420
tayfalarının birinin dilindən götürülmüĢdür. Azərb.-da yaĢayan qrızların və
buduqların dillərində indi də
kur sözü "su, çay" mənasında iĢlədilir. Türk
dillərində isə bu sözün "sürətli, inadkar, güclü" mənaları vardır. "Dədə Qorqud"
dastanlarındakı "kür qopdu, ərcil qopdu" ifadəsində də kür eyni mənada
iĢlənmiĢdir.
Kür-Araz ovalığı or., mür. Azərb.-nın mərkəzi hissəsində Kür və Araz
çaylarının aĢağı axarları boyunda yerləĢir. Kür-Araz ovalığı q.-də Mingəçevir su
anbarından baĢlayaraq Ģ.-də Xəzər dənizinədək uzanır. Ovalığın mərkəzi
hissəsində Kür çayı ilə Araz qovuĢur. Çaylar ovalığı ġirvan, Qarabağ, Mil,
Muğan və Salyan düzlərinə ayırır. Oronim Kür və Araz çaylarının adından
yaranmıĢdır.
Kür QaraqaĢlı oyk, mür. Salyan r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Kür
çayının sahilində, Salyan düzündədir. YaĢayıĢ məntəqəsi keçmiĢdə ġirvanda
yaĢamıĢ qaraqaĢlı tayfasına mənsub ailələrin Kür çayı sahilində məskunlaĢması
nəticəsində yaranmıĢdır. Oykonim Kür hidronimindən və Qaraqaşlı
(etnotoponim) kənd adından ibarət olub, "Kür çayı sahilindəki QaraqaĢlı kəndi"
mənasındadır.
Kür Qarabucaq oyk, mür. Neftçala r-nunun AĢağı Qaramanlı i.ə.v.-də
kənd. Kür çayı sahilindədir. KeçmiĢdə burada mövcud olmuĢ Qarabucaq adlı iki
kəndi bir-birindən fərqləndirmək üçün biri Kür çayı sahilində yerləĢdiyi üçün
Kür Qarabucaq, digəri isə Kürün qollarından birinin üzərində yerləĢdiyi üçün
Xol Qarabucaq adlanmıĢdır. Oronimin ikinci komponenti bucaqların bir qolu
olan qarabucaqların adı ilə bağlıdır.
Kürd oyk., sadə. 1. Göyçay r-nunun Potu i.ə.v.-də kənd.
Düzənlikdədir. Kəndi vaxtilə kürd ailələri saldığına görə belə adlandırılmıĢdır;
2. Qəbələ r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. ƏrəĢ düzündədir. YaĢayıĢ məntəqəsi
özlərini kurmanc adlandıran və XIX əsrdə bu ərazidə maldarlıqla məĢğul olan
icmaya
məxsus
ailələrin
məskunlaĢması
nəticəsində
yaranmıĢdır.
Etnotoponimdir.
Kürd Çullu oyk, mür. ġərur r-nunun ġəhriyar i.ə.v.-də kənd. Arazboyu
düzənlikdədir. KeçmiĢ adı Çullu olmuĢdur. YaĢayıĢ məntəqəsi digər eyniadlı
kəndlərdən (Ağdam, Cəbrayıl r-nlarında, Cənubi Azərb.-da) fərqləndirmək üçün
yaxınlıqdakı Kürdkəndin adı ilə Kürd Çullu, yəni "Kürdkəndin yaxınlığındakı
Çullu kəndi" mənasındadır. 2003-cü ildən kəndin adı Kürdçülü kimi
rəsmiləĢdirilmiĢdir.
Kürd Mahrızlı oyk, mür. Qubadlı r-nunun Zilanlı i.ə.v.-də kənd.
Dağətəyi düzənlikdədir. Əsl adı Kürd Mafruzlu olmuĢdur. YaĢayıĢ məntəqəsi
1820-ci ildə Ġrandan köçüb gəlmiĢ mafruzların bir qolunun adından yaranmıĢdır.
KürdaĢı or., mür. Xəzər dənizində Bakı arxipelaqı adalarından biri.
Kür dili yarımadası yaxınlığında yerləĢir. Adada fəaliyyətdə olan bir neçə kiçik
421
palçıq vulkanı vardır. Oronim Kür çayının adı ilə bağlıdır. Səngi Müzəffər
(Müzəffər daĢı), Səngi Kür (Kür daĢı) adası da adlanır.
