Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
198
Mərhum Merzifonda müdərris ikən mərhum Sultan Süley-
man xan Amasyada qıĢladuqda Merzifona Ģikar gəlmiĢlər, Mövla-
na-yi mərqum istiqbal idüb bu qəzəli virmiĢdür ki, mətlə budur.
Mətlə
Dila, ta irməsün kimsə mühimqa nalələr yanlıq,
Hisar et atəĢin ahı, sən ana halələr yanlıq.
Sultan Süleyman Xan ol səbəblə məzbura Ġstanbulda Əli pa-
Ģa mədrəsəsin ehsan itmiĢdür. Təlif itdügi kitablarun namı budur:
«Mərəkül-kətaib», «Fihristül-ülum», «Ġrcaül-elm ila-nüqtatin Va-
hidə». Bu kitabları cümlə fərzəndi Əbül-məaliyə okıtmıĢlardur və
əhval-i eĢqdə bir kitab diyüb, adını «Təfənnətül-məsdur» qomıĢ-
dur. Bu əsami-yi qəribədən nə məqulə təsanif-i əcibə idügi mə-
lum-i əshab-i ülüm və mərsum-i ərbab-i fünun u rüsumdur.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
199
Hakimi
Hakimi Əbhər qəsəbəsində anadan olmuĢdur. ġah Ġsmayıl
zamanında Diyarbəkrə gəlmiĢdir. Müslihəddin Lariyə xidmət et-
miĢdir. Rumeli bəylərbəyi Mehmed paĢaya xocalıq etmiĢdir.
Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 308.
Büldan-i Əcəm içrə Ģöhre-yi Ģəhr ü məĢhur-i dəhr olan qəsə-
bat-i Qəzvindən qəsəbe-yi Əbhərdəndür. Fil-vaqi Ģəhr-i Qəzvin-i
behiĢt-ayin və həvali-yi büldan-i bi-nəzir ü qərin müadil ü müĢa-
kil-i sipəhr-i bərin olduğından qeyri əhali vü məvali və əĢağir ü
əalisi əhl-i sünnət və tabi-yi əshab-i əimmə-yi din olmaqla məĢ-
hur-i cümle-yi aləmin idi. Lakin ġah Ġsmayıl-i ləin ol diyarı qəbze-
yi iqtidarına gətirüb, ol məmalikdə zöhhak-i rüzgar olmaqla əhl-i
sünnət ü icmaün ictimainə iftiraq düĢüb, mah-i asiman-i din ü
iman ol bürc-i ali-məkanda rəhin-i mühaq və qərin-i ihtiraq olma-
ğın, əhalisi ətraf ü əknaf-ı diyara kakul-i dilbəran gibi pəriĢan ü ta-
rumar olmıĢ idi. Binaən-əleyh Mövlana-yi məzbur dəxi təhsil-i
fəzail-i məvfur və təkmil-i fünun-i naməhdud və naməxsus içün:
Misra
Safir fəfil-əsafir-i xamsü fəvaidi
qövl ilə amil olub səyahət ü müsafərət idərək məmalik-i Ģərifə-yi
Osmaniyyəyə vasil, ələlxüsus qaide-yi Diyarbəkriyyə olan Qara
Amidə daxil olduqda Mövlana-yi əzəm camiül-fünun vəl-hikəm
piĢvay ü müsəlləm-i üləma-yi alim Mövlana Müslihüddin-ül-Lari
(əleyhi rəhmətül-məlikil-bari) xidmətinə vasil olmaqla fəzail fil-
cümlə məarif-i cəlailə nail olmıĢdur və xidmət-i istifadələrinə mü-
lazim olmaqla xidmət-i aliyyələrindən mülazim olmıĢ idi. Badəhu
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
200
(Həzrət-i) Mövlananun mürğ-i ruh-i pür-fütuhı qəfəs-i bədəndən
pərvaz idüb əndəliban-ı gülüstan-ı canan ilə dəm-saz olduqda
Ģəhr-i Kostantiniyyəyə gəlüb, badəhu padĢahımuz Manisada ikən
xacəsi Ġbrahim Çələbi ilə həmdəm ü xəlil olmaqla ayan-i Ģahzadə
miyanında sahib-i nam-i cəmil və zikr-i cəlil olmıĢ idi. Badəhu
sultan-i səlatin-i zaman Dara-yi Ġsgəndərfər ü ərdüvan-məkan Ər-
dəĢir-i tac-bəxĢ və məmalik-i cahansitan Təhmuras-i div-bənd və
qalagüĢe-yi Keyumərs-i CəmĢid-qədr-i XurĢid-rəy füruzəndə tac u
taxt-i Keyvan fərazənde-yi əxtər-i Gavəyan Sultan Murad xan
sultan-i məmalik-i cahan və xaqan-i aləm ü aləmiyan olduqda hala
Rumeli bəylərbəyisi olan piĢvay-i üməra-yi dövlət-i Osmaniyyə
müqərrəbül-həzrətüs-sultaniyyə Məhəmməd paĢa həzrətlərinün
xacəsidür. Halincə məarif ü kəmalat ilə məruf əvqat ü saati təhsil-i
fəza ilə məruf xalqdan hərib bir fərd ilə mənus u məluf degüldür.
