Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
Yüklə 43,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
181 edilməsin. Bəs sonra? Hamı çiyinlərində məişət əşyaları gecənin yarısında Qafqaz dağlarının ətəyindəki əfsanəvi və əlçatmaz Fit dağında qərarlaşır. Düşmənə boyun əyməmək və bütün Rusiya imperiyası tərəfindən ələ keçməmək üçün Ağsu tərk edilir. Bütün bunlar ən azından burada deyilənlərdir. Şərq nağıllarında bəhs edildiyi kimi 800 fəsildən bəri Ağsu torpağın altında basdırılmış və yatmış haldadır. Arxitektonik hissələr Böyük Qafqazdan gələn soyuq hava kütlələrinin, günəşin, yağışın təsirindən getdikcə torpağa qarışıb. Həmin ərazi indi ilanların və sakit yerli açıq sarı rəngli atların, Darvin tərəfindən diqqətsiz qalaraq kəşf olunmayan Qalapaqos iquanaları kimi nəhəng olan kərtənkələlərin məskəninə çevrilib. Şərq və qərb qolları 600 metr olan, şimaldan cənuba 600 metr uzanan, 60 futbol meydanına bərabər düzbucaqlı şəkilli qalıqları olan Ağsunun quru ərazisi indi qonşu kəndlərin çobanları üçün səhər və axşam otlağına çevrilib. Nəhayət başqa bir dəqiq fakt odur ki, çay daşlarından və palçıqdan tikilmiş Azərbaycanın orta əsr Pompey şəhərinə yollanan Ağsu arxeoloji ekspedisiyasının macərası yeddi ay əvvəl başladı. Ölçüsü 16x40 metr, dərinliyi 2 metr olan və digərinin isə eni 32, uzunluğu daha böyük - 64 metr olan qazıntı sahəsi! Yüzlərlə sikkələr, hər növ saxsı əşyalar, məişət əşyaları, farfor qablar, yüksək keyfiyyətli şüşə məmulatları, firuzəyi, qırmızı, göy, mavi, yaşıl rəngli boya qalıqlarından ibarət palitralar, və daha nələr: dəmirçi sobaları, parça boyaları üçün küplər, dəmirçixanalar, ev və ümumi ocaq qurğuları: məsələn təndirlər - torpaq və peyindən hazırlanmış üçbucaqşəkilli odadavamlı oyuqlar. Yumşaq, ətirli və əvəzolunmaz çörəklər bişirmək üçün hələ də Bakıda geniş sayda istifadə olunan qədim Azərbaycan qaydası. Hərgün səhərdən axşama kimi, heç bir mexaniki vasitə olmadan, yalnız kürək, mala, fırça və araba istifadə etməklə 30-dan çox işçi tərəfindən daşınmış tonlarla torpaq və daşlar. Dünya qədər iş. Mən bu yeni prometeysayağı macəranın qarşısında deməyə söz tapmadım. Yalnız 3 ay bundan əvvəl qazıntı hələ təzə başlamışdı. İndi isə bacarıqlı işçilərdən ibarət ömrümdə gördüyüm ən yekdli bir komanda basdırılmış bir şəhəri yenidən üzə çıxartmaq üzrədir: küçələr, məhəllələr, fontanlar, ocaq qurğuları, bəzəkli dəbdəbəli evlər və möcüzəli bir şey, çox yaxşı saxlanılmış ümumi hamam kompleksi: uzaqdan gəlmiş bir turistin də görə biləcəyi tikinti materialları və arxitektonik morfologiya. Yenə də təkrarlamaq istəyirəm, çünki bunu etməyin yeridir: Ağsu arxeoloji ekspedisiyası sadə sosial duruma malik olan ən azı 30-a yaxın insan üçün əl əməyinə istinadlanan bir məslək yaratdı, şərəfli və cəmiyyət üçün yararlı bir məslək. Bundan əlavə böyük hissəsi tam məsləyi olmayan gənc nəsildən ibarət idarə heyətinin 20 nəfəri üçün və onların logistik və operativ ehtiyaclarını gözləyən ticarət üçün intellektual məslək yaratmaqdadır. Və sonda mütəxəssis