Azərbaycan respublikasi məDƏNİYYƏt və turiZM
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 Elçin Əfəndiyev həyata və insana müasirlik, yetkinlik və əxlaqi - mənəvi zənginlik baxımından yanaĢır. Psixoloji yekrənglik və birtərəfliliyi tənqid edir, adi adamların həyatında müĢahidə etdiyi qeyri-adiliyin gözəlliyi, Ģeiriyyəti haqqında hekayələr söyləyir, ―gözəllik uzaqda deyil, həyatımızda, məiĢətimizdədir‖ – prinsipi ilə hərəkət edərək adi adamların daxilində gizlədib, xəlvətdə saxladığı mənəvi keyfiyyətləri hamımız üçün estetik sərvətə çevirir. Hörmətli qonaqlar, bildiyimiz kimi Ģairlərimiz Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığından bəhs edən çoxlu Ģeirlər yazıblar. Gəlin oxucumuzun ifasında M.Əzizin Elçin Əfəndiyevin ―Əncir ağacı‖ kitabına yazılmıĢ Ģeiri oxucumuzun ifasında dinləyək. Oxucu:
Bir zaman Elçinin duyğularından Xəyal tək ötürdü ―Əncir ağacı‖ Boyu uzanırdı gündə bir qarıĢ, Ərsəyə yetirdi ―Əncir ağacı‖
RiĢəsi qalxırdı yerin təkindən, Ayırmaq olmazdı onu kökündən, ĠĢıqlı dünyaya çıxdığı gündən, Min əldə gəzirdi ―Əncir ağacı‖
Qayatək durmuĢdu tufan içində, Dağa bənzəyirdi duman içində, Kitab rəflərindən bir an içində Əriyib itirdi ―Əncir ağacı‖
Önündə milyon diz çökürdü onun, Rəssamlar rəsmini çəkirdi onun, Hərə öz evində əkirdi onu, ġimalda bitirdi ―Əncir ağacı‖.
Alın yazısı var yarpaqlarında, Dadı yüz millətin damarlarında, Əncirlə bərabər budaqlarında Mükafat gətirdi ―Əncir ağacı‖
30 I Aparıcı: ―Bədii-estetik gözlənilməzlik‖ – bu söz birləĢməsi xalq yazıçısı Elçin Əfəndiyevin zəngin bədii yaradıcılığını səciyyələndirən ən dəqiq ifadələrdən biridir. 1960-cı illərin sonu, 70-ci illər, 80- cı illərin əvvəlləri... Elçin Əfəndiyevin artıq XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olmuĢ ―Qatar. Pikasso. Latur. 1968.‖ ―On ildən sonra‖, ―BaladadaĢın ilk məhəbbəti‖, ―Parisdə avtomobil qəzası‖ və s. kimi hekayələri, ―Bir görüĢün tarixçəsi‖, ―Toyuğun diri qalması‖, ―Dolça‖ kimi povestləri meydana çıxdı. Ədəbiyyatımıza yeni nəfəs gətirən bu əsərlər Elçin Əfəndiyevi müxtəlif dilli geniĢ oxucu auditoriyasına müasir mövzular yazıçısı kimi tanıtdı. Yaradıcılığı çoxcəhətli bədii tapıntı, orijinal rəng və boyalar üzərindən keçən yazıçı, bir qayda olaraq, əsərlərinin məzmununu müasir həyatdan, gəncliyi düĢündürən, narahat edən, bizim günlər üçün səciyyəvi və tipik görünən problemlərdən alır. Çünki Elçin Əfəndiyev müasir həyatla yaĢayır, onun axar və istiqamətini dərindən duyur, zəhmət adamlarının arzusunu, duyğu və düĢüncəsini ifadə edir, gah əxlaqi-mənəvi təmizlikdən, fədakarlıq və qayğıkeĢlikdən, gah da xalqa, ucsuz-bucaqsız Vətənimizə məhəbbətdən yazır. Elçin Əfəndiyev yazarkən dövrün ideya-estetik tələbi səviyyəsində dayanır, çox hallarda fikir və düĢüncəsini, psixologiyasını xırda, amma mənalı lövhə və detallarda açır. Mənəviyyata, hiss və duyğuya təsir etmək, oxucunu düĢündürmək və fikrən hərəkətə gətirmək üçün yazıçı sözün və bədii təsvirin imkanlarından yaradıcı