Aparan yol kimi
Yüklə 320 Kb. Pdf görüntüsü
|
Fuad Mammodnt Kulturologiya cffcktivli hovat vo foully yat» aparan vol o Ölkənin demokratikləşdirilməsi, maarifləndirilməsi və modernləşdirilməsi proseslərinin ictimai monitorinqi; □ Cəmiyyətin bütün sinif və sosiumlanrun dövlət proqramlarının reallaşdınlmasma və ümummilli məqsədlərin əldə edilməsinə cəlb edilməsi; □ Cəmiyyətin bütün sosium, sinif və vətəndaşları maraqlarının harmonizasiyası; a Dialektik inkişafin obyektiv qanunlan, ölkənin milli maraqlan və qloballaşmanın tələbatlan əsasında sosial əxlaq və hüquqi normalann təkmilləşdirilməsi; □ Ən dəyərli milli ənənələri və milli irsi qoruyaraq, təhsil və xalq maarifinin prioritet inkişafı hesabına milli mədəniyyətin intellektuallaşdınlması; o İdarəetmə sistemləri, dövlət institutlan, istehsal gücü və ictimai münasibətlərin demokratik ölkələrin inkişaf təcrübəsi və demokratik prinsiplər əsasında modernləşdirilməsi; □ Tərəqqipərvər inkişafin stimulu olan sağlam milli ideyanın kultivasiyası əsasında milli özünüdərkin inkişafına yardım etmək. Belə yanaşma həm hər bir ölkənin milli inkişaf maraqlarına, həm də qlobal vətəndaş cəmiyyətinin inkişaf maraqlarına cavab verən cəmiyyətin rifahını, yüksək idarəetmə mədəniyyətini və vətəndaş məsuliyyətini, xalqın ümumi mədəni səviyyəsinin yüksəlməsini təmin edən sosial, elmhəcmli iqtisadiyyatın yaradılmasına yardım edəcəkdir. Sosial-mədəni siyasətin mühüm komponentlərindən biri vətəndaşların etik tərbiyəsidir. Milli dövlətlər dünyada sülh mədəniyyətinin bərqərar olması məqsədi ilə, peşəsindən - din xadimi və ya siyasətçi, alim və ya sahibkar olmasından asılı olmayaraq, hər bir yüksək mədəniyyətli insanın öz fəaliyyətində siyasi konyüktura və ya eqoistik maraqlan deyil, öz sosial missiyasına uyğun olaraq, insanlara humanistcəsinə xidmətin universal prinsiplərinin rəhbər tutmalanna yardım etməlidirlər. Qlobal vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdınlması zamanı, milli dövlətlərlə bərabər, beynəlxalq təşkilatların da üzərinə məsuliyyətli rol düşür. Qlobal idarəetmə insani, ictimai və beynəlxalq maraqlardan çıxış edərək, yüksək demokratik mədəniyyət prinsipləri əsasında qurulmalıdır, başqa sözlə, insanpərvər və sosial istiqamətli 314 Fuad Mammadov Ku.llujoltfEİxa-r ibJttlvli.baYal >a foallvv-to y «I olmalıdır. Müasir dünyanın obyektiv inkişaf ziddiyyətlərinin həll edilməsinə kulturoloji yanaşma Şərq və Qərb ölkələri xalqlarının ümumi inkişaf maraqlarına cavab verən əməkdaşlıq və qarşılıqlı anlaşmanın əsası olan qlobal vətəndaş cəmiyyəti sosial-siyasi mədəniyyətinin formalaşdınlması zəruriliyini göstərir və bu məntiqini əsaslandınr. Bu yanaşmanın mahiyyəti ondanır ki. milli mədəniyyətlərin demokratikləşdirilməsi müxtəlif xalqlann və ayrı- ayn vətəndaşlann maraqlannın harmonizasiyasına pozitiv təsir göstərərək, mədəniyyətlərin hannoniyasma aparır. O, yeni mədəni mühit formalaşdıraraq, qeyri-demokratik xarakterli siyasi rejimlərin tədrici transformasiyasına, ekstremizm və terrorizmin müxtəlif formalarının aradan qaldırılmasına, xalqların və ayn-ayrı ölkə vətəndaşlarının arasında