Aygün Dağıstan qızı Şabandayeva
Yüklə 2,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
114 Şəkil 51. Kiçik Qafqazın şimal-şərq bölgəsində meşə zonasında antropogen təzyiqlər nəticəsində meşənin qırılması və eroziya prosesinin yaranması. Şəkil 52.Kiçik Qafqazın şimal-şərq bölgəsində meşə zonasında antropogen təzyiqlər nəticəsində meşənin qırılması və eroziya prosesinin yaranması. 115 Şəkil 53.Kiçik Qafqazın şimal-şərq bölgəsində meşə zonasında antropogen təzyiqlər nəticəsində meşənin qırılması və eroziya prosesinin yaranması. Şəkil 54. Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində şiddətli eroziya prosesinin yaranması təbii landşaftın dağılması. 116 Şəkil 55. Kiçık Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonun ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində şiddətli eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. Şəkil 56. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində dağ çəmən zonasında yaylaqlarda mal-qaranın nizamsız, normadan artıq otarılması nəticəsində eroziya prosesinin (otlaq eroziyası) əmələ gəlməsi, təbii landşaftın pozulması. 117 Şəkil 57. Göygöl rayonunun Yeni Zod kəndi ərazisində meyvə bağlarının qırılması və baxımsızlığı üzündən eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, aqrolandşaftın dağılması. Şəkil 58.Göygöl rayonu Yeni Zod kəndinin ərazisində meyvə bağlarının qırılması və baxımsızlığı üzündən eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, aqrolandşaftın dağılması. 118 Şəkil 59.Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin kütləvi qırılması nətcəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. Şəkil 60. Göygöl rayonun Köşkü kəndi ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. 119 Şəkil 61.Göygöl rayonunun Hacıkənd ərazisində meşələrin kütləvi qırılması və təbii landşaftın pozulması. Şəkil 62. Göygölə gedən yolun kənarında meşənin qırılması və eroziya prosesinin başlanğıcı. 120 Şəkil 63. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, təbii landşaftın parçalanması. Şəkil 64. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində meşələri qıraraq yeməkxanaların tikilməsi nəticəsində eroziya prosesi inkişaf etmiş, torpaq şürüşmələri baş vermişdir. 121 Şəkil 65. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində meşələri qıraraq yeməkxanaların tikilməsi nəticəsində eroziya prosesi inkişaf etmiş, torpaq sürüşmələri baş vermişdir. Şəkil 66. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində meşələri qıraraq yeməkxanaların tikilməsi nəticəsində eroziya prosesi inkişaf etmiş, torpaq şürüşmələri baş vermişdir. 122 Şəkil 67. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində meşələri qıraraq yeməkxanaların tikilməsi nəticəsində eroziya prosesi inkişaf etmiş, torpaq şürüşmələri baş vermişdir. Şəkil 68. Göygöl rayonun Hacıkənd ərazisində meşələrin kütləvi qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. 123 Şəkil 69. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması və otlaqların səmərəsiz istismarı nəticəsində eroziya və onun fəlakətli növü torpaq sürüşməsinin baş verməsi. Şəkil 70. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması və otlaqların səmərəsiz istismarı nəticəsində eroziya və onun fəlakətli növü torpaq sürüşməsinin baş verməsi. 124 Şəkil 71. Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması və otlaqların səmərəsiz istismarı nəticəsində eroziya və onun fəlakətli növü olan torpaq sürüşməsinin baş verməsi. Şəkil 72. Göygöl rayonunda meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi və torpaq şürüşmələri. 125 Şəkil 73. Göygöl rayonu Yeni Zod kəndinin ərazisində meyvə bağlarının məhv edilməsi, fəlakətli torpaq şürüşməsinin baş verməsi. Şəkil 74. Göygöl rayonu ərazisində meşə massivlərində eroziya prosesi nəticəsində torpağın üst qatının dağılması. 