Azԥrbaycan VII-IX ԥsrlԥRDԤ

420

Mԥzyԥrin qiyam  onun vilayԥtindԥ çox art b geniúlԥnmiúdi,

nԥhayԥt, Mötԥsimin hökmranl ÷  günlԥrindԥ o da tutuldu vԥ Babԥk

ԥl-Hürrԥmi ilԥ yanaú  Samarrada çarm xa çԥkildi.

Mԥzyԥrin ard c llar  haz rda öz da÷lar nda, Corcandak

qoúunlar  yan nda yar darl ÷a iúlԥyirlԥr. Zahirdԥ islama pԥrԥstiú edir,

batindԥ isԥ onu istԥmԥdiklԥrini gizlԥdirlԥr.

{268} Tarix müԥlliflԥri deyirlԥr ki, batinilԥrin dini [tԥbli÷i]

ilk dԥfԥ Mԥmunun hökmranl ÷  dövründԥ meydana gԥlmiú,

Mötԥsimin hökmranl ÷  dövründԥ yay lm úd r. Tarixçilԥr deyirlԥr ki,

Mötԥsim ordular n n baú komandan  Afúin onlar n dini tԥlimini qԥbul

etmiú  vԥ  Babԥk   ԥl-Xürrԥmi   ilԥ  ԥlbir   olub,   qԥsd   düzԥltmiúdi.   O,   ԥl-

Bԥzzeyn vilayԥtindԥ üsyan qald rd . Onun da÷ nda yaúayan ԥhali

mԥzdԥkilԥrin dini tԥlimini qԥbul etmiú xürrԥmilԥr idi. Xürrԥmilԥr dԥ

batinilԥrlԥ ԥlbir olma÷a [hԥrԥkԥt etmԥyԥ], baúlad lar. Odur ki, ԥl-

Bԥzzeyn ԥhalisindԥn vԥ Deylԥmdԥn onlara qoúulanlardan tԥqribԥn

300 min adam Babԥkin ԥtraf nda topland .

Xԥlifԥ [Mötԥsim] Afúini onlara qarú  müharibԥyԥ göndԥrib,

bu fikirdԥ idi ki, o [Afúin] müsԥlmanlara sԥdaqԥt bԥslԥyir. Lakin o,

gizlindԥ olaraq, Babԥklԥ ԥlbir olub, ona qarú  müharibԥni uzad r,

müsԥlman qoúununun çat úmazl ÷ n  ona deyir, o [Babԥk] da bu

qoúunun çoxunu mԥhv edirdi.

Sonra Afúinԥ yeni qüvvԥlԥr gԥlmԥyԥ baúlad . Onun yan na

yeni qüvvԥlԥrlԥ Mԥhԥmmԥd ibn Yusif ԥs-Sԥ÷ri, Ԥbu Dulaf ԥl-Qasim

ibn øsa ԥl-øcli, bunlar n ard nca isԥ Abdullah ibn Tahirin sԥrkԥrdԥlԥri

ilԥ yeni qüvvԥlԥr gԥldi.

Müsԥlmanlar n qoúununa qarú  babԥkilԥrin vԥ qԥrmԥtilԥrin

qüdrԥti güclԥnmiúdi, o qԥdԥr ki, onlar [müsԥlmanlar] babԥkilԥrin

hücumlar ndan qorxub, özlԥri üçün Bԥrzԥnd ad  ilԥ mԥúhur olan bir

úԥhԥr sald lar. øki tԥrԥf aras nda müharibԥ illԥrlԥ uzand , nԥhayԥt

Allah müsԥlmanlara babԥkilԥr üzԥrindԥ qԥlԥbԥ bԥxú etdi. Babԥk ԥsir

düúüb hicri 213-cü ildԥ Samarrada çarm xa çԥkildi. Sonra øshaq onun

qardaú n  tutub, Tԥbԥristan vԥ Corcan mühԥmmirԥsinin baúç s

Mԥzyԥrlԥ birlikdԥ Ba÷dadda çarm xa çԥkdi. Babԥk öldürülԥndԥn

sonra xԥlifԥ Afúinin xԥyanԥtini (269), Babԥklԥ müharibԥ zaman

---

421

müsԥlmanlar  satd ÷ n  öyrԥndi. Xԥlifԥ ԥmr etdi ki, onu öldürüb

çarm xa çԥksinlԥr. Onu çarm xa çԥkdilԥr.

                                  ԤLAVԤ IV

            øBN ԤL-øBRø ADI øLԤ MԤùHUR OLAN

       QRøQORøUS ԤBU-L-FԤRԤC øBN ԤHRUNUN

               "TARøXø-MÜXTԤSԤR ԤD-DÜVԤL"

                                ԤSԤRøNDԤN

{240} Ԥl-Cibal, Hԥmԥdan, øsfahan, Masabzan vԥ digԥr

yerlԥrin çoxlu ԥhalisi xürrԥmilԥrin dinini qԥbul etdi. Onlar Hԥmԥdan

vilayԥtindԥ toplan b silahland lar. Mötԥsim onlar n üstünԥ qoúun

{241} göndԥrib onlar  [xürrԥmilԥri] darmada÷ n etdi, onlardan 60

min nԥfԥr q rd , qalanlar  isԥ Rum ölkԥsinԥ qaçd lar.