Bu bir-iki əĢar məzburun güftarındandur. Bu məcəlləyə təhrir olın-
maq üçün irsal itmiĢdür.
ﺍ ﻦﻣ دﻮخﻭ شﺑ
گ
ﻰﺘؽﺍد ﻰﻧﺎخ ﻯﻮﻣ شﻫ س
ﻰﺘؽﺍد ﻰﻧﺎﻬﻧ ﻍﺍد ﺍذخ ﻚﻳ شﻫ تﻣﺎﻗ صﺍ
گ
ػ ﻰﺘغﻧﺍﻮت س
ػﻮﻣﺎخ ﻡذﻜﻳ ﻢﻟد سﺍص صﺍ د
ﻰﺘؽﺍد ﻰﻧﺎغف ﻢﻳﺍد ﺍذخ تﻳﻮﻛ شع شﺑ
ﻢﻴﻘﻣ ذؽ ﻂﻨﺤﻣ ﻭ ﻩﻭذﻧﺍ ﻦخﻠﻛ سد تﺒﻗﺎﻋ
شﻜف ﻡد شﻫ ﻪﻛ ﻝد
گ
ﻰﺘؽﺍد ﻰﻧﺎﺘعﻮﺑ تؽ
***
ﺎﺒص ﺍس ﻮت ﻦغح ﻯﺍ ﻪخغﻧ ﻩذﻧﺍﻮخ ﻪﻛ ﻡد ﻥآ ص
شﺘفد ﻩدشﻛ ﻍﺎﺑ سد
گ
قسﻭ قسﻭ ﺍس ﻝ
ﻮت ﻯﻭس
گ
تﺘخ ﻰﻟﻭ ﻢﻘح فﺤصﻣ تف
ﻪﺑ ذﻣآ شﺑ ﻭ ﻭﺍ صﺍ ﻦﻳﺍ ذﻴﻨؾﻧ
ﻖح ﻯﻭس
***
ﻲﻫ تخﺎﻨؾﻧ
چ
ظﻛ
چ
ﺍس ﻮت ﻖح ﻪﺑ ﻰﻤﻛﺎح ﻭ
طﺎﻨؽ ﻖح تعﺍ ﻡلاغ ﻪﻛ ﻥﺍشﻣ سد ص ﺍس ﻭﺍ
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
201
Haşimi
HaĢimi XV-XVI əsrlərdə yaĢayıb-yaratmıĢ azərbaycanlı Ģa-
irdir. Atası Əcəmdən köçüb, Anadoluya gəlmiĢdir. Peyğəmbər so-
yundan gəldiyi üçün bu təxəllüsü götürmüĢdür. Sultan Səlim Ģah-
zadə ikən onun Ģairi və müsahibi olmuĢ, Rum ölkəsində qazılıq
etmiĢdir. «Cananələr ilə» rədifli Ģeiri ilkin olaraq o yazmıĢdır.
Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s. 568.
Vilayət-i Əcəmdən ümərail-kəlamdan sadat zümrəsindən idi.
Ol sahib-i təb-i səlim əni Sultan Səlim tabəsərah liva-yi Tıraboza-
na mütəsərrifiykən yanında Ģairi və müsahibi və əbyat-ı qüdsi-
simatınun katibi idi. Pədər-i səid ü Ģəhidi məğfurun-ləh Sultan
Bayəzid ilə itdügi müharəbədə qətl olındı və küĢtələr içrə məqtul
bulındı. AĢiqanə əĢarı və halətbəxĢ güftarı vardur. «Cananələr ilə»
qafiyəsin əvvəl bu bulmıĢdur. Və baqi nəzirə-quylar ana pəyrəv
olmıĢlardur. Bu Ģeir anun xasse-yi ibdai və ixtiraıdur.
ġeir
Bəzm-i mey eyləmiĢüm dün gecə sultanlar ilə,
Necə sultanlar ilə, bi-sər ü samanlar ilə.
Vay, nə xoĢ bildi ki, yokdur bəni-Adəmdə vəfa,
ġol ki, üns eylədi Məcnun gibi heyvanlar ilə.
Nə bana səbr müyəssər və nə xod vəsl-i həbib,
DüĢeyin Ģəhrinə Ģeyda olub əfğanlar ilə.
Nəsr: Bu kəmine-yi kəm-bidaə dəxi əhd-i siğər-i sinndə və
ol əvan ü hində yəni zaman-i hədasət və aləm-i səbavətdə təbiət-i
Ģiriyyə nihadumda nihadə və məvhibət-i Fəyyazdan bu fənn dadə
olduğı heysiyyətdən əmsal ü əknan mabeynində bu fənn ilə
Dostları ilə paylaş: |