Azəәrbaycan Respublikası Dövləәt Neft Fondu
Konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatları üzrəә qeydləәr
15
Effektiv faiz metodu maliyyəә aləәtinin balans dəәyəәri üzrəә sabit faiz dəәrəәcəәsinin (effektiv faiz dəәrəәcəәsi) təәmin
edilməәsi üçün faiz gəәlirləәri vəә ya xəәrcləәrinin müvafiq dövr əәrzindəә uçota alınması metodudur. Effektiv faiz
dəәrəәcəәsi, təәxmin ediləәn gəәləәcəәk pul ödəәnişləәrini vəә ya daxilolmaları (kreditləәr üzrəә gəәləәcəәk zəәrəәrləәr istisna
olmaqla) maliyyəә aləәtinin gözləәniləәn fəәaliyyəәt müddəәti əәrzindəә vəә ya müvafiq hallarda daha qısa müddəәt
əәrzindəә maliyyəә aləәtinin xalis balans dəәyəәrinəә diskontlaşdıran dəәqiq dəәrəәcəәdir. Effektiv faiz dəәrəәcəәsi maliyyəә
aləәti üçün nəәzəәrdəә tutulan dəәyişkəәn faiz dəәrəәcəәsi üzrəә kredit spredini əәks etdirəәn mükafatlar vəә ya diskont vəә
yaxud bazar qiyməәtləәrindəәn asılı olaraq müəәyyəәn edilməәyəәn digəәr dəәyişkəәn amilləәr istisna olmaqla, faiz
dəәrəәcəәləәrinin növbəәti dəәyişdirilməә tarixinəә qəәdəәr dəәyişkəәn faizli aləәtləәr üzrəә pul vəәsaitləәrinin həәrəәkəәtini diskont
etməәk üçün istifadəә edilir. Bu cür mükafatlar vəә ya diskontlar maliyyəә aləәtinin gözləәniləәn təәdavül müddəәti
əәrzindəә amortizasiya edilir. Diskont dəәyəәrinin hesablanmasına müqaviləә təәrəәfləәri arasında ödəәnilmiş vəә ya
alınmış effektiv faiz dəәrəәcəәsinin təәrkib hissəәsini təәşkil edəәn bütün komissiyalar daxildir.
Maliyyəә aləәtləәrinin ilkin tanınması. Ticarəәt qiyməәtli kağızları vəә məәnfəәəәt vəә zəәrəәrdəә əәks olunan əәdaləәtli
dəәyəәr iləә hesablanmış digəәr maliyyəә aləәtləәri ilkin olaraq əәdaləәtli dəәyəәrdəә tanınır. Bütün digəәr maliyyəә aləәtləәri
əәməәliyyat məәsrəәfləәri dəә daxil olmaqla əәdaləәtli dəәyəәrdəә qeydəә alınır. İlkin tanınma zamanı əәdaləәtli dəәyəәr əәn
yaxşı olaraq əәməәliyyat qiyməәti iləә sübut edilir. İlkin tanınma zamanı yalnız əәdaləәtli dəәyəәr iləә əәməәliyyat qiyməәti
arasında fəәrq olduqda yaranan gəәlir vəә ya zəәrəәr qeydəә alınır. ƏӘdaləәtli dəәyəәr eyni maliyyəә aləәti iləә aparılan
digəәr cari bazar əәməәliyyatlarının müşahidəәsi vəә yaxud həәmin bazarlardan əәldəә ediləәn məәlumatlara əәsaslanan
qiyməәtləәndirməә üsulu iləә sübut edilir.
Qanunvericilik vəә ya mövcud bazar qaydaları iləә müəәyyəәn edilmiş vaxt çəәrçivəәsindəә alınıb-satılması nəәzəәrdəә
tutulan maliyyəә aktivləәri (“standart şəәrtləәrləә həәyata keçiriləәn” alış vəә satışlar) Fondun maliyyəә aktivini almaq
vəә ya satmaq öhdəәliyini qəәbul etdiyi əәməәliyyat tarixindəә qeydəә alınır. Alış üzrəә bütün digəәr əәməәliyyatlar
müəәssisəәnin həәmin maliyyəә aləәti üzrəә müqaviləә təәrəәfi olduqda tanınır.
Fəәal bazarda alınıb satılmayan investisiyaların əәdaləәtli dəәyəәrini müəәyyəәn etməәk üçün Fond diskontlaşdırılmış
pul vəәsaitləәrinin həәrəәkəәti modelindəәn istifadəә edir. İlkin tanınma zamanı sövdəәləәşməәnin qiyməәtinəә bəәrabəәr
hesab ediləәn əәdaləәtli dəәyəәr iləә 3-cü Səәviyyəәyəә aid məәlumatlara əәsaslanan qiyməәtləәndirməә metodundan
istifadəә etməәkləә müəәyyəәn edilmiş məәbləәğ arasında fəәrqləәr yarana biləәr. Beləә fəәrqləәr ilkin olaraq aktiv vəә ya
öhdəәlikləәr kimi tanınır vəә sonradan investisiyaların müddəәti əәrzindəә düz xəәtt metodu iləә amortizasiya olunur.
