ĠAMĠl rəhmanzadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
162 quruculuğu prosesi ilə əlaqələndirirdi: «Əliabad rayonunun kolxozları və əməkçi kəndliləri... əgər bu çağadək (1924-cü ildən sonrakı vəziyyət nəzərdə tutulur - Ş.R.) bu vadidə ildə 70-100 hektar əkin sahələrinə malik idilərsə, indi onu heç olmasa 2000 hektara qədər genişləndirməlidirlər, belə ki, onların kənd təsərrüfatının əsası bundan a sılı dır ... 1930-cu ilədək bu rayon özünün bütün torpaqlarını (8000 hektaradək) müstəsna olaraq buğda, arpa və qarğıdalı əkinində istifadə edir di... 1931-ci ildən etibarən partiya və hökumətin intensiv texniki bitkilərə xüsusi əhəmiyyət verməsi ilə əlaqədar buğda becərilməsini düyü, yerfındığı, tütün və s. ilə qismən əvəz etmək lazım gəldi... Düyünün daxil edilməsi və bu illər ərzində əhalinin müvafiq surətdə artması rayon qarşısında vəziyyətdən çıxış yolunu axtarmaq məsələsini qoydu; belə çıxış yolu 1920-ci ilə qədər olduğu kimi, vadidən istifadədir». Şəfiyevin məruzəsində səslənmiş faktlar Zaqatala rayon icraiyyə komitəsinin Cənubi Qafqaz MİK-nə 1932-ci ilin mayın 23-də ünvanladığı təliqəsində gətirilən bilgilərlə də təsdiqlənirdi. 103 Orada rayonun kənd təsərrüfatları üçün Şirəkdə torpaq ayrılması gərəkliliyi belə əsaslandırılırdı (nömrələmə bizimdir): 1) Rayonda düyü becərilməsinə başlanılmışdır, bu bitki isə ikiqat sahə tələb edir. 2) Əliabad və qonşu kəndlər ovalıqda yerləşdiyindən, həm içmək, həm də təsərrüfat məqsədləri üçün lazım olan suyu yaxınlıqdakı meşəlikdən və kol- luqdan alır. Ona görə də Əliabadın bu meşə və kolluqdan heç olmasa bir neçə yüz hektar təmizləyərək, öz şumluq və otlaqlarına qatmaq imkanı yoxdur, çünki belə olan halda su da qeyb olacaq. 3) Əhali ilbəil artır və yaxın perspektivdə müstəsna surətdə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olacağı gözlənilir. Təliqənin sonunda 3-4 min hektar istisna olmaqla, Alazanyanı vadinin bütünlükdə Zaqatala rayonuna verilməsi xahiş olunurdu. Bu arada Mamaladze komissiyasının da fəaliyyəti əməli nəticə vermədi. 1932-ci ilin aprelin 11-də onu növbəti komissiya əvəz etdi. Onun da ömrü uzun olmadı: o, Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyətinin 1932-ci il 7 avqust tarixli qərarı ilə ləğv edildi. 104 Nəhayət, 1932-ci ilin avqustun 27-də Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyətinin iclasında Şirək düzündəki torpaqlar məsələsi, bizim təxminlərimizə görə son dəfə müzakirə olundu və məsələyə dair qətnamə qəbul edildi. 105 Qətnamənin artıq ilk bəndi çıxarılmış qərarın ədalətsiz xarakterindən xəbər verirdi: «Alazanyanı vadinin (Şirəkin) Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyətinin 30 mart 1925-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmiş ərazi mənsubiyyəti məsələsinin yenidən baxılması haqqında təklif qəti surətdə rədd edilsin». Qətnamənin digər bəndləri də Zaqatala və Əliabad kəndlilərinin mənafelərinə etinasızlıq ruhunda tərtib edilmişdi. Məsələn, 1924-1932-ci illərdə Zaqatala rayonu kəndlilərinin, sadəcə, 2348 ha-dan məhrum olması iddia olunurdu. Bu, çox güman ki, Balabanov komissiyasının normativləri