Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
275 Pedaqoji texnologiya anlayışı Pedaqoji texnologiyalar pedaqogikanın bir predmeti kini XX əsrin 30-cu illərindən ABŞ-da təlimin audiovizual proqramının qəbul edilməsi ilə başlayır. İnkişaf etmiş ölkələrdə pedaqoji texnologiyaların kütləvi tətbiqi isə keçən əsrin 60-cı illərindən başlanılmışdır. Hazırda dünyanın bir çox ölkələrinin orta məktəblərində pedaqoji texnologiyalardan istifadə edilir və bu istiqamətdə artıq böyük uğurlara nail olunmuşdur. Pedaqoji texnologiyaların tarixi, inkişaf yolları və onların təlim prosesində sistemli istifadəsi haqqında ətraflı məlumatı texniki elmlər doktoru, professor Abdulla Mehrabov, psixologiya elmləri doktoru, professor Əbdül Əlizadə, pedagoji elmlər doktoru, professorlar Yəhya Kərimov, Əmrulla Paşayev, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru Ənvər Abbasov, pedaqoji elmlər namizədi Akif Əliyev vermişdir. Akademik A.Mehrabovun, dosent Ə.Abbasov, aparıcı mütəxəssislər Z.Zeynalov və R.Həsənovla birgə hazırladıqları “Pedagoji texnologiyalar” (“Mütərcim nəşriyyatı, Bakı, 2006) monoqrafiyasında pedaqoji texnologiyaların sosial mahiyyəti geniş şərh olunur. Pedaqoji texnologiyalar yalnız təhsilin elementi kimi deyil, həmçinin onun məqsədi, məzmunu, prosesi və nəticəsi kimi xidmət göstərir. Texnologiya yunan mənşəli söz olub, sənətə sistemli yanaşma deməkdir. Burada yanaşma dedikdə, problemlərə yönəlmiş, müəyyən prinsiplər əsasında idarə olunan yollar və vasitələr başa düşülür. Başqa sözlə, texnologiya müəyyən sahələrdə biliklər sisteminin tətbiqi nəticəsində xüsusi metodlardan istifadə edərək tapşırığı yerinə yetirmək tərzi kimi dərk olunur. Təhsil texnologiyaları təhsil sahəsinin özünəməxsus xüsusiyyətlərini müvafiq yanaşmalardan və metodlardan istifadə edərək inkişaf etdirilməsinin nəticəsi kimi, tədris texnologiyaları isə tədris prosesinin xüsusiyyətlərini müvafiq metodlardan istifadə edərək təlim prosesinin həyata keçirilməsinin təşkili kimi başa düşülməlidir. 276 Təlim texnologiyasını təhsilin məqsədi, məzmunu və metodları baxımından müxtəlif yanaşmada qəbul etmək olar. Təhsilin məqsədi kimi təlim texnologiyasını fənnləri tədris etmək və öyrənmək; elmi, analitik, refleksiv və yaradıcı təfəkkür bacarıqlarını, problemi həll etmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək; beynəlxalq səviyyədə münasibətlər yaratmaq; insanlara və cəmiyyətə xeyir verə bilən şəxsiyyət formalaşdırmaq kimi başa düşmək olar. Təlim texnologiyasını təhsilin məzmununun ifadəçisi kimi belə qəbul etmək olar ki, təlim texnologiyaları əsas təlim vərdişlərinə daxil olmaqla öyrənilən fənnlərə aid geniş məlumatları əldə etməyə imkan verir, yüksək səviyyəli təfəkkürü, əmək- daşlığı və problemlərin həllini təmin edir. Təlim texnologiyasına təhsil metodları kimi yanaşdıqda belə hesab etmək olar ki, onlar tədris və təlim üçün güclü bir alətdir. Ümumilikdə təlim texnologiyası təlim prosesi və onun nəticəsi zəminində belə başa düşülür ki, təlim texnologiyalarının funksiyaları təhsil prosesinin hər bir aspektində mövcuddur və hər bir mərhələdə, fənndə, pillədə öz əksini tapır. Ümumiyyətlə, pedaqoji texnologiya mahiyyət etibari ilə təlim-tərbiyə prosesinin layihələşdirilməsinin sistemli metodu kimi səciyyələndirilir. Yaponiya, ABŞ və Rusiya alimlərinin pedaqoji texnologiya haqqında fikirlərini təhlil edən prof. A.Mehrabov göstərir ki, rus pedaqoqu G.K.Selevkovun “Müasir təhsil texnologiyaları” kitabında 50-yə yaxın pedaqoji texnologiyalardan danışılır və bunların da hamısı təhsilin inkişaf istiqamətlərini və müasir tendensiyalarını əhatə edir. Müəllif qeyd edir ki, texnoloqiyalara müxtəlif təriflər verilmişdir. Y.T.Lixaçova görə pedaqoji texnologiya təlim-tərbiyə vasitələrinin forma, metod, üsul və yollarının məcmusu olub pedaqoji prosesin təşkilati metodik alətidir. V.P.Bespalko pedaqoji texnologiyanı tədris prosesinin reallaşdırılmasınının texniki məzmunu hasab edir. 277 İ.P.Volxov pedaqoji texnologiyaya təlimdə əldə olunmuş yüksək nəticələrin planlaşdırma prosesinin təsviri kimi baxır. İ.M.Monoxov isə pedaqoji texnologiyaya təlim prosesinin layihələşdirilmısi, təşkili və həyata keçirilməsində birgə pedaqoji fəaliyyətin bütün detalları ilə hazırlanmış modeli kimi yanaşır. Təhsil Problemləri İnstitutunun əməkdaşı pedaqoji elmlər namizədi Akif Əliyev də “Yeni pedaqoji texnologiyalar və kimyanın tədrisində onlardan istifadənin metodikası” (“Mütərcim” nəşriyyatı Bakı, 2009) adlı monoqrafiyasında pedaqoji tex- nologiyalara müasir ədəbiyyatlarda verilən təriflər barədə ətraflı məlumat vermişdir. Onlardan bir neçəsini olduğu kimi təqdim edirik: texnologiya tədris prosesi üçün müxtəlif üsulların, vasitələrin, tədris avadanlığının, təlimin texniki vasitələrinin işlənilməsi və tətbiqidir; texnologiya sosial idarəetmə və təbiət elmlərinin qanun və qanunauyğunluqlarına əsaslanaraq optimal öyrədici sistemlərin layihələşdirilməsi və tətbiqi ilə məşğul olan geniş elm sahəsidir; pedaqoji prosesdə texnologiya – nəzərdə tutulmuş məqsədlərin yerinə yetirilməsini təmin etməyə imkan verən, elmi əsaslar üzərində qurulmuş, məkan və zaman səviyyəsində proqramlaşdırılmış pedaqoji prosesin bütün komponentlərinin birgə fəaliyyət sistemidir; pedaqoji texnalogiya – layihələşdirmə təlimin təşkili və aparılması üzrə pedaqoji fəaliyyətin hərtərəfli düşünülmüş modelidir; pedaqoji texnologiya – fərdilik prinsipi nəzərə alınmaqla dərs prosesində həyata keçirilən, müəllim və şagirdlərin birgə, qarşılıqlı fəaliyyətidir; pedaqoji texnologiya – müəllim və şagirdlərin müəyyən dərəcədə planlaşdırılmış elə pedaqoji fəaliyyətidir ki, nəticədə təhsilin dövlət standartlarında nəzərdə tutulan bilik, bacarıq və vərdişlər əldə edilir; Bu və digər təriflər ümumiləşdirilərək daha tam və dolğun şəkildə aşağıdakı kimi ifadə olunur: Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|