Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
Yüklə 43,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
199 daşındandır. Binaların bünövrədən yuxarı hissəsi isə əsasən yonulmuş çay daşından inşa edilib. III qazıntı sahəsində bir neçə yerdə səliqə ilə daş döşənmiş yol-küçə qalıqları, bir yerdə isə kiçik meydan aşkar olunmuşdur. Üç yerdə ev-otaq qalıqları, bir neçə yerdə isə yardımçı tikintilərə aid qalıqlar üzə çıxarılmışdır. Yardımçı tikintilər əsasən ocaqxana, təndirxana və emalatxana tipli tikintilərdir. Mən emalatxana tipli tikililəri xüsusi oləraq qeyd etmək istərdim. Diqqətinizə çatdırım ki, III qazıntı sahəsinin 6,7, 7a, 8, 8a və 8b kvadratlarında bir-birinin yanında olan boyaqçı, dəmirçi, misgər və sümük məmulatı istehsalı üzrə ixtisaslaşmış ustaların çalışdığı emalatxanalar aşkar olunub. Qeyd olunan ərazidən sadalanan sənət növlərinə aid çoxlu əmək alətləri, qəliblər, hazır məhsullar, istehsal çıxarları və müvafiq ocaq yerləri aşkar olunub. Bir-birinin yanında şaquli vəziyyətdə çiyin hissəsinədək yerə basdırılmış iri həcmli təsərrüfat küpləri içərisində qeydə alınmış qırmızı və çəhrayı rəngli boyaq qalıqları XVIII əsrdə Ağsuda boyakarliq sənətinin geniş yayıldığından xəbər verir. Xatırladım ki, XIX əsrin əvvəllərinə aid mənbələrdə şəhərdən toplanan vergilərin yarıdan çoxunun bu sahəyə aid olduğu bildirilir. Tapıntılar içərisində 400-dək mis və gümüş sikkə var. Azərbaycan ərazisində ilk dəfə olaraq “Lahıc” zərbi olan sikkələr buradan tapılıb. Bunlardan əlavə pul zərbi məqsədilə doğranmış xeyli miqdar hazır mis lövhələr də tapılıb. Bütün bunlar isə orada həm də zərbxana olduğundan xəbər verir. Tapıntılardan söz düşmüşkən onu deyim ki, təkcə III sahədən bu və ya digər dərəcədə elmi əhəmiyyət kəsb edən 1000-ə yaxın metal, daş, sümük, şüşə və gildən hazırlanmış maddi mədəniyyət nümunələri götürülərək qeydiyyata alınıb. Hansı ki, bu tapıntılar ayrı-ayrı sənət sahələrinin mövcud vəziyyətini, istehsaldakı tərəqqi və tənəzzül meyllərini, əhalinin məişət və təsərrüfat həyatını daha əhatəli şəkildə öyrənmək baxımından çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Tapıntılar içərisində İran, Çin, Rusiya, Britaniya və digər ölkələrdə istehsal olunmuş nəfis məişət əşyaları da az deyil. Bu isə Ağsunun adı çəkilən ölkələrlə intensiv ticarət və mədəni əlaqələrinin olduğuna dəlalət edir. Hansı ki, bütün bunlar təkcə Azərbaycanda deyil, bütövlükdə Qafqazda XVIII əsrə aid şəhər mədəniyətinin hərtərəfli tədqiqi baxımından son dərəcə əhəmiyyətli tapıntılardır. Nəzərə alın ki, Ağsuda arxeoloji tədqiqatlar yeni başlanıb. Mənim Sizə təqdim etdiyim nəticələr də hələlik ilkin nəticələrdir. Ağsu arxeoloji ekspedisiyası şəhərin tarixini, bütövlükdə son orta əsr şəhər problemini dərindən və hərtərəfli öyrənmək üçün tədqiqatları davam etdirmək əzmindədir. Rayonun arxeoloji xəritəsindən göründüyü kimi, Ağsu ərazisi tarixi abidələrlə zəngin olan bir diyardır. Burada arxeoloqların yolunu gözləyən çoxsaylı nadir abidələr var. Onlardan hər biri Azərbaycan tarixində yeni səhifə ola bilər. Deməli, o abidələr də tez-gec öyrənilməlidir. 