sülh mədəniyyətinin yaradılmasına kömək edir. Deməli, qlobal vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdınlması məqsədi ilə bütün dünyada demokratiya quruculuğunun əlverişli şəraitini yaratmaq vacibdir. Qlobal vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdınlması zərurəti. Hər şeydən əvvəl, BMT və əlaqədar qeyri-hökumət strukturlarının üzərinə böyük məsuliyyət qoyur. Yəqin ki, BMT qloballaşma şəraitində dünya sivilizasiyasının yaradıcı faktoru olan, yüksək ruhi mədəniyyətin inkişaf etdirilməsi məsələlərinə diqqəti artırmalıdır. O, bütün dünyada sülh mədəniyyətinin yaradılması üçün dünya mədəniyyəti təşkilinin yeni fonna və mexanizmlərinin axtarışı, planetar miqyasda şüurlu mədəni ümumiliyin formalaşdırılması və mədəniyyətlərin harmonizasiyası üçün yeni kulturoloji texnologiyaların hazırlanması və praktik istifadəsi prosesinə başçılıq edə bilərdi. Bizim fikrimizcə, zamanın tələblərinə cavab verən qlobal vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdınlması və inkişafının ən effektiv mexanizmi, BMT və YUNESKO-da dünya mədəniyyəti üzrə Beynəlxalq Şuranın yaradılması ola bilərdi. Bu, insan inkişafı üzrə mürəkkəb sosial-mədəni problemlərin düzgün həll edilməsində, ziddiyyətlərin həlli, terrorizmin aradan qaldırılması, beynəlxalq münasibətlər sisteminin təkmilləşdirilməsi, Yer kürrəsində həyatın humanistləşdirilməsi sahəsində yeni imkanlar aça bilərdi. Bu şuranın tərkibinə elm, təhsil, incəsənət və din sahəsinin nüfuzlu nümayəndələri, eləcə də siyasətçilər, müxtəlif ölkələrin müstəqil 315 Fuad Mommadov Kulturologiva cffcktivli haval va faalivvat» aparan vol ekspert-kulturoloqlan daxil ola bilərdi. Belə şuranın başlıca vəzifələrini aşağıdakı kimi ifadə etmək olar: © dünyanın müxtəlif ölkələrində dünya mədəniyyəti tarixinin, mədəni nailiyyətlərin və bəşəriyyətin sosial-mədəni inkişaf təcrübəsinin fəal öyrənilməsinə istiqamətlənmiş kulturoloji maarifləndirmə; © qloballaşma şəraitində müxtəlif ölkə xalqları və vətəndaşlarının mədəniyyət, din və maraqlarının harmonizasiyası əsasında bəşəriyyətin yüksək etik sosial mkədəniyyətinin formalaşdınlmasma yardım; © bəşəriyyətin qarşılıqlı-əlaqəli inkişafi üçün yeni sosial mühitin formalaşdınlmasını, dünya mədəniyyətinin təsdiqi və xalqların rifahının yüksəldilməsini nəzərdə tutan, sosial-mədəni inkişaf layihə və proqramlarının hazırlanması; © müxtəlif ölkələrin sosial-mədəni fəaliyyətininn koordinasiyası və BMT-də dünya mədəni siyasəti məsələləri üzrə qərar qəbul olunması üçün elmi əsaslı tövsiyələrin hazırlanması. Bizə elə gəlir ki, qlobal vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdırılıb, inkişaf etdirilməsinin strateji prosesini təmin edən mütəxəssislərin - tədqiqatçı, müəllim və menecerlərin hazırlığı üçün Beynəlxalq dünya mədəniyyəti institutunun yaradılması məqsədəmüvafiqdir. Yüksək ruhi mədəniyyət inkişafi və etik qlobal vətəndaş cəmiyyəti qurulmasının ən effektiv vasitəsi kulturologiyadır. Uayt, Yaspers, Toynbi, Şpenqler, Dildey, Hesse, Sorokina, Husserl, Parsons, saburo, markuze və bir çox digər məşhur alimlərin əsərlərinin təhlili göstərir