Aparan yol kimi
Yüklə 320 Kb. Pdf görüntüsü
|
N a d М д тп Ы оу -Kullurologiva effcktlvli havat vn faalivvala aparan vol milli-mədəni mərkəzlər şəbəkəsi fəaliyyət göstərərək, ölkədəki azsaylı xalqların mədəniyyətlərinin azad inkişafına yardım edir. Sovet dövründən qalma yaradıcı ittifaq və birliklərin dövlət strukturları ilə yanaşı, bu gün Azərbaycanda ruhi mədəniyyətin inkişafına istiqamətlənmiş onlarla assosiasiya, fond, mədəni mərkəz və digər qeyri-hökumət təşkilatlan ictimai-faydalı fəaliyyətlə məşğuldur. Azərbaycanın sosial-mədəni inkişafına vətəndaş yardımı məqsədi ilə,o, könüllülük əsasında elm, təhsil, incəsənət, MEDİA, din, geniş profilli mütəxəssislər, qadın və gəncləri birləşdirir. Demokratik mədəniyyətin yeni sosial institutu olan qeyri-hökumət təşkilatlan ölkədə vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlət quruculuğunun mükəmməl məktəbidir. Onlar cəmiyyətin maddi rifahının yüksəlməsi və ruhi təkmilləşməsinə yardım məqsədi ilə, azərbaycan mədəniyyəti və ölkənin mədəni siyasətinin təkmilləşməsi üçün yeni forma və modellər axtanrlar. Azərbaycanda demokratik mədəniyyətin inkişaf prosesinə, mədəni irsin qorunmasına yardım edən beynəlxalq mədəni əməkdaşlıq və mübadilənin - beynəlxalq fondların, xarici səfirlik və təşkilatların köməyi nəticəsində intellektual və bədii mədəniyyətin inkişafi əhəmiyyətli dərəcədə genişlənmişdir. Mədəniyyət inkişafimn idarəedilməsinin əksmərkəzləşməsi öz təcəssümünü, müəyyən dərəcədə, qeyri- hökumət təşkilatlarının fəaliyyətində tapır. Belə təşkilatlar sırasında yeni tip mədəniyyətin Azərbaycanda ilk müstəqil çoxsahəli qeyri- hökumət təşkilatı olan “Simürğ” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyası, Azərbaycan Kulturoloqlar Cəmiyyəti və Vətəndaş Cəmiyyəti Mədəniyyətinin Beynəlxalq Forumunun da adım çəkmək olar. Bu təşkilatlar Azərbaycanda sosial-mədəni tərəqqiyə, vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin inkişafina istiqamətlənmiş birgəfəaliyyət məqsədi ilə öz sıralarında ziyalı və gəncləri, onlarla kollektiv və yüzlərlə fərdi üzvləri könüllülük əsasında birləşdirir. Mədəniyyət Assosiasiyası üzvləri arasında Milli Elmlər Akademiyasının ölkə daxilində və xaricdə tanınmış onlarla akademik və müxbir üzvü, həmçinin, professorlar vardır. Ümumiyyətlə, əldə edilmiş uğurlara baxmayaraq, etiraf etmək lazımdır ki, müasir dünyada insan və cəmiyyətin inkişafimn bir çox perspektivlərinin qarşısını alan və tədricən artmaqda olan mədəni 346 Fuad Mammadov Kulturologıva effektivli havat уд faalivvəta aparan vol böhran Azərbaycan mədəni inkişafında da mövcud olaraq, keçid dövrünün qeyri-stabil şəraiti ilə daha da gərginləşir. Keçən əsrin son onilliyində Azərbaycanda mədəni inkişaf vəziyyətinin sistemli təhlili göstərir ki, burada məlum nailiyyətlə bərabər, yeni baxış və düzgün həll tələb edən, bir sıra çətinlik, çatışmamazlıq və problemlər mövcuddur.Bunlar aşağıdakılardır: o Aşağı səviyyəli kütləvi mədəniyyətin üstünlüyü ilə köhnə sovet mədəni sisteminin fəaliyyəti. o Etik mədəniyyətin pozitiv norma və dəyərlərinin eroziyası, uşaq və gənclərin tərbiyəsi səviyyəsinin enməsi, o Milli