Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ

414

ça÷ rmal  vԥ Bizans padúah na qarú  göndԥrmԥli olacaqd r, bu ԥhvalat

da onun yan nda deyil, baúqa bir yerdԥ baú verԥcԥkdir".

Rԥvayԥt edirlԥr ki, Feof l 100 000 qoúunla sԥfԥrԥ baúlad , bir

dԥ deyirlԥr ki, bunun çox hissԥsi nizami ordu idi, tԥqribԥn 70 000

nԥfԥrdԥn çox idi, qalan qoúun isԥ kömԥkçi hissԥlԥr idi. O, Zibatraya

mühԥmmirԥ

1

 ilԥ  gԥlmiúdi;  onlar  vaxtilԥ  ԥl-Cibalda  üsyan

qald rm úd lar vԥ øshaq ibn øbrahim ibn Müsԥb onlar  mԥ÷lub edԥndԥ,

onlar n bir hissԥsi bizansl lar n tԥrԥf nԥ keçmiúdi [onlar n baúç s

Barsis idi].

ԤLAVԤ II

MԤHԤMMԤD øBN øSHAQ øBN ԤN-NԤDøMøN

"KøTAB ԤL-FøHRøST" ԤSԤRøNDԤN

{242} Mԥhԥmmԥd ibn øshaq belԥ deyir: "Xürrԥmilԥr iki

növdür, birinci növ xürrԥmilԥr - mühԥmmirԥ adlan r. Onlar

Azԥrbaycanla Ermԥnistan Deylԥm ölkԥsi ilԥ Hԥmԥdan vԥ Daynavԥr

aras ndak  da÷ vilayԥtlԥrindԥ yay lm ú, burada sԥpԥlԥnmiú halda

yaúay rd lar. Onlar habelԥ øsfahanla Ԥhvaz ölkԥsi aras na yay lm úlar.

Öz mԥnúԥyinԥ görԥ onlar maqd rlar [sehrbaz]".

Babԥki-xürrԥmilԥr haqq nda

Babԥki-xürrԥmilԥrԥ gԥlincԥ, onlar n a÷as  Babԥk ԥl-

Xürrԥmidir. O sԥhv edib deyirdi ki, Allahd r; o, xürrԥmilԥrin o

vaxtadԥk bilmԥdiklԥri qԥtl, qarԥt, müharibԥ vԥ cԥzan  dini etiqada

daxil etmiúdir.

1

 Babԥkin tԥrԥfdarlar  olan xürrԥmilԥrin ad  belԥ idi; müqayisԥ et:

E.C.Browne. Literary History of Persia, p. 329; Baghdadi. al-Fard, p. 88, n. I. Ԥbu

Mԥnsur ԥs-Sԥalibi. “Lԥtaif ԥl-Mԥarif”. Leyden, 1868, sԥh. 169. Hԥm mübԥmmirԥ,

hԥm dԥ xürrԥminin adlar n  çԥkir

---

415

{243} Onun mԥnúԥyi, meydana gԥlmԥsi,

müharibԥlԥri vԥ edam n n sԥbԥblԥri

"Babԥkin tarixi" ԥsԥrini tԥrtib edԥn Vaq d ibn Ԥmr ԥt-Tԥmimi

belԥ deyir: "Onun atas  ԥl-Mԥdain [Ktesifon] ԥhli idi, ya÷ daú y b

satarm ú. Azԥrbaycana köçüb Bilalabad adl  kԥndin Meymԥd

1

rustak nda yaúama÷a baúlam úd r. O, bir qaba töküb belindԥ daú d ÷

ya÷  rustak  kԥndlԥrinԥ apar rd .  O,  sonradan  Babԥkin  anas  olan

taygöz bir qad nla eúqbazl q edib vԥ uzun müddԥt onunla yaúam úd r.

[Bir dԥfԥ] o vԥ bu qad n kԥndin kԥnar ndak  çöldԥ kef

çԥkdiklԥri vԥ gԥtirdiklԥri úԥrab  içdiklԥri vaxt kԥndin qad nlar  hԥmin

yerdԥki bulaqdan su aparma÷a gԥlmiúdilԥr. Bu qad nlar nԥbati

úivԥsindԥ mahn  oxuyan bir sԥsԥ tԥrԥf getdilԥr vԥ onlar  gördülԥr.

Abdullah

2

 qaçd , lakin onlar Babԥkin anas n n saç ndan tutub kԥndԥ

sürüklԥdilԥr vԥ rüsvay etdilԥr".

Vaq d deyir: "Sonra bu ya÷satan hԥmin qad n n atas na

müraciԥt etdi, bundan sonra onunla evlԥndi, qad n da Babԥki do÷du.

Bu adam sonra öz sԥyahԥtini davam edԥrԥk, Savalan da÷ na tԥrԥf

getdi, burada biri ona hücum edԥrԥk, arxadan onun kürԥyinԥ b çaq

soxdu; o, bir müddԥtdԥn sonra bu yaradan öldü.