rəyi, bürokratik, elmi, humanist, texnoloji, informativ, turistik məsləhətlər barədə lazımı dəstəyin yaradılmasına, inkişaf etməsinə və qiymətləndirilməsinə kömək edir. 182 Yeri gəlmişkən, Ağsunun mədəni irsin kollektiv dəyəri kimi tanınmasından sonra dərhal onun məşhurluğunu artırmaq üçün hərtərəfli, qısa və orta vaxt ərzində proqramlaşdırılmış komunikasiyası barədə strateji layihənin hazırlanması vacib olacaqdır. Axtarışın həqiqi bəyan oluna bilməsi üçün lazım olan həmin o orijinallığın təsdiqi, həqiqətə uyğun olduğunu göstərən vəsiqəni əldə etmək üçün komunikasiya ilk öncə beynəlxalq və elmi cəmiyyət üçün nəzərdə tutulmalıdır. Yalnız bu zaman Ağsu qanuni qaydada yerli və beynəlxalq turizmə açıq milli və universal mədəni irs titulunu ala bilər. Artıq ikinci yerdə isə turizm sahəsi üzrə azərbaycanlı işçilərin qonağa xidmətindən əlavə onların beynəlxalq cəmiyyətdə rolu hesabına bunu əldə etmək olar. Onlar beynəlxalq mədəni dialoqa və özlərinin mədəni meyarlarının fərqliliyini öyrətməyə dəstək olmalıdırlar, bu, elə onların özlərini zənginləşdirən və öz müştərilərinə həmişə daha yaxşısını təklif etmək üçün cəsarətləndirən bir tapşırıq və roldur. Bunun nəticəsində də onlar induktiv, özü-özünü təmin edən, mədəni təklifın ərazisi ilə qarşılıqlı əlaqədə olan inkişafın mühərriki ola bilərlər. Zamanla isə yalnız sülh dövründə çalışan təşkilatlarını hər şeydən qoruyacaqlar! On illərlə siyasi səbəblərdən komunikasiya və mədəni dialoqun qurulması üçün vacib əhəmiyyət daşıyan insanlararası münasibətlər üzrə dəyərlərini qoruyub saxlayan, demək olar ki, onları torpaqa basdıran Qərbi Asiya ölkələri qışlaqlarının hesabına saxlanılmış fərqliliklərinin o canlı ətirlərini istifadə et və tulla konsespsiyasına görə yoxa çıxmaqda olan Avropaya göstərə bilərlər. Ağsu, yaxın keçmişə aid arxeologiya olmasına baxmayaraq, tanınmaq üzrə çıxdığı yolda hökümətin turizm və milli infrastrukturun inkişafı üçün olan proqramlarına daxil ola bilmək üçün əlbəttə ki, bu mühüm mədəni horizontlara aid ola biləcəkdir. Fikri tamamlamaq və bu qeydlərin əvvəlində verdiyim sadə suala qayıtmaq üçün: Niyə məhz Ağsu? mənim yaşamaqda olduğum canlı təcrübəmə əsaslanaraq dörd sadə, aydın cavab verirəm. Çünki Ağsu, tarixin hüdudlarından kənarda sehirli və yatmış bir qala şəhərinin şərqsayağı bir əfsanəsidir: Mustafa xanın, onun xəzinəsinin, cəsarətinin əfsanəsi. Çünki Ağsu Arxeoloji Ekspedisiyası artıq indidən canlı, induktiv, əlaqələndirilmiş bir məslək yaradır və işin əvvəlindən sərmayə qoyulmuş resursları çoxalda bilir. Çünki Ağsu indi içən, dişləyən və qaçan turizmin əsasında əhəmiyyətli turizmin yaradılmasına imkan yaradacaq; həmin o turizm ki, Bakıdan Şəki kimi məşhur ənənəvi ucqar şəhərlərə gedən yolda Ləngəbiz yaylalarının yaşıllığı arasında bir az dincəlmək məqsədilə burada dayana bilər. Bu turizm effektiv və təsiredici komunikasiya layihəsi hesabına infrastruktur cəhətdən düzgün inkişaf etdirilərsə və heç olmasa xudmani gedonizm nəzəriyyəsini dəstəkləyən nəsə bir Yüklə 43,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|