Azərbaycan miLLİ eləMLƏr akademtyasi naxçivan böLMƏSİ

11.  «Malik  İbrahim»  qəbristanlığı.  Sarımtıl  rəngli 
mərmərdən  hazırlanmış  sənduqə  formalı  qəbirüstü  xatirə 
abidəsi. 
Səthi 
mürəkkəb 
kompozisiyalı 
ornamentlə 
bəzədilmiş  abidənin  baş  tərəfindəki  düzbucaqlıda  Quran 
ayəsi yazılmışdır:
«Qurcın L V-26».
Sənduqənin 
səthinin 
kənarlarmda 
lentvari 
haşiyə 
şəklində  Qurani-Kərimin  2-ci  surəsindən  255-ci  ayə,  sağ,  sol 
və  aşağı  yanm'da  isə  14  məsumun  adları  (Məhəmməd 
peyğəmbər.  qızı Fatimə və on  iki  imam) yazılmışdır.
Abidənin  baş  tərəfındə  isə  mərlıum  haqqm da  məlumat 
həkk edilmişdir.
«Bu  bağça  Fərruxzad  bəyin  oğlu,  mərhum,  günahları 
bağışlanmış Məhəmməd bəyindir.  962-də».
962 h.i. =26.
11.1554-15.11.1555-ci il.
Kitabəni  ilk dəfə  M.Nemət tədqiq etmişdir (50, s.  26).
12.  Təkeşiyi  (Yəhya  bəy)  məscidi.  Ağ  mərmərdən 
hazııianmış  sənduqə  formalı  qəbirüstü  xatirə  abidəsi 
üzərində  (170x40x22  sm)  süls  xətti  ilə  lıəkk  edilmiş  kitabə. 
Sənduqə  el  arasm da  bəzən  Yəhya  bəy  məscidi  adı  ilə 
xatırlanan  Təkeşiyi  (şiə  təkyəsi)  məscidinin  şərqdən  giriş 
qapısmm  sol  tərəfində  dik  vəziyyətdə  divara  hörülmiişdür. 
Çox hissəsi  divarın içərisində qalması sobəbindən  iızərindəki 
kitabənin  tam  oxunması  m üm kün  olmayan,  səthi  incə 
ornamentləıiə 
bəzədilmiş 
abidənin 
baş 
tərəfındəki 
düzbücaqlıda  Qurani-Kərimin  «ər-Rəhman»  surəsindən  26- 
27-ci  ayələr  yazılmışdır.  Yan  tərəfdə  həkk  edilən  Quran 
ayəsindən  (11-255) sonra  isə bu sözlər yazılmışdır:
«Ölüm  qapısına  lıər  bir  kəsin  miitləq  qonaq  claxil  olması 
şiibhəsizdir
...»  (31,  s.  16).
X V -X V I əsr.
13.  Yenə  orada.  Ağ  mərmərdən  hazırlanmış  sənduqə 
formalı  qəbirüstü  xatirə  abidəsi  (162x38x26  sm)  üzərində
70

