426
{352} Mötԥsim Afúini, digԥr ԥmirlԥri vԥ qoúun
komandanlar n 220-ci ildԥ Babԥk ԥl-Xürrԥmi ilԥ müharibԥ üçün
Azԥrbaycana göndԥrdi. {353} Babԥk ramazan ay nda, lakin deyirlԥr
úԥvval ay nda (222) ԥsir al nd , Samarraya gԥtirilib, orada 223-cü ilin
sԥfԥr ay nda edam edildi.
Babԥkin 22 il ԥrzindԥ ԥl-Mԥmunun, Mötԥsimin
qoúunlar ndan, o cümlԥdԥn ԥmirlԥrdԥn, sԥrkԥrdԥlԥrdԥn vԥ ԥhalinin
digԥr tԥbԥqԥlԥrindԥn öldürdüklԥrinin say az 500 min nԥfԥrԥ çat r,
lakin deyirlԥr ki, bundan art qd r, çünki onlar saymaq olmur.
Onun [Babԥkin] ç x ú hԥrԥkat n 200-cü ilԥ aid edirlԥr, lakin
deyirlԥr ki, bu iú Azԥrbaycan ölkԥsindԥ, ԥl-Bԥzzeyn da÷ nda,
Babԥkin vԥ digԥrlԥrinin dostu Cavidan ibn ùԥhrԥk ԥl-Xürrԥminin
ard c llar olan cavidanilԥrinin baúç l ÷ ilԥ 201-ci ildԥ olmuúdur.
ԤLAVԤ VII
ԤBU TAHøR ԤL-MԤQDøSøNøN
"KøTAB-ø ԤL-BԤD VԤ-T-TARøX" ԤSԤRøNDԤN
(sԥh. 114-118)
Babԥk ԥl-Xürrԥminin tarixi
Rԥvayԥtԥ görԥ o, hԥlԥ hԥddi-bülu÷a çatmam ú [ictimai
fԥaliyyԥtԥ baúlam úd ] onun anas vԥ Azԥrbaycan n bir kԥndindԥn
ç xm ú yoxsul taygöz qad n idi, Savaddan olan Abdullah adl bir
nԥbati onunla yaúay rd vԥ Babԥk hԥlԥ anadan olmam údan bu adam
öldürülmüúdü. Anas iúlԥmԥyԥ baúlad ki, o÷lu hԥddi-bülu÷a
çat ncayadԥk onu saxlas n. Bu o÷lan ehtiyatl [fԥrasԥtli] vԥ bir gԥnc
olanda, kԥndinin adamlar onun yemԥyi vԥ paltar n vermԥk úԥrtilԥ
onu çoban götürdülԥr.
Deyirlԥr ki, bir dԥfԥ bu o÷lan günorta vaxt bir divar n
kölgԥsindԥ yatanda, ona yemԥk gԥtirԥn anas gördü ki, onun
427
bԥdԥninin tüklԥri dik qalx b vԥ hԥr tükün dibindԥn bir damc qan
ç xm úd r. [Bunu görԥn] ana demiúdi: "O÷lumu böyük iúlԥr gözlԥyir".
Hԥmin da÷larda [o zaman] xürrԥmilԥr yaúay rd lar, bunlara
baúç l q edԥn iki rԥhbԥr bir-birinԥ zidd olub, bir-birilԥ düúmԥnçilik
edirdi. Birisinin ad Cavidan, digԥrinin ad ømran idi.
Bir dԥfԥ öz iúlԥri üçün Babԥkin yaúad ÷ kԥnddԥn keçԥn
Cavidan onu gördü vԥ cüssԥsinԥ bax b fԥhmlԥ hiss etdi ki, bu o÷lan
möhkԥm iradԥli adam olacaqd r. Cavidan Babԥki anas n n icazԥsi ilԥ
iúԥ götürüb öz yan na apard .
Rԥvayԥtԥ görԥ, Cavidan n arvad bu o÷lana aúiq oldu, ԥrinin
bütün sirrini ona verdi, xԥzinԥsi vԥ dövlԥtini dԥ bildirdi. Aradan bir
az keçԥndԥn sonra Cavidanla ømran aras nda vuruúma baú verdi,
Cavidan yaraland vԥ bu yaradan öldü. Cavidan n arvad iddia
etmԥyԥ baúlad ki, Cavidan Babԥki öz iúlԥrinin varisi tԥyin etmiúdir,
onun ruhu Babԥkԥ keçmiúdir vԥ xürrԥmilԥrԥ vԥd etmiúdir ki, [ԥrԥblԥr
üzԥrindԥ] qԥlԥbԥ onun [Babԥkin] vasitԥsilԥ ԥldԥ edilԥcԥkdir, gecԥ-
gündüz, ancaq hԥrԥkat n baúlanmas n gözlԥyԥn xürrԥmilԥr bu
arvad n dediklԥrinԥ inand lar vԥ Babԥkin ard nca getdilԥr.
