Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
müqavilələri girovnamələrə daxil edir və onları təminat kimi göstərməklə etibarlı qiymətli kağızlar hesab edilən ipoteka istiqrazlarını buraxır. Etibarlı olduqlarından bank onlara görə aşağı faiz ödəyir. Bu, bank üçün sərfəlidir, çünki, bank onların satışından ucuz maliyyə resursları əldə edir. Üçüncüsü, qiymətli kağızlar maliyyə vəsaitlərinin yerləşdirilməsində investorların rahatlığını təmin edir: investor illik 15%-lə vəsaitləri 1 il müddətinə bank depozitində yerləşdirir. Əgər investor 6 aydan sonra vəsaitlərini geri almaq istəyirsə, onda bankla olan əməliyyat qoyuluşu haqqında müqaviləni pozmaq məcburiyyətində qalır. Bank yığılmış faizləri ya ödəmir, ya da tələbolunanadək qoyuluşlar səviyyəsinə salır. Beləliklə investor öz pullarını maliyyə itkiləri ilə geri alır. Əgər investor vəsaitlərini istiqrazların alınmasına qoymuşdursa, onda ona istiqrazın bağlanma müddətini göstərmədən vəsaitlərini geri almaq asanlaşır. Bunun üçün o, istiqrazları ikinci bazarda sata bilər. Bu zaman alıcı satıcıya yalnız istiqrazın dəyərini yox, eyni zamanda sahiblik dövründə yığılmış faizləri də ödəyir. Müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərinin investorlardan emitentlərə çatdırılması zamanı qiymətli kağızlar bazarı müəyyən vəzifələr daşıyır. Bu vəzifələrə aşağıdakılar aiddir:
investisiyalar üçün müvəqqəti sərbəst maliyyə vəsaitlərinin səfərbər edilməsi;
qiymətli kağızların ikinci bazarının inkişaf etdirilməsi;
mülkiyyət münasibətlərinin transformasiyası;
bazar mexanizminin və idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi;
dövlət tənzimlənməsi əsasında fond kapitalı üzərində real nəzarətin təmin edilməsi və investisiya riskinin azaldılması;
portfel strategiyalarının formalaşdırılması;
qimətqoyma sisteminin inkişaf etdirilməsi;
perspektiv inkişaf istiqamətlərinin proqnozlaşdırılması. 11
Bu vəzifələrin icra edilməsiçün fond bazarı aşağıdakı əsas funksiyaları yerinə yetirir: 1.
tədavülü vasitəsilə müəssisəkər, əhali və dövlət arasında, sahələr və regionlar arsında yenidən bölgüsünü ifadə edir. Bu funksiya müxtəlif sahə və sferalar arasında pul vəsaitlərinin yenidən bölgüsü; ehtiyatların qeyri-istehsal formadan istehsal formasına köçürülməsi və əlavə pul vəsaitlərinin dövriyyəyə buraxılmaması şərti ilə dövlət büdcəsi defisitinin malıiyyələşdirilməsi kimi üç hissədən ibarətdir. 2.
Tənzimlənmə funksiyası–müxtəlif proses və münasibətlərin konkret fond əməliyyatları vasitəsilə tənzimlənməsi. Məsələn, qiymətli kağızlarla əməliyyat keçirilməsi vasitəsilə tədavüldəki pul kütləsinin həcmi tənzimlənir. 3.
Malyyə risklərinin sığortalanması funksiyası.Bu funksiyanın vasitəsilə kapitalın qorunub saxlanması və artırılması təmin edilir. Bu funksiyanın yerinə yetirilməsi fyuçers və opsion kimi törəmə qiymətli kağızlar sinifinin meydana gəlməsi ilə əlaqədardır. 4.
siyahılarda, yəni reyestrlərdə məcburi qeydiyyatında, bazr iştirakçılarının qeydiyyatında, habelə alqı-satqı, girov, trast, konversiya və s. müqavilələrlə rəsmiləşdirilmiş fond əməliyyatlarının qeydiyyatında təzahür edir. 5.
İnformativlik funksiyası qimətli kağızlar bazarının uçot funksiyasından irəli gəlir, yəni bazar ticarət obyektləri və subyektləri haqqında informasiyanı yaradır və iştirakçılarına çatdırır. 6.
Nəzarət funksiyası.Bu, bazar iştirakçıları tərəfindən qanunvericiliyə əməl olunmasına nəzarətin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. 7.
kağızlarla əməliyyatlar vasitəsilə tələblə təklifin arasında tarazlığın təmin olunması deməkdir. Qiymətli kağızlar bazarı mürəkkəb əməliyyat texnologiyasına malik mühüm bir təşkilati-hüquqi sistemdir. Bu bazarın strukturu aşağıdakılardan ibarətdir: 12
1)
Ticarətin predmeti: qiymətli kağızlar və onların törəmələri. 2)
Professional iştirakçılar. 3)
Tənzimləmə sistemi. Qiymətli kağızlar bazarının tərkib hissələri müxtəlif cür qruplaşdırılaraq təsnifatlaşdırılır. Bazarın tərkib hissəsinin əsasını bazarda aparılan ticarət üsulları təyin edir.İlk növbədə qiymətli kağızları coğrafi əlamətlərinə görə milli, regional və beynəlxalq bazarlara bölmək olar. Fond bazarını qiymətli kağızların növlərinə görə təsnifləşdirmək olar: səhm bazarı, istiqraz bazarı, törəmə qiymətli kağızlar bazarı və s. Bu bazarın strukturunda əsasən 5 növ (sxem №3) müxtəliflik fərqləndirilir: a)
qaydaları və tələbləri ilə ilk dəfə satışa çıxarılır,realizə olunma prosesinin ilk mərhələsində ilk dəfə olaraq alıcılar tərəfindən alınır. Burada korporasiyalar, mərkəzi hökumət və bələdiyyələr tərəfindən buraxılan qiymətli kağızların ilkin yerləşdirilməsi baş verir. Bazarda yeni buraxılan qiymətli kağızların bazar qiyməti müəyyən edilir,investisiya riski qiymətləndirilir,buraxılışın dövlət qeydiyyatı və buraxılışın nəticələrinin qeydiyyatı və onların saxlanılması baş verir. İlkin bazarın funksiyaları aşağıdakılardır: 1.
qiymətli kağızların buraxılışının təşkili; 2.
onların yerləşdirilməsi; 3.
qiymətli kağızların uçotunun aparılması; 4.
tələblə təklif arasında tarazlığın təmin olunması. Təkrar bazarda isə əvvəllər buraxılmış qiymətli kağızlar dövriyyədə olur, qiymətli kağızın təyin edilmiş bütün dövriyyə müddəti ərzində bu kağəzlar alqı-satqı və ya digər köçürmə fomalarında öz sahibini dəyişir.Bu bazarın məqsədi qiymətli kağızlarla onların ilkin yerləşdirilməsindən sonra alqı-satqı və digər əməliyyatların keçirilməsi üçün çəraitin yaradılmasından ibarətdir. Təkrar bazarın funksı pərakəndə alqı-satqı səviyyəsində satıcı və alıcıların görüşdürülməsi (ilkin yerləşdirmə zamanı bu proses topdansatış səviyyədə baş verir) və müəyyən qiymət səviyyəsində tələb və təklifin tarazlaşdırılmasından ibarətdir. Bu bazarın əsas vəzifəsi kapitalın ən səmərəli
Yüklə 1,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|