408
Babԥk úԥvval n 10-da
1
[837-ci il sentyabr n 15-dԥ] Buzbara
vԥ Divdad n [Ԥbu Sac n] yan nda Bԥrzԥndԥ, Afúinin yan na gԥldi.
{1229} 223 (837/838)-cü il
2
. Bu ilin hadisԥlԥri
Afúinin Babԥk vԥ onun qardaú ilԥ birlikdԥ Mötԥsimin yan na
gԥlmԥsi haqq nda deyirlԥr ki, o, Samarraya cümԥ axúam sԥfԥr ay n n
3-dԥ [838-ci il yanvar n 4-dԥ] gecԥ gԥlmiúdir vԥ Afúin Bԥrzԥndi tԥrk
edib. Samarraya çatan vaxtadԥk Mötԥsim hԥr gün ona at vԥ fԥxri
paltar göndԥrirdi. Habelԥ deyirlԥr ki, Mötԥsim Babԥkin iúindԥn
narahat oldu÷una, ona dair yeni xԥbԥrlԥr gԥldiyinԥ, habelԥ ya÷an
qardan yollar pis vԥziyyԥtdԥ oldu÷una vԥ digԥr sԥbԥblԥrԥ görԥ,
Samarradan Ԥkԥbԥ Xulvanadԥk
3
[yol boyunda] çapar atlar
saxlay rd . Hԥr bir fԥrsԥxin baúlan÷ c nda çapar at vԥ xüsusi tԥchizat
olan atl var idi ki, Azԥrbaycanla Xulvan aras nda bütün yol boyu
mԥnzillԥrindԥ yeni xԥbԥrlԥri birindԥn digԥrinԥ çatd rmaq üçün at
çap rd . Onlar ԥl-Marcda
4
yԥhԥrli at haz rlay r vԥ bunlar bir-iki gün
minԥndԥn sonra digԥrlԥri ilԥ, ԥl-Marc komandirlԥrinin nökԥrlԥrinin
mindiyi atlarla dԥyiúdirirdilԥr. Hԥr bir atl fԥrsԥxin baúlan÷ c nda
haz r dururdu. O, [Mötԥsim] da÷lar n baú nda gecԥ-gündüz gözԥtçilԥr
qoyub, onlara ԥmr etmiúdi ki, yeni mԥlumat alanda q úq rs nlar;
q úq ran adam n yax nl ÷ nda olan baúqa bir adam q úq r ÷ eúidԥndԥ
1
Ԥl-Mԥsudi (Tԥnbih, VIII, sԥh. 353) qeyd edir ki, bԥzilԥri Babԥkin
ramazanda,
digԥrlԥri isԥ úԥvvalda ԥsir al nd ÷ n söylԥyirlԥr.
2
Hicri 223 (837)-cü il dekabr n 3-dԥ baúlan b 838-ci il noyabr n 23-dԥ
bitmiúdir.
3
Xorasanla øsfahan ԥyalԥtlԥri aras nda Niúapur ԥyalԥtinin da÷
hissԥsindԥki Xulvan keçidi. Yaqut, III, 191.
4
Marc ԥl-Qala: Yԥqubinin dediyinԥ görԥ, burada xԥlifԥnin at ilx s var idi.
Bu da Xulvan keçidi yax nl ÷ nda gözԥl otla÷ olan bir düzԥnlikdԥ yerlԥúmiúdi. B a
x: ibn Xordadbeh. BGA, VI, sԥh. 19; müqayisԥ et: G. le Srange. Sitat gԥtirilԥn
ԥsԥri, sԥh. 192.
409
haz rlaú rd : onun q úq ran yoldaú o vaxtadԥk onu qarú lama÷a
getmԥzdi ki, o birisi onu yolda qarú las n vԥ burada poçt kisԥsini
ondan als n. Belԥliklԥ, Afúinin ordugah nda poçt kisԥsi Samarraya
dörd günԥ vԥ ya daha az müddԥtԥ göndԥrilirdi.
Afúin Kanatir Xüzeyfԥyԥ çatanda onu Mötԥsimin o÷lu
qarú lad . Sonra o, Mötԥsimin yan na qay td vԥ Babԥk ilԥ Samarraya
gԥlib çatanda, Babԥki özünün ԥl-Mԥtirԥdԥki
1
qԥsrindԥ yerlԥúdirdi
{1230}, gecԥyar s Ԥhmԥd ibn Davud
2
paltar n dԥyiúdirib gԥldi,
Babԥki görüb onunla dan úd . Sonra o, Mötԥsimin yan na qay td vԥ
Babԥki ona tԥsvir etdi. Bundan bir az keçԥndԥn sonra Mötԥsim ata
mindi, ԥl-Xeyran n
3
iki divar aras ndan keçib paltar n dԥyiúmiú
halda daxil oldu, ona bax b göz gԥzdirdi, Babԥk isԥ onu tan mad
4
. O
biri gün sԥhԥr Mötԥsim iúin [onun iúinԥ] bax lmas na qԥrar verdi
[bazar ertԥsi vԥ ya cümԥ axúam idi]
5
. Xalq Darvazas ndan [Bab ԥl-
Ammԥ] ԥl-Mԥtrԥyԥdԥk adamlar yerlԥúdirdi, çünki istԥyirdi Babԥki
göstԥrsin vԥ camaat onu görsün. Buna görԥ o soruúdu: "Bu [adam ]
nԥyԥ mindirib gԥtirmԥk olar? Necԥ etmԥli ki, ham onu görsün?"
