. Amma sizin dediyinizlə olsa, ara heç vaxt sakitləşməyəcək. Ermənilərlə türklər yüz illər boyu yan-yana mehribanca yaşayıblar. Bu münaqişələr Rusiyanın Cənubi Qafqaza gəlişindən sonra başlanıb. İndi də Mosk- vanın məkrli siyasəti iki xalqı, iki respublikanı müharibəyə aparır. Konovalov anladı ki, qarşısındakı adamla sakit dialoqa gücü çatmayacaq. Bu sözlər əlinə bəhanə vermişdi. Buna görə də yerindən dikəlib barmağını ona uzadıb təhdidedici bir tərzdə: – Siz ekstremistsiniz! – dedi. Akademik razılıqla qarşılanmayacağını bilirdi; ikinci katibin orda-burda onun ardınca danışdığını, Moskva, İrəvan alimlərinə sərt cavablarından narazı olduğunu da buranın işçiləri çatdırmışdılar ona; onu da bilirdi ki, mərkəzə ondan şikayətlərin çoxunu məhz buna, mərkəzin öz nümayəndəsinə qaytarırlar ki, ölçü götürsün; onun ağzını yumsun. Bununla belə, Konovalovdan belə saymazyanalıq və həyasızlıq gözləmirdi, onun vəzifə etikasına sığmayan cavabı çörəyini yediyi bu millətə hörmətsizlikdir və akademikin elm mühitində məşhur olan üslubuyla desək, “eşşəkliyin yekəsidir...” Sakitcə oturub katibin daha nə deyəcəyini gözlədi. Ancaq deyəsən, Konovalov bütün qəzəbini bu iki kəlməyə yükləmişdi. Akademikin üzünə mənasını ancaq yaxın dostlarının bildiyi bir təbəssüm gəldi; gözündə döyüşə atılmağa hazırlaşan bir aslanın qətiyyəti parıldayırdı. Masanın üstünə qoyduğu fəsini götürüb ayağa qalxdı. Katib indicə alimin onun üstünə cumacağından ehtiyatlanırmış kimi kresloda büzüşmüşdü. Ziyad bəy harda olduğunu unudaraq, doğrudan da, ona doğru bir addım atdı, sonra dayanıb qəddini düzəltdi, indi katibə daha ucadan, kimsənin əli yetməyəcək bir ucalıqdan baxırdı: – Bu layiq olmadığın kresloda oturub dünyanın kefini çəkir, mənim vətənimin nazı-neməti içində şellənirsən, qara kürünü qaşıqla ötürürsən, rəssamlarımızın misilsiz rəsmlərini su qiymətinə və ya hədiyyə kimi qoparıb Rusiyadakı xarabana göndərirsən və özünü də kişi hesab edirsən... Qonşuların bir-birini necə qırdığını riyakarlıqla seyr edir, üstəlik mənə ekstremist də deyirsən! Əsl ekstremist və riyakar sənsən! Çevrilib qapıya doğru getmək istəyəndə bir daha geri qanrıldı, görünür, ürəyi soyumamışdı: – Bura bax, mən rus torpağını qorumaq üçün düşmənlə boğazlaşanda sən yançağında cırıq şalvar bazarlarda tum satırdın. Kimə ekstremist dediyini düşünsən, utanıb yerə girərsən! Dönüb getdi. Qapını açıb çıxarkən dediyi sözü həm də onu görüb ayağa qalxan katibə eşitdi: “Qavnyuk!” Bu görüşdən sonra onun üçün Moskvanın mövqeyinin gizli bir nöqtəsi qalmamışdı... İnstituta gəlib, dostu Rüstəmə zəng vurdu: – Nə iş görürsən? Bura bax, nərddə uduzmağa həvəsin var? – İndi nərd vaxtıdır? – qarşıdan cavab gəldi. – Uduzmağın əsl vaxtı elə indidir, hazırlaş, düş aşağı... Ancaq sonra razılaşdılar ki, köhnə dostlar bazar günü Əkbərin bağında görüşsünlər. Ertəsi gün ilk