İNCƏSƏNƏT
113
Nəhayət, Mirəli 1-ci sinfə getdi. Kifayət qədər hazırlıqlı
olduğuna görə
dərslərində çətinlik çəkmirdi. Uşaqların da ona münasibəti yaxşı idi. Hamı
ona kömək etməyə çalı şırdı. Ceyran xa nım sinfə gələndə uşaqlar onu
əhatəyə alır, bir-birinin sözünü kəsərək Mirəlidən danışırdılar: müəllim
ondan nə so ruşdu, o necə cavab verdi, ne çə aldı... Ana
ona zillənən bu
müxtəlif, amma eyni zamanda belə oxşar, tə miz,
təmənnasız gözlərə
minnətdarlıqla baxır, bu körpə balaların hamısını birdən qucaqlayıb öpmək
istəyirdi!..
İllər ötdü. Yuxarı siniflərdə Mirəlinin incəsənətə böyük marağı, rəs sam -
lığa və heykəltəraşlığa meyli valideynlərin də, müəllimlərin də gözündən
ya yınmadı. Mirəli artıq özünə həyat yolu seçmişdi.
Bu yol onu Azərbaycan
İncəsənət məktəbinin heykəltəraşlıq şöbəsinə gətirib çıxardı. İncəsənət
məktəbini “əla” qiymətlərlə bitirən Mirəli təhsilini davam etdirmək üçün
Sankt-Peterburqdakı İncəsənət Akademiyasına daxil oldu.
Oğluna görə narahatlıq hissi ananı bir an belə tərk etmirdi. İndi o, Mirəli
ilə yalnız məktubla əlaqə saxlaya bilirdi. Mirəli anasını sakitləşdirirdi: “Ana -
can, sən
narahat olma
, mən özümə nəzarət edirəm: danışıram və “
din lə -
yirəm”, mənim çoxlu yaxşı dostlarım var”.
Təhsil illəri arxada qaldı. Mirəli Vətənə heykəltəraşlıq üzrə ali təhsil al -
mış ilk azərbaycanlı kimi qayıtdı. Qarşıda onu gərgin əməklə, yara dı cılıq
uğurları ilə dolu həyat gözləyirdi. Həyatda öz yerini tapmaq,
sevimli pe -
şəsinə yiyələnmək üçün Mirəli başqalarının rastlaşmadığı böyuk ma ne ə -
lə rə sinə gərməli oldu. Nəticədə onun yaratdığı əsərlər nəinki Azər bay canda,
eləcə də xaricdə yüksək qiymətləndirildi. 1955-ci ildə Var şavada keçirilən
Gənclərin V Ümumdünya
festivalında Mirəlinin “Qız portreti” əsəri bürünc
medala layiq görüldü.
İndi Azərbaycanın xalq rəssamı, əməkdar
incəsənət xadimi Mirəli
Mirqasımovun yaratdığı heykəllər paytaxtımızın və başqa şəhərlərin küçə
və meydanlarını bəzəyir, muzeylərdə nümayiş etdirilir. Onların arasında
bir heykəl xüsusi yer tutur. Bu, yenilməz ana məhəbbəti və fədakarlığının
təcəssümünə çevrilən “Ananın portreti” əsəridir.
Ceyran xanım Mirqasımovanın
“Bir ananın qeydləri” kitabı əsasında
Söz ehtiyatı
3. Lüğ td n istifad ed r k “t m nnasız”, “festival”, “t c ssüm” söz l -
ri nin m nalarını araşdırın.
2. Sizc , n üçün valideynl ri Mir linin adi m kt b getm sini
ist yirdil r?
Çap üçün deyil
Düşün və cavab ver
4. N üçün m tnd “eşidirdi”, “dinl yir m” sözl ri dırnaq
iç ri sin d
verilmişdir?
Dil qaydaları
5. M tnd göy r ngl verilmiş feill rin hansı m na çaları yaratdığını
söyl yin.
6. Oxuyun. Feilin ş kill rind n asılı olaraq cüml l rin m na çalarları
arasındakı f rqi göst rin.
