Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda
Yüklə 1,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
| E
i % 23 kibində ən çox rast gəlinən çirkləndiricilər karbohidrogenlər, CO, SO 2 , CO 2 , CH 4 , NO x qazları və müxtəlif hissəçiklərdir.Tədqiqatlar zamanı Bakının mərkəzi küçələrində insan həyatı üçün son dərəcə təhlükəli olan karbon monoksidin (CO) miqdarının YVH-dən 10-17 dəfəyə qədər yüksək olması müşahidə edilmişdir. 2. Külək və yağıntılar Abşeronun maqistral yollarının ətrafındakı ərazilərdə atmosferə atılan tullantıların yayılmasında böyük rol oynayır. Tədqiqatlar yoldan 100, 150, hətta 200 m uzaq ərazilərin torpaq nümunə- lərində Pb, Cr, Cu və As kimi toksik metalların miqdarının uyğun olaraq 530 mq/kq, 860 mq/kq, 575 mq/kq və 5,30 mq/kq olmasını göstərir. 3. Neft və qazın hasilatı, emalı və daşınması atmosferə külli miqdarda zərərli maddələrin atılması ilə müşayiət olunur. Müxtəlif vaxtlarda Abşeronun neft sənaye müəssisələrinin yerləşdiyi ərazilər- də aparılmış tədqiqatlar əksər müşahidə nöqtələrində karbohidrogen- lərin miqdarının qəbul edilmiş normadan 7-10 dəfə, CO-in miqdarı- nın 2 dəfə, NO 2 -in miqdarının 1,7dəfə, H 2 S-in miqdarının 10% və to- zun miqdarının 40% -ə qədər yüksək olması qeydə alınmışdır. 4. Sumqayıt şəhərində nəqliyyat və kimya sənaye müəssisələri atmosfer havasının əsas çirklənmə mənbələridir. SAM zavodunda civə, CO, SO 2 , Cl, HCl və karbohidrogenlərin miqdarı YVH-dən də- fələrlə yüksəkdir. Radioekoloji vəziyyətin öyrənilməsi üzrə aparılan müşahidələr zamanı Sumqayıt sənaye zonasında radiasiya fonunun səviyyəsinin norma daxilində, yəni 14 mkR/s-a qarşı 10-12 mkR/s olması müəyyən edilmişdir. 5. Neft-qaz yataqları ərazilərindəki neft gölləri və üzvi maddə- lərlə zəngin tullantıların atıldığı sahələrdə neft karbohidrogenləri, xü- susilə PAK, ilə yüksək çirklənmə dərəcəsi müşahidə olunur. Torpaq nümunələrində kanserogen PAK-in miqdarı 0,0-dan 33820 nq/q-a qədər geniş interval daxilində dəyişir. 6. Tədqiqatlar NQÇİ-lər ərazisində As, Ba, Cr, Cu, Pb və Zn kimi ağır metalların miqdarının respublikada qəbul olunmuş YVH-dən və FS-dən xeyli artıq olduğunu göstərmişdir. Buna baxmayaraq, çirk- lənmə indekslərinin hesablanmasının nəticələri NQÇİ-lərin neftlə çirklənmiş ərazilərindəki torpaqlarda metallarla çirklənmə səviyyəsi- nin aşağı potensial ekoloji risklə xarakterizə olunduğunu göstərir. 24 7. Mikrobioloji tədqiqatların nəticələri neftlə çirklənmənin tor- paqların mikrobioloji xüsusiyyətlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir et- diyini göstərir. Abşeronun neft yataqları ərazisindəki torpaqlarda neft karbohidrogenlərini mənimsəyən, onları parçalamağa qadir olan mik- roorqanizmlərin sayı təmiz torpaqlarla müqayisədə xeyli azdır. Bu torpağın özünü təmizləmə qabiliyyətinin zəifliyini və minerallaşma əmsalının çox kiçik olmasını təsdiqləyir. Tədqiqatların nəticələri Abşeron yarımadasında sənaye və nəq- liyyat infrastrukturunun intensiv inkişafının və urbanlaşma prosesi- nin genişlənməsinin atmosferə külli miqdarda zərərli maddələrin atıl- ması ilə müşayiət olunduğunu göstərir. Bu tullantıların böyük hissəsi atmosferdə müəyyən fiziki-kimyəvi çevrilmələrə məruz qaldıqdan sonra yenidən yer səthinə düşərək torpaq örtüyünü və su hövzələrini çirkləndirir. Bunun qarşısının aıınması məqsədilə Abşeron regionun- da, xüsusilə Bakı şəhərində, atmosfer tullantılarına kompleks nəzarət sistemi çərçivəsində tədbirlərin işlənib həyata keçirilməsi məqsədə- uyğundur. Həmin tədbirlər, ilk növbədə, atmosferə atılan zərərli tul- lantıların miqdarını ölçmək üçün müasir avadanlıqlarla təchiz olun- muş səyyar laboratoriyaların təşkili və magistral yolların ətrafında əsasən kol ağaclardan ibarət yaşıllıqların salınması istiqamətində hə- yata keçirilməlidir. Bu yolla havadakı tullantıların miqdarının azal- dılması ilə yanaşı, eyni zamanda, onların tərkibindəki karbohidrogen- lərin, ağır metaların və digər zərərli maddələrin torpaqlarda toplan- masının qarşısını almaq mümkündür. Abşeronda neft, neft məhsulla- rı və digər zərərli maddələrlə çirklənmiş torpaqların bərpası ərazinin təbii xüsusiyyətlərini, flora və faunasını, eyni zamanda çirkləndirici- lərin miqrasiyası, akkumulyasiyası və kimyəvi transformasiyası şəra- itlərini nəzərə alan üsulların tətbiqinə əsaslanmalıdır. Yüklə 1,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|