Xizam (ibn Qalib) belԥ cavab verdi: "Ya Ԥmir ԥl-Möminin!
Onu göstԥrmԥk üçün fildԥn yaxú s yoxdur".
"Sԥn do÷ru deyirsԥn", - deyԥ, Mötԥsim cavab verdi vԥ ԥmr
etdi ki, fil haz rlas nlar. O ԥmr etdi Babԥkin qeydinԥ qals nlar; ona
sonradan ipԥk qԥba
6
vԥ girdԥ samur qalansuva
1
geydirdilԥr. O
tamamilԥ tԥk idi.
1
Samarran n iki fԥrsԥx cԥnubunda, böyük yol üstündԥ. Yaqut, IV, sԥh.
456.
2
Xԥlifԥ Mötԥsimin vԥziri.
3
Samarrada qԥsr-qala. B a x: Yaqut, II, sԥh. 375.
4
øbn Kԥsir. Ԥl-Bidayԥ, c. XIV, ԥl-Qahirԥ, 1932, sԥh. 284. Qeyd edir ki,
Mötԥsim, Babԥk gԥlincԥyԥdԥk poçt yolu ilԥ iki gün yol getdi ki, onu gorsün, lakin
Babԥk onu tan mad .
5
Xԥlifԥ Qԥbul saray nda bazar ertԥsi vԥ cümԥ axúam günlԥrindԥ y ÷ ncaq
edԥrdi.Ԥl-Yԥqubi. Buldan, VII, sԥh. 259.
6
Q ԥ b a - ԥrԥb dilindԥ dürüst mԥnas mԥlum deyildir. R.Dozi (sԥh. 352-
362) belԥ güman edir ki, bu, qabaqdan düymԥlԥnԥn vԥ arxadan kԥsilԥn xirqԥdir.
410
Mԥhԥmmԥd ibn Ԥbd ül-Malik ԥz-Zԥyyat belԥ demiúdir:
Fili adԥti üzrԥ bԥzԥdilԥr!
O, Xorasan sultan n gԥtirir!
Vԥ filin ayr yerlԥri belԥ bԥzԥnmir!
Yaln z tԥk-tԥk hallarda olur belԥ!
Ԥl-Mԥtirԥdԥn Xalq Darvazas nadԥk camaat ona baxma÷a
ax úm úd . Onu Qԥbul Saray na [Dar ԥl-Ammԥ] Ԥmir ԥl-Mömininin
yan na gԥtirdilԥr vԥ cԥllad ça÷ r ld ki, onun ԥl vԥ ayaqlar n kԥssin.
Lakin sonra Mötԥsim ԥmr etdi ki, onun ԥvԥzinԥ Babԥkin öz cԥllad n
gԥtirsinlԥr, saray adamlar ndan biri Xalq Darvazas ndan ç x b
q úq rma÷a baúlad : "Nudnud!" {1231} Babԥkin cԥllad n n ad belԥ
idi vԥ o, gԥlincԥyԥdԥk "Nudnud!" ba÷ rt s hԥr yerԥ yay ld . O, Qԥbul
Saray na daxil olanda, Ԥmir ԥl-Möminin ona ԥmr etdi, Babԥkin ԥl vԥ
ayaqlar n kԥssin. O bunlar kԥsdi, Babԥk y x ld . Bundan sonra Ԥmir
ԥl-Möminin ԥmr etdi, onun qarn n y rts nlar vԥ iki nԥfԥrdԥn
2
biri
bunu yerinԥ yetirdi. Sonra o, Babԥkin baú n Xorasana göndԥrdi,
bԥdԥnini isԥ Samarrada mԥúhur olan ԥl-Ԥkԥbԥ mԥhԥllԥsindԥ çarm xa
çԥkdilԥr.
Sonralar Mötԥsim ԥmr etdi ki, Babԥkin qardaú Abdullah ibn
ùԥrvin ԥt-Tԥbԥri ilԥ Dar üs-Sԥlamda [sülh úԥhԥri - Ba÷dad] öz
nümayԥndԥsi øshaq ibn øbrahimin yan na göndԥrilsin. Ona ԥmr etdi
ki, Abdullah n baú n kԥssin, onun qardaú Babԥkԥ verilԥn cԥzalar ona
da verilsin, ax rda isԥ onu çarm xa çԥksin. Ԥt-Tԥbԥri onunla ԥl-
Baradana çatanda sarayda qald . Babԥkin qardaú Abdullah ondan
soruúdu: "Sԥn kimsԥn?" O cavab verdi: "Mԥn Tԥbԥristan hakimi ibn
ùԥrvinԥm". Abdullah dedi: "ùükür Allaha ki, mԥnim üçün dehqan
1
Çalman n alt nda geyilԥn zԥrxarad r. øndiki tarbuúa oxúay r. B a x:
R.Dozi, sԥh.365-371; EI, II, sԥh. 677.
2
Bu, úübhԥsiz, birinci olaraq ça÷ r lan cԥllad vԥ Nudnudu göstԥrir. Ԥl-
Mԥsudi (Muruc, VII, sԥh. 129-130) Babԥkin ölümünü baúqa úԥkildԥ tԥsvir edir.
Babԥkin mԥnԥvi dözümü haqq ndak maraql tԥfԥrrüat üçün b a x: Al-Tanukhi.
Niswar, ed and transl, I921,p. 75.
Dostları ilə paylaş: |