126 Şəkil 75. Göygöl rayonun Köşkü və Üçbulaq kəndlərinin ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. Şəkil 76.Göygöl rayonun ərazisində meşələrin intensiv qırılması nəticəsində eroziya proseseinin əmələ gələrək genişlənməsi. 127 Şəkil 77. Göygöl rayonun Hacıkənd ərazisində meşənin qırılması nəticəsində torpaq sürüşmələrinin baş verməsi. Şəkil 78. Göygöl rayonun Yeni Zod kəndindən Toğana kəndinə gedən yolun sağ tərəfində meşənin qırılması nəticəsində torpaq şürüşməsinin baş verməsi. 128 Şəkil 79.Göygöl rayonun Üçbulaq kəndi ərazisində meşənin qırılması nəticəsində şiddətli eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, təbii landşaftın pozulması. Şəkil 80.Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu Üçbulaq kəndi ərazisində meşənin qırılması və eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. 129 Şəkil 81. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu Köşkü kəndi ərazisində meşənin qırılması və eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, təbii landşaftların pozulması. Şəkil 82. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu Köşkü kəndi ərazisində meşənin qırılması və eroziya prosesinin əmələ gəlməsi, təbii landşaftların pozulması. 130 Şəkil 83. Göygöl rayonu Çaykənd qəsəbəsinin qabaq hissəsinin görünüşü, ərazi eroziya prosesinə məruz qalmışdır. Şəkil 84. Göygöl rayonun Hacıkənd qəsəbəsi ərazisində meşələrin kütləvi qırılması nəticəsində şiddətli eroziya prosesinin baş verməsi. 131 Şəkil 85. Göygöl rayonun ərazisində dağ meşələrinin səmərəsi və onların qorunması zərurəti haqda plakatların asılması. Şəkil 86.Göygöl rayonu Hacıkənd qəsəbəsinin ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi və sürüşmə hadisəsi. 132 Şəkil 87. Göygöl rayonun Köşkü və Üçbulaq kəndlərinin ərazisində meşə zonasında eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. Şəkil 88.Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu Tulallar kəndi ərazisində meşələrin qırılması və eroziya prosesinin yaranması. 133 Şəkil 89.Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu Tulallar kəndi ərazisində meşələrin qırılması və eroziya prosesinin yaranması. Şəkil 90.Göygöl rayonu ərazisində meşənin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin əmələ gəlməsi. 134 Şəkil 91. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesinin yaranması və təbii landşaftın pozulması. Şəkil 92. Göygöl rayonu Toğana kəndi ərazisində meşənin qırılması nəticəsində torpaq sahələrinin yuyulması. 135 Şəkil 93. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması prosesi. Şəkil 94. Göygöl rayonu Üçbulaq kəndindən Sarı yala gedən yolun üstündə ağacların qırılması nəticəsində torpağın üst qatının tamamilə yuyulması. 136 Şəkil 95. Göygöl rayonu Aşıqlı kəndinin ərazisində meşənin sistemsiz qırılması və təbii landşaftın dağılması. Şəkil 96. Kiçik Qafqazın şimal-şərqində Göygöl rayonu ərazisində meşələrin qırılması nəticəsində eroziya prosesi və onun fəlakətli növü olan torpağın şürüşməsi. 137 А.Д.Шабандаева Влияние эрозионных процессов на экологическую ситуацию и экосистемы Северо и Северо-Восточной части Малого Кавказа и необходимость внедрения комплекса мероприятии по борьбе снею Резюме Книга посвяшена изучению почвенного покрова и природных экосистем одной из интереснейших природ- ных зон Азербайджана. Гей-Гельский регион располо- жен в зоне Северо и Северо-восточной части малого Кавказа. В книге рассматриваются процессы формиро- вания почв в системе вертикальных зон; освещаются морфо-генетические особенности отдельных типов почв. Сложные физико-географические условия Малого Кав- каза и возрастающие экзогенные воздействия и антропо- генной нагрузки способствовали возникновению и