200 Ağsu Azərbaycanın turizm regionlarının qovşağmda yerləşir. Bu isə o deməkdir ki, Ağsu həm də son dərəcə əlverişli turizm imkanları və pespektivləri olan bir rayondur. Arxeoloji qazıntıların davamlı olaraq aparılması və yeni-yeni abidələrin üzə çıxarılması bu cəhətdən də hər zaman aktual və əhəmiyyətlidir. Deməyim odur ki, əziz ağsulular, lap yaxın gələcəkdə Ağsunu gözləyən böyük turist axınını qarşılamağa gərək elə indidən hazırlıq görəsiniz. Hörmətli xanımlar və cənablar! Ağsu arxeoloji ekspedisiyası cəmisi iki aydır ki, fəaliyyət göstərir. Bu müddətdə gördüyümüz işlərlə qismən də olsa sizlər də tanış oldunuz. Razılaşın ki, cəmisi iki ay ərzində, özü də havaların çöl-tədqiqat işləri üçün son dərəcə namünasib keçdiyi bir vaxtda bu işləri görmək o qədər də asan məsələ deyil. İnanın, biz 8 mart və Novruz bayramı günlərində də tam tərkibdə çöldə işləmişik. Qazıntı işləri ilə paralel olaraq Ağsu rayonunun arxeoloji xəritəsini hazırlamışıq. Bunlardan əlavə Kürdəmir rayonu ərazisindən təsadüfən tapılan və içərisində XV əsrin I yarsında Şirvanşahlar tərəfindən zərb olunmuş 1134 ədəd gümüş sikkə olan dəfinə də tərəfimizdən öyrənilərək albom-kataloq şəklində nəşrə hazırlanmışdır. Dostlar, biz bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin ideyalarının və ideallarının işığına toplaşmışıq. Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illərdə xalqımıza məxsus tarixi-mədəni irsin qorunmasına və öyrənilməsinə daim xüsusi diqqət və qayğı göstərib. Bu sahədəki nöqsanlara və biganəlik hallarına qarşı barışmaz olub. Fikrimi əsaslandırmaq üçün təkcə bir hadisə ilə bağlı onun necə ciddi və operativ mövqe nümayiş etdirdiyini yada salmaq istərdim. 1978-ci ilin payızı idi. Mingəçevirdən Qəbələ RLS-ə yüksək gərginlikli elektrik xətti çəkilirdi. Hərbiçilər qədim Qəbələ şəhəri ərazisində elektrik dirəkləri basdırmaq üçün cəmisi bir yerdə quyu qazmışdılar. Bu xəbər Heydər Əliyevə çatan kimi dərhal Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri Qurban Xəlilov başda olmaqla oraya hökumət komissiyası göndərdi. Komissiyanın arayışını Mərkəzi Komitənin Büro iclasının müzakirəsinə çıxararaq bu məsələyə görə 7-8 nəfər yüksək vəzifəli şəxsə, o cümlədən Sovet Ordusunun yüksək rütbəli bir neçə generalına partiya cəzası verdi. Heydər Əliyevin tapşırığı ilə Qəbələ Tarix və mədəniyyət qoruğu yaradıldı. Abidənin sel sularından qorunması məqsədilə geniş sahədə beton bəndlər vuruldu və s. Hörmətli alimlər, hörmətli məmurlar, hörmətli ziyalılar, əziz gəncləri Vətəni, onun tarixi-mədəni dəyərlərini bax bu cür sevmək - Heydər Əliyev kimi sevmək və qorumaq gərəkdir. Çıxışımın sonunda onu da bildirim ki, ekspedisiya qısa vaxt ərzində Ağsuda aparılmış arxeoloji tədqiqatların ilkin nəticələrini özündə əks etdirən “Ağsu şəhəri orta əsrlərdə” adlı kitab-albomu hazırlayaraq nəşr etdirmişdir. Bundan əlavə ekspedisiyanın internet səhifəsi hazırlanmışdır. İndi də kitab-albomun və internet səhifəsinin təqdimatı ilə əlaqədar ekspedisiyanın rəis müavini, tarix elmləri namizədi, sizin həmyerliniz Fariz Xəlilliyə söz verilir. Yüklə 43,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|