Kürdboraki oyk., mür. Bərdə r-nunun ġatırlı i.ə.v.-də kənd.
Düzənlikdədir. Əsli Kürdparaqı olmuĢdur. Oykonim kürd (etn.) və paraq
(heyvan saxlamaq üçün hasarlanmıĢ, çəpərlənmiĢ yer) sözlərindən düzəlib,
"kürd pəyəsi, kürd tövləsi" mənasındadır.
Kürdçü oyk, düz. Hacıqabul r-nunun Atbulaq i.ə.v.-də kənd.
Düzənlikdədir. Tədqiqatçılara görə, oykonim kürd (etn.) və -çü (türk dillərində
mənsubiyyət bildirən Ģəkilçi) komponentlərindən düzəlib, "kürdlər kəndi"
mənasındadır. YaĢayıĢ məntəqəsini vaxtilə kürdmənĢəli ailələr saldığına görə
belə adlanmıĢdır. Oykonimin Kürçü adının təhrif variantı kimi "Kür çayı
sahilindən gələnlər" mənasında olması da güman edilir.
Kürdeldarbəyli oyk., düz. Ġsmayıllı r-nunun Hacıhətəmli i.ə.v.-də
kənd. Göyçayın sahilində, təpəlikdədir. Kürd adı ilə də tanınır. YaĢayıĢ
məntəqəsi XIX əsrdə Eldarbəy adlı kürdə mənsub, maldarlıqla məĢğul olan
ailələrin məskunlaĢması nəticəsində yaranmıĢdır. Oykonim "kürd Eldarbəyə
məxsus kənd" mənasındadır.
Kürdəbazlı oyk., sadə. Masallı r-nunun Qarğalıq i.ə.v.-də kənd.
Düzənlikdədir. XIX əsrə aid mənbələrə əsasən kəndin əsl adının Kürdabaslı
olduğu məlum olur. Oronim kənddə məskunlaĢmıĢ kürdabaslı nəslinin adı ilə
bağlıdır.
Kürdəxam oyk., mür. Bakı Ģəhəri, Sabunçu r-nunun eyniadlı qəsəbə
i.ə.v.-də Ģtq. AbĢeron yarımadasındadır. Oykonim girdə (dəyirmi) və fars
mənĢəli xanə (ev, bina) sözlərindən ibarət olub, "girdə evlər" mənasını bildirir.
XVI əsrdə qızılbaĢların tərkibindəki kürd tayfalarına mənsub ailələrin
məskunlaĢması nəticəsində kəndin yaranması ehtimalı da mövcuddur. Bu
ehtimala görə, kəndin yaxınlığındakı Kürdlər burnu adlı kiçik yarımadanı və
kəndin yerini həmin ailələrə Səfəvi hakimləri vermiĢlər.
Kürdəmir oyk, mür. 1. Azərb.-nın mərkəzi hissəsində inzibati r-n.
Mərkəzi Kürdəmir Ģəhəridir; 2. Azərb.-da Ģəhər. Eyniadlı r-nun mərkəzidir.
ġirvan düzündədir; 3. Zaqatala r-nunun Verxiyan i.ə.v.-də kənd. Düzənlikdədir.
Adm Zaqatala r-nu ərazisinə "gətirilmə" olduğu güman edilir. Tədqiqatçıların
bir qismi Kürdəmir toponimini "kürd Əmir", "qurd Ənıir" Ģəklində izah etmiĢlər.
Bəzi tədqiqatçılara görə, Kür ovalığındakı ərazilər çoxlu çay daĢqınlarına məruz
qaldığından "Kürün dəymədiyi yer" kimi, yəni "su basmasından kənarda qalan
sahə" kimi Kürdəmir adı formalaĢmıĢdır. Oykonimin kür (dilimizin qədim
dövrlərində "hirsli, qəzəbli, dəliqanlı, coĢqun") və temir/dəmir (etn.) sözlərindən
düzəlib, "qəzəbli dəmir, dəliqanlı dəmir" mənasında olması da güman edilir.
1728-ci ildə Ġrəvan əyalətinin Dərələyəz nahiyəsində də Kürdəmir adlı kənd
qeydə alınmıĢdır.