əsasında irəli sürülmüş təxmin idi və Şirəkdəki təsərrüfat reallıqlarına tamamilə məhəl qoymurdu. Əslində, 163 qeyd etdiyimiz kimi, 20-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycan kəndliləri Alazanyanı vadidə 16000 hektardan artıq torpaq itirmişdilər. İkincisi, qətnamədə, hətta 2348 hektardan məhrum olma hadisəsi belə zaqatalalıların həmin torpaqları guya gürcülərə satması, yaxud da könüllü güzəştə getməsi kimi qələmə verilirdi. Bu iddia həqiqətə büsbütün zidd idi. Zaqatala kəndlilərinin və hakimiyyət təmsilçilərinin öncə iqtibas gətirdiyimiz çoxsaylı müraciət və xahişlərində torpaq çatışmazlığı faktı və bununla əlaqədar Şirəkdəki sahələrin onlar üçün fövqəladə təsərrüfat əhəmiyyəti dönə-dönə qeyd edilmişdi. Vaxtilə Şirəkdə torpaq sahələrinin icarəyə verilməsinə nəzarət edən Lısenko adlı bir şəxsin etirafına görə, 1920-ci illərin sonu -30-cu illərin əvvəllərində Əliabad bölgəsinin kəndliləri Şirəkdəki torpaqlardan məhrum olma nəticəsində real aclıq keçirirdilər və səfalətə yuvarlanmışdılar. Əhali arasında bu zəmində hökumətdən narazılıq artmaqda idi. 106 Belə bir şəraitdə Əliabad bölgəsi kəndlilərinin gürcülərə torpaq satması və ya icarəyə verməsi absurd olardı. 27 avqust qətnaməsinin 4-cü bəndində Zaqatala kənd təsərrüfatlarına yalnız müvəqqəti olaraq 600-1000 hektar əkin üçün torpaq ayrılması nəzərdə tutulurdu. Əvvəla, yeni norma hətta Maskuliya komissiyasının normasından (2275 ha) da aşağı idi. İkincisi, bu halın belə müvəqqəti olması zaqatalalıları uzunmüddətli maraqlarına etinasızlığın növbəti təzahürü idi. Yeri gəlmişkən, qətnamənin 3-cü və 4-cü bəndləri arasında uyğunsuzluq nəzərə çarpırdı: 3-cü bəndə əsasən, «Sığnaq rayon icraiyyə komitəsinə Zaqatala rayonu kəndlilərinin... 30 mart 1925-ci il qərarında nəzərdə tutulmuş hüdudlarda əmək istifadəsini bərpa etmək təklif olunurdu». Bəlli olduğu kimi, 30 mart 1925-ci il qərarı ilə Alazanyanı vadidə Zaqatala kəndlilərinə daimi əsasda təqribən 4000 hektar torpaq verilirdi. Halbuki 27 avqust qətnaməsinin 4-cü bəndi ilə, qeyd etdiyimiz kimi, analoji məqsədlər üçün ən yaxşı halda cəmi 1000 hektar, özü də müvəqqəti olaraq ayrılmalı idi. Üçüncü bənd hüquqi baxımdan da qüsurlu tərtib olunmuşdu. Məsələ onda idi ki, 1925-ci ilin aprelin 14-də qəbul edilmiş ZSFSR-in konstitusiyasının birinci və ikinci fəslinə əsasən, Cənubi Qafqazın ali hakimiyyət orqanları - Şuralar qurultayı və MİK respublikaların ən müxtəlif hakimiyyət instansiyalarının qərarlarını ləğv edə bilərdi; respublika MİK-ləri və onların Rəyasət Heyətləri isə ali hakimiyyətin qərarlarını ləğv etmək hüququndan məhrum idi. 107 Deməli, nəinki Sığnaq rayonu hakimiyyəti, ümumiyyətlə, Gürcüstan rəhbərliyi birtərəfli qaydada 30 mart 1925-ci il qərarını dəyişdirə bilməzdi. Əslində gürcü hakimiyyətinin 30 mart qərarına etinasız münasibəti antikonstitusion akt olub, Cənubi Qafqaz hökumətinin müvafiq reaksiyasını doğurmalı idi. Lakin, görünür, gürcü rəsmiləri konstitusiyaya zidd hərəkətlərinə hakimiyyət yuxarılarında təmsil olunmuş himayəçilərindən «xeyir-dua» almışdılar. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|