Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin

690

malıdır.  Donuzçuluq  təsərrüfatlarında  və  sallaqxanalarda  əha li-

nin tibbi savadının və şəxsi gigiyena səviyyəsinin artırılması üzrə 

sanitar-maarifləndirici iş aparılmalıdır. 

Əksepidemik  tədbirlər.  Balantidiazla  xəstələr  hospitaliza-

siya və müalicə olunmalıdır. Dezinfeksiya amöbiazda olduğu k i-

midir. Xəstəliyi keçirmiş şəxslərə bir il ərzində nəzarət edilir. 

Hospital 

(xəstəxanadaxili, nozokominal) infeksiya

Hospital, xəstəxanadaxili və ya nozokominal (latınca “noso-

co mium”  –  xəstəxana  və  ya  yunanca  “nosokomeo”  –  xəstələrə 

qul luq)  infeksiya  –  dəqiq  siyahısı  olmayan  nozoloji  formalarla 

şərtlənir. ÜST-ün tərifinə görə, nozokominal infeksiya – pasiyen-

tin xəs təxanaya tibbi yardım üçün müraciət etməsi və ya orada 

qal ma sı zamanı inkişaf edən klinik cəhətdən aşkar olunan istə ni-

lən  yoluxucu  xəstəlikdir.  Həmçinin  simptomların  əmələ  gəlmə 

vax tından  ası lı  olmayaraq,  (xəstəxanada  olduqda  və  ya  oradan 

get dikdən son ra) xəstəxana işçisinin həmin idarədə işləməsi ilə 

əla qədar inkişaf edən istənilən yoluxucu xəstəlikdir. Digər tərif-

lə rə  əsasən,  nozo kominal  infeksiyalara  –  pasiyentin  müəyyən 

edilmiş infeksiya ilə tək rarən daxil olması zamanı baş verən b ü-

tün xəstəlik halları (han sı ki, o, əvvəlki hospitallaşdırmanın nəti-

cə si kimi inkişaf edir) və ya əgər xəstə daxil olma anında i nku ba-

siya  mərhələsində  de yildirsə  və  hospitallaşdırmadan  48  saatdan 

tez olmaya raq xəstəliyin inkişaf etdiyi hallar aid dir.

Xəstəxanadaxili infeksiya həm stasionarın xəstələri, polikli-

nikaya  gedənlər  arasında,  həm  də  tibb  heyəti  arasında  inkişaf 

edir. Yoluxma xəstələrlə təmas zamanı, müalicə-profilaktika m ü-

əs  sisələrində əksepidemik rejim pozulduqda, zərərsiz ləş di ril mə miş 

alətlərdən istifadə etdikdə, peşə fəaliyyəti nəticəsində ( c ə rrahların 

B və C viruslu hepatitləri, İİV ilə yoluxması), laboratoriyalarda 

qəzalar zamanı baş verir.

L.P.Zuyevanın  (1999)  məlumatlarına  görə,  Sankt-Peterburq 

ş ə hərinin  stasionarlarında  xəstəxanadaxili  infeksiyalarla  xəstə-

lən mə 1998-ci ildə 1000 xəstəyə 7,2 hadisə təşkil etmişdir.

---

691

Hospital  bağırsaq  infeksiyaları  ilə  ümumi  xəstələnmə  gös-

təricisi 1998-ci ildə evə yazılan hər 1000 nəfərə 2,9 təşkil et miş-

dir (çoxprofilli stasionarlarda – 1,02; xüsusi stasionarlarda – 2,9).

Stasionarlarda  xəstəxanadaxili  infeksiyalar  əsasən  Fleksner 

və Zonne şigelyozları, A, B və C viruslu hepatitləri, sidik-cin siy-

yət yollarının, aşağı tənəffüs yollarının irinli-septiki xəstəlikləri, 

qan dövranının infeksiyaları ilə təmsil edilir.

Uşaq stasionarlarında xəstəxanadaxili infeksiyalar kimi eşe-

rixiozlara daha çox (O55, O75, O144) rast gəlinir. Cərrahi uşaq 

stasionarlarında xəstəxanadaxili infeksiyalar ara sında sepsis, pn e v -

moniya, mədə-bağırsaq yolunun infeksiyaları, omfalit (göbək n a-

hi yəsində dəri və dərialtı toxumanın iltihabı), konyunktivit, d ə ri-

nin  infeksiyaları,  sidik-cinsiyyət  yollarının  infeksiyalarına  daha 

çox rast gəlinir.

Böyüklər  üçün  çoxprofilli  stasionarlarda  infeksion  mono nuk-

leoz, epidemik parotit, məxmərək, su çiçəyi, qızılca, me nin qo kokk 

infeksiyası, vərəm kimi infeksiyaların sporadik halları qeydə alı-

nır.