Ģəkildə istifadə edir. Yazıçı bəzən hekayənin sujetinə məlum əfsanə, nağıl və rəvayətlərin motivini axıdır. II Aparıcı: Bəli, yazıçı canlı, biçimli və ürəyəyatımlı obrazlar yaradır. Onun hekayə və povestlərində surətlər həyatın axarından çıxmır, öz daxili məntiqləri ilə hərəkət edir, cizgilərinin bolluğu ilə fərqlənirlər. Elçin Əfəndiyev hekayələrində rəmz və Ģərtilikdən, öz-özü ilə söhbət və daxili dialoqlardan, tutarlı məcaz, əfsanə və nağıl ünsürlərindən sıx-sıx istifadə edir. Bunlar da əsərlərə bədii məziyyət və hərarət gətirir, təsiri, dilin Ģirinlik və oynaqlığını artırır. Yazıçı boya zənginliyini, sözü çalarlı axara salmağı sevir, təbiətin, hissin və duyğunun rənglərindən yerində və məqamında istifadə edir. Rəng Elçin
31 Əfəndiyevin əsərlərində bədii-estetik, ideya-fəlsəfi yük daĢıyır, əhvali-ruhiyyənin, düĢüncə və münasibətin, müəllif amalının açılmasına kömək edir. I Aparıcı: Mənəviyyata, hiss və duyğuya təsir etmək, oxucunu düĢündürmək və fikrən hərəkətə gətirmək üçün yazıçı sözün və bədii təsvirin imkanlarından yaradıcı Ģəkildə istifadə edir. O, bəzən hekayənin sujetinə məlum əfsanə, nağıl və rəvayətlərin motivini axıdır. Bunlar da dövrün cari həqiqəti, həyati bir mətləbi ilə vəhdət təĢkil edir və ideya, müəllif amalı müasirliklə aĢılanır. Elçin Əfəndiyevin adi ədəbiyyat yaradıcılığında bədii dili xüsusi iĢ görür. Yazıçı elita deyilən zümrəni kənara qoyub cəmiyyətin alt qatına, saf, təmənnasız, zəhmətkeĢ, torpaq kimi əməksevər insanlara üz tutanda onlarla öz gündəlik ailə-məiĢət dillərində ünsiyyətə girir. Ədəbilik möhürü ilə aliləĢdirilən, bəkağətlə saydırılan nitqin üzündən, necə deyərlər, ənliyini- kirĢanını silir. AbĢeron camaatının evdə, küçədə, məclisdə iĢlətdiyi danıĢığın dadını-duzunu eynən çatdıran təbiiliyi saxlayır. Ədəbilik pərdəsinin parıltılı cilasını təmizləyir və canlı dil Mirzə Cəlil dilinin sadəlik gücü ilə görünür. II Aparıcı: Bəli, əsərin gücü oxunuĢundadır. Rəvan oxumaq, həvəslə oxumaq Elçin Əfəndiyevin istedadına rəvac verən əsas gücdür. Yazıçı Elçin ana dilinin bilicisidir. Elçin Əfəndiyev istedadlı söz ustası kimi, təbii ki, Azərbaycan türkcəsinin bütün zəriflik və gözəlliklərinə bələddir. Onun AbĢeron mövzuları ədəbiyyatımızın Ģedevrlərindən sayılır. Əsərlərindəki obrazlardan biri də yazıçı özüdür. O, obrazları ilə yazıçıdan çox, həmkar kimi danıĢır. Elçin Əfəndiyev hər əsərinə görə, hətta bir əsərdəki hər obraza görə özünü, öz dilini xüsusi kökləyir. Ona görə Elçin Əfəndiyev çox oxunan yazıçılardandır. Ənənəvi ədəbiyyatımızda buna xəlqilik deyiblər. Əgər yaradıcılığın boyu min obraz yaradıb hərəsini öz dili ilə danıĢdırırsansa, deməli sən min nəfərin düĢüncə aləminə girə bilmisən. Bu humanizmdir, psixoloq səriĢtəsidir – yazıçının əsl yazıçı keyfiyyəti də humanizmdir, psixoloq idrakıdır. Elçin Əfəndiyev hər mövzuya görə dilini xüsusi kökləyə bilir. I Aparıcı: Kimsə hərdən bir adiyə bədii obraz pasportu verəndə Elçin Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|