mədəni abidələrin qorunması səviyyəsinin kifayət qədər olmaması. o Köhnə sistemlə mədəniyyətin strukturu, eləcə də onun demokratikləşdirilməsi ilə şərtlənən ziddiyyətlər, o Cəmiyyətdə mədəniyyətin iqtisadiyyat üzərində üst qurum olması haqqında sovet dövründən qalma təsəvvürlərin üstünlüyü, o Başlıca olaraq, incəsənət çərçivəsi və mədəni irslə məhdudlaşan mədəni siyasətin effektsizliyi. o Ermənistan təcavüzünün nəticələri. o Hökumət tərəfindən dövlət quruculuğu və idarəetmədə, təhsil və maarifdə, ictimai həyat və beynəlxalq münasibətlərdə, daxili və xarici siyasətin təkmilləşməsində kulturologiyanın rolunun lazımi qədər qiymətləndirilməməsi. o Vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyəti inkişafının və milli mədəniyyətin demokratikləşdirilməsi sürətinin kifayət qədər olmaması. o Ölkədə demokratik idarəetmə mədəniyyəti inkişafı sürətinin kifayət qədər olmaması. Siyasi mədəniyyətdə avtoritar ənənələrin və inzibati-amirlik metodlarının ağır aradan qaldırılması, o Paylama münasibətləri mədəniyyətindəki çatışmamazlıqlar. o Ziyalılar və istedadlı gənclərin yaradıcı inkişafı və innovativ fəaliyyəti üçün əlvüerişli şəraitin, eləcə də mədəniyyət sahəsində hökumət tərəfindən vətəndaşların təşəbbüslərinə zəruri mənəvi yardımın olmaması. o İntellektual potensialın yaradıcı rolunun qiymətləndirilməməsi və bununla əlaqədar olaraq elitar ziyalıların mühacirəti. 347 Fuad Mam nw dpv .K-U.l.tutold£iva tffe k tiv li havat va faaliyyata aparan YQİ Bu problemləri daha dəqiq nəzərdən keçirib, onların həlli yollan və metodlanmn müəyyənləşdirilməsinə cəhd edək. Azərbaycanda ölkə daxilində, insani, lokal, regional və qlobal səviyyədə müəyyən qeyri-bərabər mədəni inkişaf mövcuddur. Həlli zəruri olan ciddi problemlərdən biri əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin, qaçqın və məcbura köçkünlərin mədəni nailiyyətlərdən istifadəsini çətinləşdirən iqtisadi qeyri-bərabərliklə şərtlənən mədəni bərabərsizlikdir. Erməni təcavüzü Azərbaycan mədəniyyətinə güclü zərbə vurmuşdur. Mədəniyyətin başlıca olaraq, sovet dövründən qalmış, qalıq prinsipi üzrə maliyyələşdirilməsini qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyətinin formalaşdırılması, təhsil, elm, maarif, incəsənətin inkişafı, ölkədə yoxsulluğun səviyyəsinin azaldırlması, informasiyalı cəmiyyətə keçid modellərinin yüksək rəqabətəqabil texnologiyaları və həyati modellərinə keçid sahəsində çox şey etmək lazımdır. Mədəniyyət strukturu və idarəetmə metodlan, mədəni inkişaf proseslərinin hüquqi tənzimlənməsi və maddi təminat texnologiyaları gələcək tərəqqipərvər dəyişiklik tələb edir. Azərbaycanda demokratik cəmiyyət quruculuğu şəraitində mədəniyyətin köhnə sovet konsepsiyası və strukturu ilə formalaşmaqda olan demokratik mədəniyyət tələbləri arasında yaranan dialektik ziddiyyətlərlə bağlı problemlər apancı mövqe daşıyır. Ölkənin sosial-mədəni inkişafını ləngidən bu ziddiyyətlərin vaxtında həll edilməməsi Azərbaycan mədəniyyətinin böran vəziyyəti almasına səbəb olmuşdur. Bu, “Simürğ” AKA tərəfindən 2001-ci ildə keçirilmiş əhalinin sosioloji sorğusunun nəticələri göstərdi ki, mədəniyyətin