Babԥkin anas  kԥnizliyԥ getdi vԥ Babԥk on yaú na

çat ncayadԥk özgԥyԥ iúlԥdi. Deyirlԥr ki, bir dԥfԥ bu qad n, bir

tayfan n qoyununu otaran Babԥki axtarma÷a gedԥndԥ, onu bir a÷ac n

alt nda ç lpaq yatm ú gördü, Bu qad n Babԥkin saçlar n n dibindԥ

x rda qan damc lar  oldu÷unu gördü. Sonra birdԥn Babԥk oyan b

aya÷a durdu vԥ anas n n gördüyü qan yox oldu. Qad n belԥ dedi:

"Mԥn baúa düúdüm ki, o÷lumun aln na tale úanl  bir úöhrԥt

yazm úd r".

1

Ԥrdԥbil mahal nda. B a x: V. de Meynard. Dictionnaire de la Pers, p.

557.

2

Babԥkin atas .

---

416

Vaq d deyir: "Babԥk yenidԥn Sara [b]

1

 rustak nda  ԥú-ùibl  ilԥ

ԥl-Ԥzdinin yan nda qulluq edib, onun qoyunlar n  otar r. Babԥk onun

nökԥrlԥrindԥn tԥnbur çalma÷  öyrԥnir. Sonra o, Azԥrbaycan n Tԥbriz

úԥhԥrinԥ gedir vԥ burada tԥqribԥn iki il Mԥhԥmmԥd ibn ԥr-Rԥvvad ԥl-

Ԥzdinin yan nda qulluq edir, sonra da öz anas n n yan na qay d r. Bu

zaman onun 18 yaú  var idi vԥ o, anas n n yan nda qal r”.

Vaq d deyir: "Ԥl-Bԥzz da÷ nda vԥ ona bitiúik da÷larda.

kiúilԥrdԥn iki nԥfԥr xürrԥmilԥrin tԥliminԥ riayԥt edirdi. Onlar n hԥr

ikisi dövlԥtli idi. Ԥl-Bԥzz da÷lar n n vԥ orada yaúayan xürrԥmilԥrin

a÷as  olmaq üstündԥ öz aralar nda düúmԥnçilik edirdilԥr. Bu iki

nԥfԥrdԥn hԥr biri istԥyir ki, ali hakimiyyԥt yaln z onun ԥlindԥ olsun.

Deyirlԥr ki, birinin ad  Cavidan ibn Suxrak idi, o birisi isԥ özünün

Ԥbu ømran lԥqԥbi ilԥ daha mԥúhur idi. Yayda onlar n aras nda uzun

müharibԥ gedirdi, q úda isԥ kԥsilirdi, çünki qar da÷larda bütün

keçidlԥri ba÷lay rd .

Babԥkin mürúidi olan Cavidan bir dԥfԥ öz úԥhԥrindԥn iki min

beú yüz qoyunla ç x b, bunlar  Qԥzvinin ԥtraf úԥhԥrlԥrindԥn olan

Zԥncan úԥhԥrinԥ aparm úd . O öz qoyunlar n  sat b, ԥl-Bԥzz da÷ na

qay darkԥn, yolda onu qar tutur, odur ki, gecԥni Meymԥd rustak n n

Bilalabad kԥndindԥ keçirdir. Burada o, kԥndxudaya müraciԥt edir ki,

gecԥ, onu bir yerdԥ saxlas n. Kԥndxuda onu Babԥkin anas gildԥ

qalma÷a göndԥrir. Qad n yoxsul vԥ a÷ r vԥziyyԥtdԥ oldu÷una görԥ

onu qonaq etmԥk üçün ona yemԥk verԥ bilmir, lakin ocaq qalay r vԥ

bundan baúqa bir iú görԥ bilmir. Babԥk isԥ onun yol yoldaúlar na

qulluq etmԥyԥ baúlay b, onlara içmԥli su gԥtirir.

Cavidan onu çax r, çörԥk vԥ atlara yem alma÷a göndԥrir;

Babԥk bunlar n ham s n  al b gԥtirԥndԥn sonra Cavidan onunla

söhbԥt etmԥyԥ baúlay r vԥ görür ki, a÷ r xasiyyԥtinԥ baxmayaraq,

bacar ql  vԥ fԥrasԥtlidir. Onun dan ú ÷  ayd n olmay b çԥtin

anlaú l rd , özü dԥlԥduza oxúay rd . Cavidan Babԥkin anas na belԥ

deyir: "Ay arvad! Mԥn ԥl-Bԥzz da÷  ԥhliyԥm, orada yaxú  vԥziyyԥtim

1

Haz rda Sarab úԥhԥri. Ԥrԥb co÷rafiyaúünaslar  çox vaxt úԥhԥr adlar n n

ax r nc  hԥrfini at rd lar. Yaqut, III, sԥh. 64; øbn ԥl-Fԥqih, sԥh. 245.

---