220-ci ildԥ Mötԥsim Afúin Heydԥr ibn Kavusu ԥl-Cibala tԥyin

etdi vԥ Babԥkԥ qarú  müharibԥyԥ göndԥrdi, o da Babԥkin üstünԥ

getdi.

Babԥkin ç x ú hԥrԥkat  201-ci ildԥ baúlanm úd r. O, sultan n

[xԥlifԥnin] bir neçԥ ordusunu mԥ÷lub etmiú, onun bԥzi sԥrkԥrdԥlԥrini

öldürmüúdür. Xalq hԥdsiz dԥrԥcԥdԥ qorxu vԥ böyük dԥhúԥt keçirirdi.

O böyüdü, quldurlar vԥ qiyam hԥvԥskarlar  onun ԥtraf na y ÷ úd lar.

Onun adamlar n n say  artd , piyada qoúun nԥzԥrԥ al nmadan onun

atl lar  nԥhayԥt 20 minԥ çatd . O da camaata ԥziyyԥt vermԥyԥ baúlad .

Onun tԥrԥfdarlar  nԥ kiúiyԥ, nԥ qad na, nԥ cavana, nԥ dԥ uúa÷a rԥhm

etmirdilԥr, hԥm müsԥlmanlar , hԥm dԥ zimmilԥri q r b öldürürdülԥr.

Onlar n ԥli ilԥ q r lanlar  sayd lar - 255 500 nԥfԥr oldu. Afúin Babԥkԥ

qarú  müharibԥyԥ göndԥrilԥndԥ, onunla tam bir il mübarizԥ etdi [bu

müddԥt ԥrzindԥ], ondan [Babԥkdԥn] bir neçԥ dԥfԥ qaçd , yenidԥn

qay td .  øú  onunla  bitdi  ki,  Babԥk  öz  úԥhԥri  ԥl-Bԥzzԥ  çԥkildi.  Onun

vԥziyyԥti ç x lmaz olma÷a baúlad qda, [ԥl-Bԥzzdԥn] getdi, tacir

paltar nda öz ailԥsi ilԥ birlikdԥ Rum ölkԥsinԥ tԥrԥf qaçd . Lakin

ermԥni patriki Sԥhl ibn Sumbat onu tan d  vԥ ԥsir etdi. {242} O

---

422

istԥyirdi çoxlu pul verib, can n  qurtars n, lakin o [Sԥhl] bunu qԥbul

etmԥyԥrԥk, onu Afúinin yan na göndԥrdi, bundan ԥvvԥl isԥ ermԥnilԥr

onun gözünün qaba÷ nda anas n n, bac s n n vԥ fahiúԥ arvad n n

namusuna tԥcavüz etdilԥr, øblis [Babԥk] dԥ adamlar  arvadlar  ilԥ ԥsir

etdikdԥ onlar n baú na eyni iúi gԥtirirdi.

Afúin dԥ Babԥki Samarrada olan Mötԥsimin yan na apard . O

ԥmr etdi ki, Babԥkin cԥllad  gԥlsin, o gԥldi vԥ [xԥlifԥ] ԥmr etdi ki,

onun ԥllԥrini vԥ ayaqlar n  kԥssin, o da kԥsdi, o [Babԥk] y x ld . O

[xԥlifԥ] ԥmr etdi ki, onu do÷ray b qarn n  y rts nlar, O, Babԥkin

baú n  Xorasana göndԥrib, bԥdԥnini isԥ Samarrada çarm xa çԥkdi.

                                     ԤLAVԤ V

MԤSUDøNøN "KøTAB-ø MURUC ԤZ-ZԤHԤB"

                                     ԤSԤRøNDԤN

{123} Ԥr-Ran ölkԥsindԥ vԥ Beylԥqanda Babԥk ԥl-Xürrԥminin

iúi böyüdü vԥ bu ölkԥdԥ onun qoúunu çoxald . O öz qoúununu hԥmin

úԥhԥrlԥrԥ tԥrԥf, müxtԥlif yerlԥrԥ göndԥrdi. O, ordular  [ԥrԥb] mԥ÷lub

etmiú vԥ hakimlԥri q rm úd ; o, xalqlar  mԥhv edirdi. Onda Mötԥsim

Afúinin baúç l ÷  ilԥ ona qarú  qoúun göndԥrdi. Onun vuruúmalar

intԥhas z uzand . Babԥk dԥ öz ölkԥsindԥ elԥ s x úd r ld  ki, adamlar

azald  vԥ qoúunu q r ld . O, ԥr-Ran ölkԥsindԥ ԥl-Bԥzzeyn [ad  ilԥ]

mԥúhur olan da÷larda gizlԥndi; bu da Babԥkin ölkԥsidir ki, indiyԥdԥk

onun ad  ilԥ mԥúhurdur.

{124} Bu ԥhvalat 223-cü ildԥ baú verdi. Babԥk, baú na nԥ

gԥldiyini hiss edԥndԥ, öz s ÷ naca÷ ndan qaçmaq qԥrar na gԥldi. O,

paltar n  dԥyiúdirib öz yerindԥn qaçd . Qardaú , arvad , o÷lu vԥ bԥzi

yax n adamlar  da onunla qaçd lar. Onlar sԥyyah, tacir vԥ sarban

paltar nda getdilԥr. Onlar ermԥni patriklԥrindԥn biri olan Sԥhl ibn

Sumbat n vilayԥtinԥ çat b, bulaqlardan birinin yan nda dayand lar.

---