Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi

164 
 
255-256-cı  ayələr  ilə  haşiyələnmiş  və  ayənin  axırıncı  sözləri  tağın  içində  davam 
etdirilib.  Bu  sözlərdən  sonra  kitabə  mərhumun  adı  və  ölum  tarixi  ilə 
bitir.Tərcüməsi:  “Bu  qəbir  rəhmətlik  , 
bağışlanmış”.    İli   hicri-qəməri    1214   
=        miladi  1799/1800-ci  il.  Başdaşının 
arxa  hissəsi  nəbati  naxışlanmış  və  orta 
hissəsində  kişiyə  məxsus  əşyaların 
təsvirləri  -  qılınc,  xəncər,  ox  və  yay, 
tüfəng və barıtqabı, şeypur, at və iki cüt 
uzunboğaz  çəkmə  və  bütün  bu 
təsvirlərdən  yuxarıda  isə  tac  formasında 
təsvir  həkk  olunub.  Başdaşının  yan 
hissələrində  həndəsi  fiqurlardan  və 
nəbati  rəsmlərdən  ibarət  olan  motivlər 
həkk  olunub.  Sinə  daşı  (1.66x0.45  m) 
üzərində  dörd  ədəd  dördguşəli  həndəsi 
fiqurlardan ibarət naxışlar həkk olunub. 
30.  İnv.  №  54.  Sənduqənin 
uzunluğu  1.83,  eni  0.38  m-dir. 
Sənduqənin  üzərində  üç  ədəd  xüsusi 
formada haşiyənin içərisində nəsx xəttilə 
ərəb  dilində  mərhumun  adı  və  ölüm 
tarixi həkk olunub. 
Tərcüməsi:  “Bu  qəbir  rəhmətlik,  bağışlanmış  Hacı  Səfərindir”.  İli  hicri-
qəməri  1214  =  miladi  1799/1800-ci  il.  Kitabədən  sonra  sənduqənin  üzərindəki 
təsvirlər 
dörd  ədəd  dördguşəli  həndəsi  fiqurlardan  ibarət  naxışlarla 
tamamlanmışdır. 
31.
 
İnv. №
 
56. Sənduqənin hündürlüyü 0.40, uzunluğu 1.66, eni 0.38 m-dir. 
Sənduqənin  üzərində  dörd  ədəd  haşiyənin  içərisində  nəsx  xəttilə  ərəb  dilində 
mərhumun  adı  və  ölüm  tarixi  həkk  olunub.  Tərcüməsi:  “Bu  qəbir  rəhmətlik, 
bağışlanmış/Allah ona rəhmət eləsin/Muhəmməd oğlu Əli Hüseynindir”. İli hicri-
qəməri  1214  =  miladi  1499/1800-ci  illər.  Kitabədən  sonra  üç  ədəd  dörd  guşəli 
həndəsi  fiqurlardan  ibarət  təsvir  həkk  olunub.  Sənduqənin  yan  hissəsinin  sağ 
və sol tərəfləri üzərində xüsusi  haşiyələrdə Qurani-Kərimin II surəsinin 255, 256, 
257-ci  ayələri  gözəl  nəsx  xəttilə  ərəb  dilində  həkk  olunub.  Sənduqənin  yanlardan 
baş və ayaq hissələri sadə yonulub. 
32.
 
İnv. № 57. Sənduqənin hündürlüyü 0.43, uzunluğu 1.65, eni 0.42 m-dir. 
Sənduqənin üzərində üç ədəd xüsusi formada haşiyənin içərisində nəsx xəttilə ərəb 
dilində mərhumun adı və ölüm tarixi həkk olunub. Tərcüməsi: “Bu qəbir rəhmətlik, 
bağışlanmış  Hacı  Səfanındır”.  İli  hicri-qəməri  1214  =  miladi  1799/1800-ci  illər. 
Kitabədən 
sonra 
sənduqənin 
üzərini 
üç 
ədəd 
dördgüşəli 
həndəsi 