işi Akademiyanın prezidentinə işdən çıxmaq haqqında ərizə yazmaq oldu. Yuxarıdan qərar gözləmədən, işdən özü çıxmalıdır, – deyə fikirləşirdi. Ko- novalovla mübahisəsindən sonra belə bir qərarın gələcəyinə şübhə etmirdi. *** Həmişəki kimi Əkbərin bağında görüşdülər. Əkbər də şərqşünasdı, qədim ədəbiyyatı mükəmməl bilirdi və kefinin kök vaxtında, dost məclislərində Füzulidən, ara-sıra sevdiyi müasir şairlərdən seçmə şeirlər deyərdi. Amma elmlə yox, naşirliklə məşğuldu; uzun müddət Akademiyanın nəşriyyatında direktor olmuşdu və elə Ziyad bəylə də burda dostlaşmışdı. Sonra bədii ədəbiyyat nəşriyyatı yaradılanda onu təcrübəli naşir kimi yeni nəşriyyata göndərmişlər. Nərd oynaya-oynaya Rüstəmə Konovalovla mübahisəsini danışmağa başladı. Rüstəm zəri taxtaya qoydu, bütün diqqəti ondaydı. Ziyad bəy udmağa tələsdiyindən, tez-tez sözünü yarımçıq kəsib, “Yaxşı, götür at!” deyirdi. Dostu halını pozmadan “Qaçmırıq ki! Axşamacan nə qədər istəsən, uduzacaqsan” – deyib onu hirsləndirsə də, katiblə bu mübahisənin nə ilə nəticələndiyinin marağı oynamağa imkan vermirdi. Dostunu dinləyib, “Başın ağrıyacaq sənin! Özünü işə salmısan. O, kinli köpəyoğludur”, – dedi. Ziyad bəy hirsləndi: – Sən də uşaq-uşaq danışma! Neyləyə bilər mənə? Öldürtdürəcək? Cəbhədə itirdiyim dostlarımdan artıq deyiləm ki! Daha köhnə vaxtlar deyil. Mən ömrüm boyu ilan kimi gülləyə uçmuşam. Ölümdən qayıdan kimi qayıdırdım hər savaşdan. Komandirlərim və dostlarım gözlərinə inanmırdı. Çünki məndən əllərini üzmüşdülər. Lap elə cərimə batalyonunun komandiri olmağa razılıq verdiyim gündən! Düşmən gülləsi dəyməsə də, bu qanuni oğru dəstələri uzun müddət mənim kimi, yöndəmsiz, inadkar qafqazlının onlara başçılıq eləməsinə dözə bilməzdi. Hamı belə düşünürdü. Lakin cərimə batalyonu başıma and içirdi. Rüstəm: – Bunu səninlə bir yerdə vuruşmuş dostundan, rus yazıçıdan da eşitmişəm. Ziyad bəyi od götürdü. Yerindən dikəldi, sanki indi nərdi götürüb Rüstəmin başına çırpacaqdı. Ancaq hirsini boğub oturdu. Taxtadakı vəziyyət xeyrinəydi, daşları dağıtmaq istəmirdi: – Bura bax! Sən nə vaxt adam olacaqsan? Urus balası təsdiq etməsə, mənə inanmayacaqsan? Mən bütöv bir alayın adını, şərəfini qoruyanda yanımda şahidim yox idi. Elə bilirdilər, cəbhədən qaçmışam. Komandir məni görən kimi qəzəblə üstümə bağırdı. Mənsə, onun qarşısında bütün gücü tükənmiş vəziyyətdə, palçığın içinə yıxılıb qalmışdım. Ölüb-qaldığımı yoxlamaq üçün çevirəndə sırıqlımın altında bədənimə bürüdüyüm alay bayrağını görürlər. Yolda ölsəydim, alay ləğv olunacaqdı. Sən belə şeyləri anlamazsan... Amma bu mənim taleyimdir. Sonra komandir məndən üzr istədi... – Mənim də üzr istəməyimi gözləyirsən? – Yox, uduzmağını gözləyirəm. Rüstəm güldü: – Nərddə güzəşt yoxdur. Qəhrəmanlıq, on dənə Qızıl Ulduz, heç biri kömək eləməz!.. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|