ши- рокому распростронению эрозионных процессов. В ре- гионе наблюдаются все виды эрозии: поверхностные, линейные, пастбищные, а в последние 20 лет и военная эрозия сотворенная действиями Армянских агрессоров. В книге рассматриваются причины и факторы возник- новения эрозионных процессоров в почвах системы вер- тикальной зональности Северо и северо-восточной час- ти Малого Кавказа. Показана специфика возникновения и развития эрозионных процессов в почвенных поясах горной зоны. В книге рекомендуется система мер по борьбе с эрозией, особенно в лесной зоне. В представлен- ном фото-альбоме зафиксированы различные виды эро- зии в регионе. В этих фотоматериалах отражено разви- тие различных видов эрозии, последствия указанных процессов в естественных и агроландшафтах на летних пастбищах и посевах. Книга представляет интерес для экологов, почвоведов, работников природоохранных ве- домств и сельского хозяйства. 138 R E S U M E A.D.Shabandayeva Impact of erosion process on ecological situation and ecosystem of north and north-east part of Small Caucasus and necessity of application of complex measures against it. The book was devoted to the study of soil cover and na- tural ecosystem of one of interesting natural zones of Azer- baijan. Goygol region is located in the north and north-east part of Small Caucasus. The book reviews the process of soil formation in the system of vertical zone; highlights morp- hological-genetic peculiarities of different soil types in the system. Compound physical-geographical condition of Small Caucasus and growing exogenous influence and anthropo- genetic activeties has facilitated occurrence and wide dis- semination of erosion processes. All types of surface erosion, including liner and pasture erosion, even martial erosion in the last 20 years created by Armenian aggressors are ob- served in the region. The book. The book reviews causes and factors of erosion process in soils of vertical zonality sys- tem in north and north-east part of Small Caucasus. It demonstrates peculiarities of occurrence and development of erosion process of soil belts of mountain zone. The book recommends system for control measures against erosion, especially in forest zone. The presented photo-album was fixed different types of erosion in the region. This photo- material reflects growth of different types of erosion, con- sequences of the specified processes in natural and agro- landscape in summer pastures and croplands. The book is of interest for ecologists, soil scientists, workers of nature pro- tection departments and agriculture. 139 ƏDƏBİYYAT 1. Babayev M.P. - Azərbaycan torpaqlarının müasir təsnifatı və nomenklaturasının nəzəri əsasları (metodik tövsiy- yə). Bakı, 2001. 2. Qiyasi H.Ə. - Dağ qara torpaqlarda qida maddələri- nin ehtiyatı və eroziyanın ona təsiri. Bakı “MBM”, 2010. 3. Mustafayev X.M., Şəkuri B.Q. - Torpaq eroziyası, Bakı, “Azərnəşr”, 1991. 4. Mustafayev X.M., Şakuri B.K., Kazımov N.Y. - Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında eroziyanın torpaq-bioloji proseslərə təsiri, “Torpaqşünaslıq jurnalı” N5, Moskva 1978. 5. Məmmədov Q.Ş. - Azərbaycanın torpaq ehtiyatların- dan səmərəli istifadənin sosial iqtisadi və ekoloji əsasları, Bakı, “Elm”, 2007. 6. Şəkuri B.Q. - Təbiət və ətraf mühit, təbiətdə baş ve- rən fəlakətli hadisələr və onlara qarşı mübarizə. Bakı, 2009. 7. Şəkuri B.Q. - Kiçik Qafqaz torpaqlarının biogeo- kimyəvi xassələri. Bakı, 1996. 8. Şəkuri B.Q. - Azərbaycan respublikasında eroziya prosesi və ona qarşı mübarizə tədbirlər sistemi. Bakı, “MBM” 2010. 9. İbrahimov Ə.Ə. - Azərbaycanda torpaq eroziyasının inkişaf qanuna uyğunluqları və onun qarşısının alınması yolları. Azərbaycan ET Eroziya və Suvarma İnstitutunun əsərləri, Bakı, Nurlan, 2000. 