böhranı və onun sonrakı mümkün nəticələrinin qiymətləndirilməsinə münasibətin müxtəlifliyinə baxmayaraq, respondentlərin əksəriyyəti (73%) hesab edirdi ki, Azərbaycanda ümumi mədəniyyət böhranı müşahidə olunur. Səbəblərin içərisində mədəniyyətin zəif maliyyələşdirilməsi (33,97%), ziyalıların - alim, mütəxəssis, müəllim və incəsənət xadimlərinin böyük bir hissəsinin mühacirəti (31,51%), əhali tərəfindən mədəniyyətinin mahiyyətinin düzgün başa düşülməməsi (27,12%), respublikada qaçqın və məcburi köçkünlərin sayının çoxluğu (26,03%), effektiv mədəni siyasətin olmaması (23,29%), aşağı əyarlı kütləvi mədəniyyətin, üstünlük təşkil 348 Fuad Mammado» Kullurologiva effeklivli havaı va faalivvaıa aparan yol etməsi (22,74). Bu səbəblərlə yanaşı, həmçinin ziyalı və istedadlı gənclərin yaradıcı inkişafı üçün lazım olan şəraitin olmaması, mədəniyyət sahəsində effektiv qanunvericilik bazasının olmaması, hakimiyyət tərəfindən mədəniyyət sahəsində vətəndaşlann təşəbbüslərinin ruhlandınlmasının olmaması, mədəniyyətin köhnə sovet sisteminin hələ də fəaliyyət göstərməsi. Uşaq və gənclərin tərbiyə səviyyəsinin aşağı olması əhalidə xüsusi narahatlıq yaradırdı (30,8%). Sorğuda iştirak edənlərin əksəriyyətinin fikrinə görə (73,15%), müasir kütləvi mədəniyyətin dağıdıcı təsiri ilə yaranmış bir çox pozitiv norma və dəyərlərin eroziyası ilə əlaqədar yaranmış mədəniyyət böhranı respublikanın gənc nəslinin arasında daha çox müşahidə olunur. Lakin bütün cəmiyyət tərəfindən “istehlak” olunan mədəniyyətin inkişafının yaradıcısı və başlıca qüvvəsi olan ziyalıların ağır vəziyyəti ən təhlükəli simptomdur. Qeyd etmək lazımdır ki, mədəniyyət böhranının başlıca səbəblərindən biri ölkənin intellektual potensialının yaradıcı rolunun kifayət qədər qiymətləndirilməməsidir. Bunun nəticəsidir ki, ziyalıların, ilk növbədə, sosial-iqtisadi tərəqqini müəyyən edən, ruhi mədəniyyətin apancısı olan elmi- pedaqoji işçilərin sosial müdafiə səviyyəsi olduqca aşağı səviyyədədir. Mədəniyyətin səviyyəsinin düşməsi səbəblərindən biri də, ziyalıların ən yaxşı nümayəndələrinin respublikadan getmə hallarının kəskin şəkildə artmasıdır. Azərbaycanın ruhi mədəniyyətinin müxtəlif sahələri üzrə mütəxəssislərin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılmasının köklü surətdə dəyişdirilməsi və sosial-mədəni siyasətin strateji prioritetlərinə düzəliş edilməsinin zəruriliyi vacib məsələdir. Keçid dövrünün mürəkkəb şəraitində elitar mədəniyyətin yaradıcısı və daşıyıcısı, cəmiyyətin inkişafinın “beyin mərkəzi” və lideri olan ziyalılar dövlət tərəfindən müdafiə, diqqət və qayğı ilə əhatə edilməlidir. Böhranla bağlı bir sıra məsələlər milli mədəniyyət abidələrinin qorunması və yenilərinin yaradılması problemlərinə düzgün olmayan münasibətdə əlaqədardır. Təcrübə göstərir ki, biz milli mədəniyyət abidələrimizə, ilk növbədə, qədim sivilizasiyaların mühüm tarixi abidələrinə aid olan“İçəri şəhər”, onun unikal mədəni tikilisi olan “Qız qalası”-na münasibəti dəyişməliyik. Bu, hər şeydən əvvəl, milli qürur və milli mentalitet məsələsidir. Beynəlxalq mədəni mərkəz olan “İçəri 349 Yüklə 320 Kb. Dostları ilə paylaş:
|