Babԥk sayca az olub vԥ nifrԥt edilԥn öz tԥrԥfdarlar na q l nc
vԥ xԥncԥr verԥrԥk ԥmr etdi ki, öz kԥndlԥri vԥ evlԥrinԥ qay ts nlar,
ax r nc üçüncü gecԥyԥdԥk gözlԥsinlԥr vԥ hԥmin gecԥ
[müsԥlmanlar n] adamlar na hücum edib onlar - kiúi, qad n, cavan vԥ
uúaqlar , yax n vԥ uzaqdak lar tamamilԥ q r b öldürsünlԥr; onlar da
belԥ etdilԥr. Sԥhԥr mԥlum oldu ki, hԥmin kԥndlԥrin bütün ԥhalisini
xürrԥmilԥr q rm úlar, lakin nԥyԥ görԥ vԥ kimin ԥmri ilԥ xürrԥmilԥrin
belԥ etdiklԥrini heç kԥs bilmirdi. Camaat bԥrk dԥhúԥtԥ vԥ böyük
qorxuya düúdü. Bunun ard nca Babԥk öz [adamlar n ] uzaq mahallara
göndԥrdi; onlar da bütün tԥbԥqԥlԥrdԥn vԥ hԥr yaúda olan böyük vԥ
kiçiklԥri, müsԥlmanlar vԥ müsԥlman olmayanlar o vaxtadԥk q rd lar
ki, nԥhayԥt, buna [yԥni adam öldürmԥyԥ] adԥt etdilԥr. Yolkԥsԥnlԥr,
quldurlar, qiyamç lar vԥ müxtԥlif yanl ú etiqadda olanlar ona
[Babԥkԥ] qoúuldular. Onun dԥstԥlԥrinin say o qԥdԥr artd ki, piyada
hesaba al nmadan, tԥkcԥ atl lar 20 min nԥfԥr idi. O, [çoxlu] úԥhԥr vԥ
kԥnd ԥlԥ keçirtdi, adamlara ԥzab vermԥyԥ, odda yand rma÷a,
ԥxlaqs zl q etmԥyԥ, rԥhmsizlik vԥ qԥddarl q göstԥrmԥyԥ baúlad . O,
428
sultan n çoxlu qoúununu [mԥ÷lub edib] qaçma÷a mԥcbur etdi, onun
çoxlu sԥrkԥrdԥsini öldürdü. Bԥzi kitablarda deyilir ki, yaddaúa görԥ
o, bir milyon kiúi, qad n vԥ uúaq öldürmüúdür. Tarixlԥrdԥ deyilir ki,
Babԥkin öldürdüyü adamlar n say 255500-nԥfԥrԥ çat r. Babԥk ilԥ
müharibԥ üçün Mötԥsim Afúini ça÷ rd , onu ԥl-Cibal n hakimi tԥyin
etdi vԥ ona hԥr müharibԥ gününԥ görԥ 10 min dirhԥm, hԥr istirahԥt
gününԥ görԥ isԥ 5 min dirhԥm verdi, azuqԥ, hԥdiyyԥlԥr, sursat vԥ ԥl-
Cibal ԥyalԥtinin gԥlirlԥri isԥ bu hesaba daxil deyildi; hԥrbi sԥfԥrԥ
baúlarkԥn ona milyon dirhԥm ba÷ úlad .Afúin tam bir il Babԥk ilԥ
müharibԥ etdi; o da dԥfԥlԥrlԥ Afúindԥn qaçm ú vԥ yenidԥn qay tm úd .
Babԥk [özünün] möhkԥmlԥndirilmiú Bԥzz úԥhԥrindԥ müdafiԥdԥ idi.
Onun sonu yax nlaúanda vԥ çԥtin vԥziyyԥtԥ düúԥndԥ tacir paltar
geyib, öz arvad vԥ uúaqlar ilԥ Ermԥnistana qaçd .
Lakin ermԥni patriklԥrindԥn biri olan xaçpԥrԥst Sԥhl ibn
Sumbat onu tan d , çünki [bundan] ԥvvԥl Babԥkԥ ԥsir düúmüúdü vԥ
çoxlu pul verib can n qurtarmaq istԥmiúdi, ancaq Babԥk bunu qԥbul
etmԥmiú vԥ onun gözü qarú s nda anas n n, bac s n n vԥ arvad n n
baú na pis iú gԥtirmiúdi, çünki bu "'iblis" adamlar ԥsir alanda, onlar n
arvadlar ilԥ belԥ rԥftar edirdi.
Sԥhl Babԥki tutdu vԥ Afúinin yan na göndԥrdi; Mötԥsim
Babԥki diri tutub gԥtirԥnԥ 2 milyon dirhԥm, onun baú n kԥsib
gԥtirԥnԥ bir milyon dirhԥm tԥyin etdiyinԥ gorԥ, Sԥhl ibn Sumbata 2
milyon dirhԥm gԥtirdilԥr vԥ ona icazԥ verdilԥr vilayԥtindԥ hakimlԥri
özü tԥyin etsin.
Afúin dԥ Babԥki Samarraya Mötԥsimin yan na apard , o da
ԥmr etdi onun ԥllԥrini vԥ ayaqlar n kԥsib bԥdԥnini çarm xa çԥksinlԥr.
Bu ԥhvalat 223-cü ildԥ oldu.
Deyirlԥr ki, bu mԥlunun ԥli kԥsilԥndԥn sonra, o üzünü qanla
boyay b güldü, bununla o, camaata göstԥrmԥk istԥyirdi ki, ԥlinin
kԥsilmԥsindԥn a÷r görmür vԥ onun ruhu heç bir úey hiss etmir.
Babԥk üzԥrindԥ qԥlԥbԥ islam alԥmindԥ ԥn böyük bir qԥlԥbԥ
idi; onun ԥsir al nd ÷ gün müsԥlmanlar n bayram günü idi. Bu
ԥhvalat 223-cü il ramazan ay n n ax r na 14 gün qalm ú cümԥ
günündԥ olmuúdur. .
Dostları ilə paylaş: |