Xəstəxanadaxili  infeksiyaların  inkişaf  etməsinə  aşağıdakılar 

səbəb olur: a) yüksək virulentlik xüsusiyyətlərinə və dərman d a-

vam lılığına malik stafilokokkların və müxtəlif qram-mənfi bak teri -

yaların hospital ştamlarının formalaşması; b) tibb heyəti arasında 

törədicigəzdirənlik (patogen stafilokokkların daimi g ə z  dirənlərinin 

payı  tibb  heyətinin  40%-ni  təşkil  edir);  c)  zərərsizləşdirilməmiş 

xəstələrin qulluq əşyaları və alətlərindən istifadə olunması, xəs-

tə xana müəssisələrində sanitar-gigiyenik rejimin, şəxsi gigiyena 

qaydalarının  pozulması.  Xəstəxanadaxili  infeksiyaların  in  ki şaf 

etməsinə  stasionar  müalicəsində  olan  xəstələrdə  infeksiyalara 

qarşı rezistentliyin zəifləməsi də şərait yaradır.

Xəstəxanadaxili infeksiyalar əsas xəstəliyin gedişini ağırlaş-

dırır, bəzən xəstənin həyatını təhlükə qarşısında qoyur, xəs tə lə-

rin stasionarda qalma müddətini uzadır. İrinli-septiki xəs tə lik lə-

rin  ağır  formaları  ilə  xəstələrin  stasionarlarda  uzun  müddət 

müa licə  alması  ilə  əlaqədar  olaraq  əmələ  gələn  bakteriyaların 

hos pital  ştam larının  olduqca  yüksək  patogenliyi  yüksək  letallı-

ğın  yaran ma sını  şərtləndirir.  Əməliyyatdan  sonrakı  letallığın 

---

692

40%-i  xəstə xa nadaxili  irinli-septiki  infeksiyalarla  törədilir.  O n-

ların  törədi ciləri  –  stafilokokklar,  streptokokklar,  qram-mənfi 

bakteriyalar, klostridiyalar və s.

Hospital  infeksiyalar  sporadik  hallar  və  alovlanmalar  şək-

lində  qeydə  alınır,  onların  sayı  bəzi  regionlarda  artma  meylinə 

m a likdir.  Orta  hesabla  stasionara  hospitallaşdırılmış  xəstələrin 

3-5%-də nozokominal infeksiya inkişaf edir. Statistik məlu mat-

lara  görə, ABŞ-da  ölümün  səbəbləri  arasında  nozokominal  i n-

fek  siya ürək-damar sistemi xəstəliklərindən, bədxassəli şişlərdən 

və insultlardan sonra gəlir. Rusiyada 2,5 mln-a yaxın şəxs nozo-

kominal infeksiyaya yoluxur, halbuki o, 50 dəfə az qeydə alınır.

Etioloji  baxımdan  hospital  infeksiya  təqribən  90%-də  bak-

terial  mənşəlidir,  az  hallarda  viruslar,  göbələklər  və  ibtidailər 

tə rə findən törədilir. Ətraf mühitdə şərti-patogen mikroorqa nizm-

lə rin geniş yayılması ilə əlaqədar olaraq, onlar çox vaxt xəstəxa-

na daxili  infeksiyaların  inkişafının  səbəbinə  çevrilirlər  ki,  buna 

əsas xəstəliklə əlaqədar stasionara hospitallaşdırılmış xəstədə i m -

mun sup res siyanın inkişaf etməsi şərait yaradır.

Bir  çox  ölkələrdə  müşahidə  olunan  hospital  infeksiya  ilə 

xəstələnmənin yüksəlməsi cərrahi və invaziv müalicə-diaqnostik 

prosedurların,  o  cümlədən  cərrahi  manipulyasiyaların,  biopsi-

yaların,  punksiyaların  və  s.  tezliyinin,  həmçinin  immunsup res-

siyalı  şəxslərin  xüsusi  çəkisinin  artması  ilə  bağlıdır.  Sonuncu 

həm ekoloji gərginlik, həm də dərman vasitələrinin nəzarətsiz ş ə-

kildə  tətbiqi  nəticəsində  yaranır.  Buna  habelə  o  fakt  da  təkan 

verir  ki,  antibiotikrezistentliyin  qlobal  inkişaf  meyli  fonunda 

ümu milikdə son illərdə bütün dünyada antibakterial preparatlara 

qarşı nozokominal infeksiyaların törədicilərinin davamlığı xeyli 

artmışdır.

---