İBRAHİM XAN ƏBDUSSƏMƏD BƏY
CAVANŞİRİ AĞA MƏHƏMMƏD ŞAH HÜZURUNA
ZAVAL GÖNDƏRMƏYİ
Ağa Məhəmməd şah Qacarın xüruc etməyini və məmaliki-İran,
həmçinin Azərbaycan barəsində olan tədbirləri eşidib, İbrahim xan hərçi
övzanı münqəlib görsə də tədbir yolunu itirməyib dərhal öz əmisi oğlu
Əbdüssəməd bəyi, ləyaqətli və adlı-sanlı bir şəxs kimi ərizeyi-məzirət
və şayəstə töhfə və tədarük ilə şah hüzuruna rəsul göndərir. Üzr istəyir
ki, naxoş olmaq səbəbinə hüzuruna gələ bilməyib. Əmizadəsi
Əbdüssəməd bəyi hüzura göndəribən təəhhüd edir ki, bir qeyri vaxt
şərəfyabi hüzur olsun. O vaxt yetincə Əbdüssəməd bəy həmə vaxt
mültəzimi-rikab olub, səadəti-qürub hüzuru ilə sərbülənd olsun.
ƏBDÜSSƏMƏD BƏYİN MƏQTUL OLMAĞI
Şiraz və Kirman səfərində 3 il şah rikabində müdavimət edib
müraciət edəndən sonra Əbdüssəməd bəy Azərbaycana gəlmək
iradəsindən fərar etmək istər. Sərhəddatin bir mövqeyində süvari çapıb
istər ki, fərar etsin. O anda o yerdə hazır olan neçə nəfər şah-sevənlilər
onu tanıyıb istəyirlər rutsunlar. Əbdüssəməd bəy tünd at çapan halda
şahsevən adamları tüfəng atarlar. Güllə Əbdüssəməd bəyə dəyib atdan
yıxılır. Şahsevənlər yetişib başım kəsib, şah hüzuruna aparırlar. Bu
qəziyyədən İbrahim xan qəlbinə nəhayətdə ağır küdurət və məlal oturar.
Müntəzir olar ki, İran tərəfdən dəxi nə hadisə üz verəcəkdir.
Bu əsnada İran dövlətinə xəbər yetişər ki, İbrahim xan Gürcüstan
valisi ilə İran əleyhinə həməhd olmuşlar (1208-1209-cu illər).
1
1 Miladi 1793-1794-cü illərdə
21
İRAN LƏŞKƏRİNİN AZƏRBAYCANA GETMƏYİ
Yuxarıda mərqum halat əsnasında beynəl-tərəfeyn arasında nə tülu
edəcəyinə cəmi xəlayiq müntəzir ikən Ağa Məhəmməd şah sərdari-sünahə əmr
edir ki, şahzadəgani-Qacar, Əkabir, əyani-ləşkər və cavan İran əhli hazır
olsunlar ki, şah Azərbaycana gedəndə ittifaq etsinlər. Yola düşməzdən qabaq
Məhəmmədhüseyn xana əmr sadir olar ki, bir dəstə qoşun ilə qabaqca Araz
çayının üstünə gedib, onun üzərində olan Xudafərin körpüsündə ləşkərgah
etsin. Ta İbrahim xan tərəfdən körpüyə bir sədəmə vurulmasın.
Məhəmmədhüseyn xan nə qədər tezraq gələrsə də, körpünü İbrahim xan
adamlarının əli ilə şikəst tapar. Dərhal əhvalatı şah hüzuruna xəbər verirlər.
Ağa Məhəmməd şah dərhal Süleyman xan Nizamüddövləyə əmr edir ki, 10000
nəfər qoşun əhli götürüb getsin Araz çayına və şikəst olmuş körpünü təmir
etdirsin. Oradan gedib Pənahabadı əhatə etsin. Körpü təmirindən sonra
Süleyman xan Pənahabada tərəf hərəkət edən zaman yolda İbrahim xan
qarovulları ilə rast gəlib, bəzisini məqtul və bəzisini dəstgir edib Pənahabad
tərəfə rəvanə olar.