ki, kulturologiya müasir dünyanın bir çox aktual problemlərinin həlli üçün qiymətli elmi-nəzəri əsasdır. Öz universal imkanlarına görə, o, insan, cəmiyyət və ümumilikdə bəşəriyyətin sosial terapiya vasitəsi olur. Kulturologiya insan, dövlət və cəmiyyətin inkişaf proseslərinin obyektiv tənqidi təhlilini həyata keçirmək, böhrandan optimal çıxış, davamlı inkişaf və tərəqqiyə nail olmaq yollarını təmin edən texnologiyaların yaradılmasına imkanverir. Təhsilsiz adam azad ola bilməz. Dünya mədəniyyətinin zəngin tarixi və nəzəriyyəsinin öyrənilib mənimsənilməsinə yönəlmiş kulturoloji təhsil, eləcə də maarif ayn-ayn insanların, xalqların həyat texnologiyaları, həmçinin 316 Fuad Vl-ımmadov. Kulturologiya cffeklivli havat va faalivvat» aparan yol fəlsəfəsinin dərk edilməsinə, insanın köhnə düşüncə və həyat tərzindən, milli gerilik və qul psixologiyasından azad olmasına kömək edir. Kulturoloji biliklər xalq kütlələrinin, azad inkişaf tələblərinə zidd olan, fatalistik ideyalanndan imtina etmələrinə, səmərəli olmayan milli ənənələrin fəal olaraq islah edilməsi üçün geniş imkanlar açır. Onlar müasir insanın şüur, hiss və davranışı üzərində, demokratiya maraqlarına zidd, eqoistcəsinə hökm etməsi üçün ictimai şüurla siyasi manipulyasiyaya qarşı immunitetin formalaşmasına kömək edir. Kulturologiya bəşəriyyətin mədəni nailiyyətləri və tərəqqipərvər təcrübəsini daha yaxşı mənimsəməyə, şəxsiyyətin mədəniyyətinin psixologiya, xarakter, dini əqidə və maraq kimi komponentlərinin mahiyyət və xüsusiyyətlərini anlamağa, insanların mədəni inkişafına geniş imkanlar yaradır. Geridəqalma, tənəzzül və reqres əlaməti daşıyan hər bir milli mədəniyyətin sosial- mədəni terapiyası kəmiyyət, keyfiyyət, məkan, zaman, struktur və müqayisə metodlarının məcmuu daxil olmaqla, sistemli kulturoloji təhlil əsasında aparılarsa, daha effektiv ola bilər. Dialektika, tarixilik və məntiqə, eləcə də induktiv və deduktiv yanaşmaya əsaslanan, təhlil milli mədəniyyətin səhv və kəsrlərini daha yaxşı görməyə, onlann aradan qaldırılmasının ən optimal yol və texnologiyalarının seçilməsinə imkan yaradır. Kulturologiyanm beynəlxalq dəyəri ondadır ki, o, müasir bəşəriyyətin maraq və mədəniyyətlərinin harmonizasiyasına əsaslanan, uğurlu qlobal idarəetmənin zəruri əsasına çevrilir. Fikrimizcə, bəşəriyyətin ruhi mədəniyytətinin inkişaf mexanizmlərinin düzgün anlanılıb, tənzimlənməsi kulturoloji sinergetika sahəsində tədqiqatlann inkişafından asılı olacaqdır. Ruhi mədəniyyətin özünütəşkil problemlərinin təhlilinin elmi aktuallığı mədəni inkişafin qeyri-bərabərlik fenomeni ilə şərtlənir. Cansız təbiətdən fərqli olaraq, cəmiyyətin ruhi mədəniyyətinin özünütəşkili vətəndaşların həyat tərzi, ənənə və novasiyalan, dini əqidələri, hüquqi institutlar, dövlət və sosial idarəetmə sistemləri ilə əlaqədardır. Lakin, o, dövlətin siyasi sistemi, onun rəsmi ideologiya və mədəni siyasətinin təsiri altında baş verir. Ykulturoloji sinergetika yeni informasiya texnologiyaları, hesablama eksperimentləri və riyazi modelləşdirmədən fəal istifadə edərək, müasir dünya 317 Yüklə 320 Kb. Dostları ilə paylaş:
|