---

gözəl  süls  xətti  ilə  həkk  edilmiş  kitabə.  Sənduqə  Təkeşiyi 
məscidinin 
giriş 
qapısmm 
sağ 
tərəfmdə 
divara 
qoyulmıışdur. 
Səthi 
incə 
ornamcntlərlə 
bəzədilmiş 
sənduqənin 
baş 
tərəfmdə 
düzəldilmiş 
düzbucaqlmm 
içərisində  Quranın  55-ci  surəsindən  26-27-ci  ayələr,  yanmda 
isə 2-ci surənin 255-ci ayəsi  həkk edilmişdir.  Bu kitabənin də 
qalan 
hissəsi 
divarın 
içərisində 
qaldığı 
üçün 
tam 
oxunmamışdır (31, s.  16).
X V -X V Iəsr.
14.  Canıe  məscidi.  Məscidin  şərqdən  giriş  qapısmm  sol 
tərəfındə  divann  yanmda  qoyulmuş,  ağ  mərmərdən 
hazırlanmiş  sənduqə  tipli  xatirə  abidəsi  (127x38x28  sm). 
Sənduqənin  yanlarında  iri  hərflərlə,  nəsx  elementli  gözəl 
süls xətti  ilə ərəb dilində yazılmış kitabə.  Mətni belədir:
«Qwan  11-255.  O  bəndələr  lci, 
«pərvərdigara,  biz 
həqiqətən,  sənə  iman gətirmişik,  günahlarımızı  bağışlayıb  bizi 
cəhənnəm  əzabından  qoru!»-deyirlər.  Və  o  bəndələr  ki, 
[müsibətlərə] səbr edən,  [sözlərində  və  işlərində]  doğru  olcın, 
Allaha  itcıət  edən,  mallarındcın fəqirlərə  verən  və  siibh  vaxtı 
Allahdan 
bağışlanmaq 
diləy ənlər dir 
[sübh 
ncımcızına 
qalxcınlardır]»
  (Quran,  III-  16,  17).
Sənduqənin 
aşağı 
yanında 
abidənin 
xatirəsinə 
hazırlandığı  mərhum  haqqm da  məlumatlar  yazılmışdır. 
Ancaq kitabənin  bir  hissəsi  smıb  itdiyindən  və  aşmdığmdan 
mətni  tam  oxumaq  m üm kün  olmamışdır.  Kitabədən 
oxunan sözlərin  tərcüməsi  belədir:
«...salehə,  mərhumə...  zilqədənin əvvəli
... 
tarixdə».
X V I əsr.
15.  «Malik  Ibrahim»  qəbristanlığı.  Yaşılmıtıl  rəngli 
daşdan  hazırlanmış  başdaşı  (58x26x7  sm)  üzərində  süls 
elementli  nəsx  xətti  ilə  ərəb  dilində  həkk  edilmiş  kitabə. 
Mətni belədir:
«Ey  rəhmli/ərin  rəhmlisi! Bu  bağça  Sultan  Şadi bəyin  qızı,
71

---

mərhumə,  günahlcırı  bağışlanmış,  pak  həyatı  ilə  məşhur  olan 
Xanbikənindir.  Doqquz yiiz səksən birinci
 /7» (60,  s. 47-48).
981 h.i. =03,05.1573-22.04.1574-cü il.
16.  Yenə  orada.  Boz  rəngli  mərmərdən  hazırlanmış 
düzbucaqlı formalı  başdaşı  (66x36x6  sm)  üzərində  5  sətirdə 
ərəb  dilində yazılmış məzar kitabəsi.  Mətni belədir:
«Mərhum  Bəkriıı  oğlu,  mərhum,  bağışlannuş  Seyyid 
Məhəmməd 997-ci iliıı ramazan ayının axırında  vəfai etdi».
Ramazanın axın 997h.i.=13.08.1589-ctı il.
Kitabəni  ilk dəfə  M .Nemət tədqiq etmişdir (49,  s.  78).
17.  Yenə  orada.  Yaşılımtıl  rəngli  daşdan  düzbucaqlı 
şəklində  hazırlanmış  başdaşı  tipli  xatirə  abidəsi  (70x35x7 
sm)  üzərində  nəxs  xətti  ilə  ərəb  dilində  həkk  edilmiş  kitabə. 
Mətni belədir:
«Mərhum 
Yadigarın 
oğlu, 
mərhum, 
bağışlanmış 
Şahməhəmməcl vəfat etdi.  997-ci il,  ramazanın axırmda».
Ramazan aymııı axıvı 997h.i.=13.08.1589-cu il.
18.  Yenə  orada.  Baş  tərəfdən  çatma  tağla  tamamlanan, 
boz  rəngli  daşdan  hazırlanmış  başdaşı  (90x43x7  sm) 
üzərində,  ərəb  dilində,  süls  elementli  nəsx  xətti  ilə  həkk 
edilmiş lcitabə.  Mətni belədir:
«Ey qəriblərin  və bütün təklərin dostu! Allahın salcımı olsun 
Məhəmməd  əl-Mustafaya  və  Əli  əl-  Mürtəzaya  və  əl- 
Fatimeyi Zəhraycı  və  (peyğəmbərin)  nəvələriııə  (İmam Həsən 
və  Imam  Hüseyn  nəzərclə  tutulur-  H .S.)  və  əs-Səccada  və  əl- 
Baqirə  və əs-Sadiqə və əI-Kazimə və ər-Rzaya  və ət-Təqiyə və 
ən-Nəqiyə  və  əl-Əsgəriyə  və  əl-Mehdiyə-  haımsına  Allahın 
salavatı  olsun.  Bu  yataq  əl-Xətibin  oğlu,  saleh  qul Mövlana 
Məhəmmədrzanındır.  Oliim  tarixi  hicrətclən  (sonrcı)  min 
doqquzuncu il,  məhərrəmül-həramda»
  (60, s.  51).
Məhərrəm 1009h.i.=13.07.-11.08.1600-cii il.
72

---