---

165 
 
təsvir bəzəyir. Sənduqənin yan hissələrinin sağ və sol tərəfində Qurani-Kərimin II 
surəsindən 255, 256, 257-ci ayələr cox gözəl formada nəsx xəttilə ərəb dilində tam 
sənduqə uzunluğunda iki cərgə həkk olunub. Bu sənduqənin də yan hissələrdən baş 
və ayaq tərəfləri sadə formada yonulub. 
33. İnv. № 09. Başdaşının hündürlüyü 1.85, eni 0.47 m-dir. Günbəz formada 
olub,  üzəri  tülpan  gülünə  bənzər  yonulmuş  və  nəbati  rəsmlərdən  ibarət 
naxışlanmışdır.  Orta  hissəsinin  kənarlarında  Qurani-Kərimin  II  surəsindən  255-ci 
ayə  çox  gözəl  və  aydın  formada  haşiyələnərək  həkk  olunub.  Haşiyənin 
içərisində daşın səthindən dərin yonulmuş tağın içində ayənin axırıncı kəlmələri və 
nəsx xəttilə ərəb dilində mərhumun adı həkk olub. Tərcüməsi: “Bu qəbir rəhmətlik, 
bağışlanmış”. Daşın arxa tərəfi ön hissədə olduğu kimi, nəbati naxışlarla işlənilmiş 
və  orta  hissəsində  qadına  aid  bəzək  əşyaları  -  asma,  sırğa,  qolbaq,  üzük,  orta 
hissəsində  gülabdan  qabının  təsviri,  sap,  qayçı,  buta  və  aypara  təsvirləri  həkk 
olunub.  Başdaşının  yan  hissələrinin  üzərində  isə  həndəsi  fiqurlar  və  nəbati 
naxışlardan ibarət təsvirlər həkk olunub. Sinə daşı (1.76x0.43x0.47 m) üzərindəki 
haşiyədə mərhumun ölüm tarixi həkk olub. İli hicri-qəməri 1215 = miladi 1800/01-
ci  illər.  Kitabədən  sonra  dörd  ədəd  dördguşəli  həndəsi  fiqurlardan  ibarət  təsvirlər 
həkk olunub. Sinə daşının yan hissəsinin aşağı tərəfinin üzərində nəsx xəttilə kitabə 
həkkolunub. 
2 saylı qəbiristanlığa aid kitabələr 
34. İnv. № 01. Başdaşının hündürlüyü 1.10, eni 0.38 m-dir. Başdaşının üzəri 
naxışsız  olub, ortasında  tağın içində  nəsx  xəttilə  ərəb dilində  kitabədə  mərhumun 
adı  və  ölüm  tarixi  həkk  edilib:  Tərcüməsi:  “Bu  qəbir  rəhmətlik,  bağışlanmış 
Hacı...”.  İli  hicri-qəməri  1200  =  miladi  1785-ci  il.  Sinə  daşı  1.50x0.42  m)  dörd 
hissədən  ibarətdir.  Yuxarı  hissədə  olan  daşın  üzərində  günbəz  formada  təsvir  və 
aşağılarda olan üç ədəd parça daşın üzəri isə sadədir. 
35. İnv. № 03. Başdaşının hündürlüyü 1.63, eni 0.54 
m-dir.  Başdaşının  üzərində  nəbati  naxışlar,  ortadakı  tağda 
nəsx xəttilə ərəb dilində mərhumun adı və ölüm tarixi həkk 
edilib:  Tərcüməsi:  “Bu  qəbir  rəhmətlik,  bağışlanmış 
Muhəmməd Həsənindir/Allah ona rəhmət eləsin”. İli  hicri-
qəməri 1200 = miladi 1785-ci il. Başdaşının arxa tərəfində 
yuxarı hissə tülpan gülü formada yonulmuş və üzəri nəbati 
naxışlanmışdır. Orta  hissədə tac formasında həndəsi naxış, 
aşağı  hissədə  bərıtqabı,  tüfəng,  xəncər,  qılınc,  nəbati 
ornamentlər,  yüyənli  və  yəhəri  boş  qalmış  at  fiquru,  atın 
qarın  hissəsindən  aşağıda  iki  cüt  uzunboğaz  çəkmə  təsviri 
həkk  olunub.  Tağın  içində  başqa  başdaşıları  təsvirlərində 
rastlaşmadığımız  xurma  ağacına  bənzər  nəbati  naxışlar  var.  Sinə  daşı  (1.79x0.50 
m)  üzərində  yan-yana  iki  haşiyədə  nəsx  xəttilə  ərəb  dilində  kitabə  həkk  olunub. 