T hsil diqq t artırılacaqdır.
T hsil diqq ti artırın.
T hsil diqq t artırılmalıdır.
T hsil diqq t artırılsa, ...
Kaş t hsil diqq t artırıla.
T hsil diqq t artırılasıdır.
7. Feill ri uyğun ş kild yazmaqla cüml l ri d ft riniz köçürün.
oxumaq, gönd rm k, qayıtmaq, keçm k, getm k, g lm k
1. Biz mütl q bu kitabı ...
2. Kaş atam m zuniyy td n tez ...
3. Növb ti m rh l d n kim ..., olimpiadaya o ...
4. Sabah m kt bimiz xarici qonaqlar ...
5.
kdiyiniz ş kill ri müsabiq y ...
Danışanın münasib tind n asılı olaraq feilin ifad etdiyi h r k t
mr v ya arzu olunur, lazım v ya vacib sayılır,
ş rt kimi qoyulur,
yaxud, sad c , x b r verilir. Bunlara feilin ş kill ri deyilir.
Feilin h r bir ş kli mü yy n qrammatik formaya malikdir:
Yalnız x b r ş klind olan feil h m zamana, h m d ş xs gör
d yişir:
bax-dı-m, bax-ır-san, bax-acağ-ıq. Feilin dig r ş kill ri mü-
vafiq ş kilçi q bul etdikd n sonra yalnız ş xs gör d yişir:
bax-
sa-m, bax-sa-nız, bax-sa-lar.
Yadda saxla!
FEİLİN Ş KİLL Rİ. X B R Ş KLİ
Feilin
ş kli Nümun
mr
Bunu b
bil.
arzu
Kaş bunu b
bil s n.
lazım
Bunu b
bil sis n.
Feilin ş kli Nümun
vacib
Bunu b
bilm lis n.
ş rt
Bunu b
bils n...
x b r
Bunu b
bilirs n.
IV BÖLMƏ
114
Çap üçün deyil
X B R Ş KLİND OLAN FEİLL RİN
YAZILIŞI V T L FFÜZÜ
1. “Oxumaq” feilini
-mış
4
ş kilçisi artırmaqla ş xs v k miyy t gör
d yişin.
2. Nöqt l rin yerin uyğun ş kilçil ri işl d r k oxuyun.
Siz biz xoş g l..., s fa g tir...
Müzakir sabah davam etdiril...
3. “Getm k” feilini
-ıb
4
,
-acaq
2
ş kilçil rini artırmaqla
ş xs v k miy -
y t gör d yişin.
II ş xsd olan feill r keçmiş zaman ş kilçisi
-mış
4
artırıldıqda
ş kilçinin son samiti
(ş) düş bil r: qaç-mı(ş)-san, g l-mi(ş)-siniz.
Keçmiş zaman (
-ıb
4
), g l c k zaman (
-acaq
2
) ş kilçisi q bul etmiş
feill r III ş xsin t kin aid olanda çox zaman
-dır
4
ş kilçisiz işl nir:
qaçıb(dır), g l c k(dir).
Yadda saxla!
115
İNCƏSƏNƏT
*
4. Sxeml r sas n indiki v g l c k
zaman feill rinin inkar for -
ma sının yaranma qaydasını izah edin.
5. Altından x tt ç kilmiş feili qrammatik qaydaya uyğun işl din.
Bilinm yir yaşın s nin,
N l r ç kmiş başın s nin. (S m d Vurğun)
6. “Apar(maq)” feilin
-ar
2
g l c k zaman ş kilçisi artırmaqla t sdiqd
v inkarda ş xs v k miyy t gör d yişin.
İndiki zaman
təsdiq
inkar
yanlış
doğru
gedir
getməyir
getmir
Gələcək zaman
təsdiq
inkar
yanlış
doğru
gedərəm
getməyərəm
getmərəm
gedərik
getməyərik
getmərik
gedərsən
getməyərsən
getməzsən
gedərsiniz
getməyərsiniz
getməzsiniz
gedər
getməyər
getməz
gedərlər
getməyərlər
getməzlər
Çap üçün deyil