10. Акимцов В.В. - Почвы Гянджинского района. Материалы поранонированию Азерб. ССР, Баку 1928. 11. Алиев Г.А. - Коричновые лесные почвы. Баку, Изд. АН. Азерб. ССР 1965. 12. Будагов В.А. - Геоморфология и и новейшая тектоника юго-восточного Кавказа. Баку. 1973. 140 13. Гасанов Ш.Г., Бабаев М.Р. - Некоторые диаг- ностические показатели коричневых почв горных ксеро- фильных лесов и кустарников юго-западного Азербайджана изд. АН Азерб. ССР, 1971. 14. Докучаев В.В. - Предварительный отчет об исс- ледованиях на Кавказе летом 1899 г. изд. Кафказ. Отдале- ние «Ирго»т. ХII вып. 3, 1899. 15. Захаров С.А. - Почвообразователи и почвы Азер- байджана м-лы по ранонорованию Аз. ССР. П2, вып I, Баку 1927. 16. Сабашвили М.Н. - Субтропические красноземы СССР. Доклады. 17. Салаев М.Э. - Почвы Малого Кавказа. Изд-во АН Азерб. ССР, Баку, 1965. 18. Смирнов–Логинов В.П. - Почвоведение в Азерб. ССР. 1955. 19. Koвgа V.A. - Биосфера, почвы и их использование. М. «Наука» 1974. 20. Шакури Б.К. - Биологическая продуктивность почв системы вертикальной зональности северо-восточной части Малого Кавказа. Труды Азерб. фил. Всесоюзного об- щества почвоведов. Баку, «Элм» 1977. 21. Шакури Б.К. - Эколого-генетическая и биологи- ческая особенность почв Mалого Кавказа и их противоэро- зионная устойчивость. Баку «МБМ» 2004. 141 MÜNDƏRİCAT Ön söz (B.Şəkuri) ........................................................ 3 FƏSİL I Kiçik Qafqazın təbii tarixi şəraitinin qısa səciyyəsi ... 10 FƏSİL II Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsinin torpaq örtüyü, tor- paqların morfo-genetik xüsusiyyətləri, ekzogen və antropo- gen proseslərin onların münbitliyinə təsiri .......................... 29 FƏSİL III Eroziya prosesinin torpaqların genetik xüsusiyyətlərinə, münbitlik potensiyalına təsiri ............................................... 73 FƏSİL IV Kiçik Qafqazın şimal və şimal-şərq hissəsində (Azər- baycan respublikası daxilində) ekzogen proseslərin fəlakətli forması olan torpaq eroziyasini özündə əks etdirən foto-al- bom ...................................................................................... 88 1.Eroziya prosesi nəticəsində landşaftlarin deformasiya- sı və torpaq səthinin yuyulması ............................................ 89 2.Eroziya prosesinin təhlükəli növü olan torpaq şürüş- məsi və uçqunlar .................................................................. 98 3.Örüş və otlaq sahələrində eroziya prosesi...............103 4.Qobu eroziyasi........................................................112 5.Daim artan antropogen və ekzogen təzyiqlər nəticə- sində meşədə eroziya prosesi..............................................113 Резюме (xülasə rus dilində).......................................137 Resume (xülasə ingilis dilində)..................................138 Ədəbiyyat...................................................................139 142 Şabandayeva Aygün Dağıstan qızı Kiçik Qafqazın şimal və şimal-şərq hissəsində eroziya prosesinin ekoloji duruma, ekosistemlərə təsiri və ona qarşı kompleks mübarizə tədbirləri. Bakı, “Elm vя tяhsil”, 2011. 144 сящ. (шякилли). 143 «Елм вя тящсил» няшриййатынын директору: профессор Надир МЯММЯДЛИ Дизайн: Турал Ящмядов Техники редактор: Араз Йагубоьлу Корректор: Рювшаня Низамигызы Оператор чапчы: Елшад Щаъыйев 144 Йыьылмаьа верилмишдир: 05.01.2011 Чапа имзаланмышдыр: 12.01.2011 Шярти чап вяряги: 9. Сифариш № 08. Каьыз форматы 60х84 1/16. Тираж: 500. Китаб «Elm vя tяhsil» няшриййат-полиграфийа мцяссисясиндя щазыр диапозитивлярдян чап олунмушдур. Е-маил: елм_ве_тещсил @ бох.аз Тел: (+994 12) 497-16-32, (+994 50) 311-41-89 Цнван: Бакы, Ичяришящяр, 3-ъц Магомайев дюнэяси 8/4. Yüklə 2,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|