---

166 
 
Kitabədən sonra daşın səthindən dərin yonulmuş üç ədəd dördguşəli həndəsi naxış 
və bu güşələrin arasında haşiyədə nəbati naxışlı təsvirlər həkk olunub. 
 
EPIGRAPHIC MONUMENTS OF MEDIEVAL AGSU TOWN 
 
(XVIII CENTURY ARABIAN AND PERSIAN  
INSCRIPTIONS IN TOWN CEMETERY) 
 
There  are  four  cemeteries  around  medieval  Agsu  town.  Many  graves 
accompanied  by  sufficiently  immence  tombstones  in each  of them draw  attention 
at first sight. Arabian and Persian epitaphs assuming great importance historically 
were worked out inside those tombstones. The epitaphs were for the first time read 
in initiative of Agsu Archaeological Expedition. The cemetery in north part of the 
town started to be investigated first and therefore was fixed as cemetery No. 1 and 
cemetery  in  east  direction  was  fixed  as  No.  2.  The  epitaphs  were  worked  out 
mainly due to that classification. Thus, we present them to readers in consistency. 
Insriptions  about  cemetery  No.  1:  Inv.  No.  49.  Height  of  a  tombstone 
from local mountain kind is 1.62 meter, and width is 0.49 m. The name and date of 
death of deceased were scraped in Arabian naskh script inside the especially hewed 
vault on the tombstone. Translation is: "This grave belongs to the deceased (late), 
obtained mercy (pardoned by God for his sins) Haji Shaban". Year: 1191 by Hijrah 
calendar  =  1777  by  Christian  chronology.  The  edges  of  the  inscription  were 
engraved completely with ornament "Arabian islim" (a flower and a leaf on a wavy 
line).  A  description  of  lined  up  poppy  (tulip)  was  scraped  in  back  part  of 
tombstone.  A  side  part  of  the  gravestone  of  0,28  width  is  patterned  chain  with 
four-cornered geometrical ornaments. The grave has no breast stone. 
Inv. No. 28. Height of gravestone is 1.51, width is 0.47 m. Tombstone was 
hewed in a form of tulip and has no ornament over it. Epitaph and date of deceased 
were engraved in Arabian naskh script inside the vault, in the middle of the stone. 
Translation  is:  "This  grave  belongs  to  late,  obtained  mercy  grocer  Rasul".  Year: 
1191 by Hijrah calendar 1777 by Christian chronology. Back and side parts of the 
tombstone  are  simply  hewed.  Three  depictions  of  four-cornered  geometry  were 
scraped over the tombstone (1.17x0.47 m). 
3. Inv. No. 20. Height of the tombstone is 1.70 m, width is 0.59 m. There is 
an  epitaph  and  date  of  decease  in  Arabian  naskh  script  inside  the  vault,  on  the 
tombstone.  Translation  is:  "My  God!  /  Every  person  on  the  earth  is  frail 
(condemned  to  death)  (Ar-Rahman  sura,  ayah  26)/  Deceased,  obtained  mercy 
Haji....  Year:  1193  by  Hijrah  calendar=1778  by  Christian  chronology.  Picture  of 
the sun and fine-trimmed lollipop or naments are depicted at the top of vault, while 
a  closed  door  was  described  on  back  side  of  the  vault.  Three  four-cornered  geo-
metrical ornaments were patterned over the tombstone (1.80x0.46 m). 

---