Şuşa kəndinin başında Pənahabada müqabil səngər bina etdirər, tain ki, Ağa
Məhəmməd şah hesabsız qoşun ilə varid olar.
PƏNAHABAD QALASININ MÜHASİRƏSİ
Ağa Məhəmməd şahın əmri ilə Pənahabad qalasına od yağdıran topların
ağzı açılır. Qalada çox evlərə sədəmə dəyər, insan həlak olar, İbrahim xan dava
tədarükündə olub, 10000 nəfər silahlı qoşun ilə şəhərdən çıxıb, İran qoşunu ilə
müqabilət edir. Bütün gün hər iki tərəf bir-biri ilə vuruşub, çoxlu canlar tələf
olur. Gün batana yaxın dava dayandırılıb İbrahim xan qoşunu ilə qalaya
qayıdar. Neçə gün tərəfeyn arasında iş sükut ilə keçdiyinə mühasirə uzanar.
Ağa Məhəmməd şahın fikri isə mühasirə xiyyəti ilə tul qalmaq faydasızdır.
İbrahim xana bir məktub göndərib, bu beytin məzmunu ilə təhdid edər:
Zi məncəniqi-fələk səngi-fitnə mibarəd,
To əblehanə girifti miyani-şişə qərar.
1
Ürfi
1
Fələkin məncəqindən fitnə daşı yağır,
Sən axmaqcasına şişə içərisinə sığınmısan.
22
Xan tərəfdən Molla Pənah bu beyti yazıb, cavab göndərər:
Gər nigəhdari-mən anəst ki, mən midanəm,
Şişera dər bəğəli-səng nigəh midarəd.
1
Bu cavabdan şahın ovqatı ziyadə təlx olar... Şuşanı almaqdan əl
çəkər.
AĞA MƏHƏMMƏD ŞAHIN AZƏRBAYCANA VƏ
PƏNAHABADA GƏLMƏYİ
1212 (1797)-ci il tarixi-hicridə zilqədə ayında Ağa Məhəmməd şah
Tehrandan Ərdəbilə hərəkət edir. Buradan 100000 nəfər təcrübə
olunmuş adamlardan götürüb, gəlir Araz kənarında ləşkərgah edir.
Məlum olur ki, İran qoşunu gəlincə İbrahim Xəlil xanın əmri ilə
Xudafərin körpüsünü şikəst ediblər. Ağa Məhəmməd şah körpü təmirinə
hövsələ etməyib atlıları sudan keçirər. Qoşun əhlindən tələfat olur.
Amma şah Pənahabad müqabilinə yetənədək İbrahim xan özünü və
övladını mühafizə etmək qəsdilə Pənahabaddan çıxıb, üz qoyur Şəki və
Ləzgistana getməyə. Tain ki, Balakən deyilən ləzgi əqvamlarının içində
mənzil edir.
Ağa Məhəmməd xan İbrahim xanın fərar etməyini eşidib, maneəsiz
şəhərə daxil olur. Məhəmmədhəsən ağa oturduğu imarətdə mənzil edir.
Şəhərdə güman olunan əmval və əsqal, xəzinə və dəfinə hər kəsdə zənn
olunarsa, əxz olunur. Şahin təvəscü-fündən doqquz gün keçir. Əz-qəza
doqquzuncu gün hüzura yavuq qulluqçulardan iki nəfər ki, biri Səfərəli
namdır, qüsuri-xidmət əvəzində bazxasti-şədid olmağa sizavar olurlar.
Şah o gecənin sübhünə bazxəst vədə verir. Şahın bu vədəsi canilər üçün
o qədər əsbabi-xof və vəhşət olur ki, guya əcəli-həqiqi gəlib bunların
yaxasını tutmuş. Şiddəti-vahimədən bir dəqiqə aram olmağa bunların
canında qüvvət qalmır. Canilər istəyirlər salim qalmağa. Bir tədbir
etsinlər mümkün olmur. Məgərinki şahın öz vücuduna xətər yetirmək.
1
Əgər məni qoruyan mənim bildiyimdirsə,
O, şişəni daşın qoltuğunda mühafizə edər.
23
Dostları ilə paylaş: |