1-ci vəә ya 2-ci Səәviyyəәyəә aid məәlumatların istifadəәsi zamanı yaranan fəәrqləәr dəәrhal məәnfəәəәt vəә ya zəәrəәrdəә
tanınır.
Maliyyəә aktivləәrinin tanınmasının dayandırılması. Fond aşağıdakı hallarda maliyyəә aktivləәrinin
tanınmasını dayandırır: (a) aktivləәr geri alındıqda vəә ya bu aktivləәrləә əәlaqəәdar pul vəәsaitləәrinin həәrəәkəәti üzrəә
hüquqların müddəәti başa çatdıqda vəә ya (b) Fond maliyyəә aktivləәrindəәn daxil olan pul vəәsaitləәrinin axını üzrəә
mülkiyyəәt hüququnu ötürdükdəә vəә ya ötürülməә haqqında müqaviləә bağladıqda vəә bu zaman (i) həәmin
aktivləәrin mülkiyyəәt hüququ iləә əәlaqəәdar bütün risk vəә faydaları əәsas etibariləә başqa təәrəәfəә ötürdükdəә vəә ya
(ii) bu aktivləәrin mülkiyyəәt hüququ iləә əәlaqəәdar bütün risk vəә faydaları əәsas etibariləә ötürməәdikdəә vəә ya
saxlamadıqda, lakin, həәmin aktivləәr üzrəә nəәzarəәt hüququnu özündəә saxlamadıqda. Nəәzarəәt qarşı təәrəәfin
satışa məәhdudiyyəәtləәr qoymadan aktivi tam olaraq əәlaqəәli olmayan üçüncü təәrəәfəә satmaq imkanına malik
olmadığı hallarda saxlanılır.
Maliyyəә öhdəәlikləәrinin tanınmasının dayandırılması. Maliyyəә öhdəәliyi müvafiq öhdəәlik icra edildikdəә, ləәğv
edildikdəә vəә ya vaxtı başa çatdıqda tanınması dayandırılır.
Pul vəәsaitləәri vəә onların ekvivalentləәri. Pul vəәsaitləәri vəә onların ekvivalentləәri kassada olan pul
vəәsaitləәrindəәn, ilkin ödəәməә müddəәti üç aya bəәrabəәr olan depozitləәrdəәn, eləәcəә dəә ödəәməә müddəәti üç ay vəә ya
daha az olan, müəәyyəәn pul məәbləәğinəә çevriləә biləәn vəә dəәyəәrinin dəәyişməәsi riski cüzi olan qısamüddəәtli vəә
yüksəәk likvidli investisiyalardan ibarəәtdir. Kassada vəә banklarda olan pul vəәsaitləәri vəә depozitləәr həәr hansı
faizi əәlavəә etməәkləә amortizasiya olunmuş dəәyəәrdəә əәks etdirilir.
Qızıl külçəәləәr. Fond təәrəәfindəәn qızıl külçəәləәrin satın alınmasında məәqsəәd, həәmin qızılın gəәləәcəәkdəә satıla
bilməәsi imkanı iləә ümumi investisiya portfelinin diversifikasiyası olmuşdur. Qızıl külçəәləәr ilkin olaraq əәdaləәtli
dəәyəәrdəә qeydəә alınır vəә sonradan müvafiq gəәlir vəә ya zəәrəәri məәnfəәəәt vəә ya zəәrəәrdəә göstəәrməәkləә əәdaləәtli
dəәyəәrdəә qiyməәtləәndirilir.
ƏӘmlak vəә avadanlıqlar. Fondun əәmlak vəә avadanlığı əәsasəәn inzibati məәqsəәdləәr üçün saxlanılan, təәxmin
ediləәn faydalı istifadəә müddəәti bir hesabat dövründəәn çox olan maddi aktivləәrdir. ƏӘmlak vəә avadanlıqlar
yığılmış amortizasiya vəә ehtiyac yaranarsa dəәyəәrsizləәşməә üzrəә ehtiyat çıxılmaqla, ilkin dəәyəәrdəә uçota alınır.
Binaların yenidəәn qiyməәtləәndirilməәsi balans dəәyəәrinin hesabat dövrünün sonunda əәdaləәtli dəәyəәrdəәn istifadəә
etməәkləә müəәyyəәn ediləә biləәcəәk balans dəәyəәrindəәn əәhəәmiyyəәtli dəәrəәcəәdəә fəәrqləәnməәməәsi üçün kifayəәt qəәdəәr
müntəәzəәm qaydada həәyata keçirilməәlidir. Yenidəәn qiyməәtləәndirməә nəәticəәsindəә balans dəәyəәrinin artması sair
məәcmu gəәlirləәrdəә vəә kapitalda “yenidəәn qiyməәtləәndirməә üzrəә artım” kimi göstəәrilir. Eyni aktivin balans dəәyəәri