Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
69 
nexe  şoto;  ”Me  uşelux  qonaqba  za.”  Naxircinen  kele  mükluğaxun 
eneşta  qonağa  iz  koya,  şotaynak  istale  kaye.Padşaxen  naxircin 
əyiləne aksun çuresa sal nexeki “iz yurdnu yakabale”. Me əyitmağo 
pi  məktube  zame.  Me  məktuba  zamezene:  “Me  cəyil  ğar  hari  vəf 
papale  kinək  iz  bula  şanpanan.”  Cəil  ğar  gelene  tazi  male  tazi 
hikalaxun xabarsuz hari panepi məktuba tadaltay saraye. Bağe basi, 
tiya bakala hovuzi  tax mandakbay kiyexun  biti  cəil ostağal  nepane 
tazi.  Mo  nepa  bakala  vədine  padşaxe  xuyər  bağa  tarapsane  ceysa 
hari  hovuza  panepsa.  Miya  hovuzi  tox  npaxeğala  cəilə  aneksa.  Şo 
beğanun, xaşaxun gözəley. Padşaxe xuyər şoto işalainşaki şotay töx 
bakala məktuba aki, kalene.Məktuba zameseney. “Me cəil ğar hari 
vəf papatan iz bula şantanan”. Xuyər şoto vuruluşakeney ene xuyari 
hakla  sa  fikire  eysa  məktuba  badalbsun.  Padşaxen  yakabala 
məktuba  bokosbi  təzə  məktube  zame:”Me  cəil  ğar  haki  papale 
kinən bez xuyərxun laşkoy banan”. 
Sa mal vədə cuaneksa, padşax hari saraya benesaki iz yakabi 
cəilaxu  iz  xuyər  nişanlune.  Padşax  əcuxlainşe  baksa  amma  ene 
cəyiney.  Hamerluğaxun  vüx  xi  vüx  üşü  laşkaye  baksa.  Padşaxen 
naxirçin  bel  iz  tacane  laxsa.  Naxirçi  padşaxe  bay  padşaxe  xuyərəl 
şotay cux.Şorox iz arzunatun papeğatun yanal beş. 
 
Padşah və çoban (S:7; Tr:5) 
 
Varıydı,  yoxuydu,  bir  padşah  vardı.  Bir  gün,  o,  müdrik  bir 
adama dedi: 
– Get bax, dünyada nə yenilik var?!  
Müdrik dedi: 
– Hansısa ölkədə coban yaşayır, hansıkı, sənin məmləkətində 
padşah olacaq. Padşah bunu eşidib hec nə demədi. Bir aydan sonra 
ikinci  müdrik  adama  müraciət  etdi.  Eyni  cavabı  aldı.  Padşah 
düşündü və səfərə çıxdı. Padşah çox getdi, az getdi, naxırçı yaşayan 
yerə gəlib catdı. Çobanı görüb dedi ona: 
–  Bu  gecəlik  qonaq  et  məni.  Çoban  böyük  ehtiramla  qonağı 
evinə aparıb,onun üçün süfrə acdı. Padşah çobanın uşagını görmək 
istədi və dedi: 

---

 
 
70 
–  Öz  vətənimə  göndərəcəm.  Bu  sözləri  deyib,  məktub  yazıb, 
verdi oğlana. 
Bu məktubda yazdı: 
– “Bu cavan oglan sizə gəlib catanda, başını üzün.” 
 Cavan  oglan  çox  getdi,  az  getdi,  heç  nədən  xəbərsiz  gəlib 
çatır  məktub  verənin  sarayına.  Bağa  girdi  və  orada  hovuzun 
yanında taqətdən düşmüş cavan dərin yuxuya getdi. O, yuxulu olan 
zaman  şahzadə  bağı  gəzməyə  çıxır  və  hovuzun  yanına  gəlir. 
Burada,  hovuzun  yanında  yuxulayan  cavanı  görür.  O,  günəşdən, 
aydan  da  gözəl  idi.  Şahzadə  ona  yaxınlaşır  və  yanındakı  məktubu 
görür, götürüb oxuyur. Məktubda yazılmışdı.”Bu cavan oglan gəlib 
sizə  çatanda  bogazını  üzün.”  Qız  artıq  ona  vurulmuşdu  və  aglına 
belə  bir  fikir  gəlir:  məktubu  dəyişmək.  Padşah  göndərən  məktubu 
yandırıb yeni məktub yazır: ”Bu cavan oğlan sizə gəlib çatan kimi, 
mənim  qızımla  evləndirin.”  Bir  az  vaxt  keçəndən  sonra  padşah 
saraya qayıdır və qızının göndərdiyi cavanla nişanlandığını görür. 
Padşah qəzəblənir, amma iş-işdən keçmışdı. Beləliklə, padşah yeddi 
gün, yeddi gecə toy etdi və öz tacını çobanın başına qoydu. Çoban 
şahzadə oldu, şahzadə onun həyat yoldaşı. 
Qoy onlar öz arzularına çatsınlar, biz də öz arzumuza.
 
 
Kalna  nağıl  upa  (
Exlətepi:  1; 
Taranedi: 1)
 
 
Kalna, zayna nağıl upa, 
Bezi nepal harekan. 
Muculiyox göynuxun 
Hari oka bareqan. 
  
Kalna, zayna nağıl upa, 
Əylin umöğoy tume. 
Şuyenen çəpkin kə pi? 
Tülkünen dadala 
Taşiri çöle təribi?
 
Nənə, nağıl de (S: 1; Tr: 1)
 
 
 
Nənə, mənə bir nağıl de, 
Mənim yuxum da gəlsin. 
Ulduzlar göydən 
Gəlib yerə tökülsün. 
 
Nənə mənə bir nağıl de, 
Uşağın qulağının dibinə. 
Ayı gizlicə nə deyirdi? 
Tülkü tutan xoruzu 
Aparıb çölə buraxdı? 
 
 

---

 
 
71 
Kalna, zayna nağıl upa, 
Nəyni biyəsin porsux, 
Çeri tenetsi orobay? 
Sasnağəğəl poy horabay? 
  
Toyşanen kələme taştay, 
Taşeri şüva tastay? 
Kalna ene tez baskal, 
Beğ cerene kəyebay. 
 
Ğayin mena extezu, 
Bez qəşinə botezu, 
İzi qacaal aqezu. 
 
Nana, nana, ay nana, 
Hər za aqatan nexnu “oy”. 
Bezi qəşəne qace, 
Vi mayna kace poy? 
Nənə mənə bir nağıl de, 
Dünən axşam porsuq, 
Küsüb çıxıb getdi? 
Bəs kirpi hara getdi? 
 
Dovşan kələm aparırdı, 
Aparıb kimə verdi? 
Nənə, daha yatmıram, 
Gün çıxdı səhər açıldı. 
 
İti bıçağı götürmüşəm, 
Barmağımı kəsmişəm, 
Ağrısını da çəkmişəm. 
 
Ana, ana, ay ana, 
Hər məni görəndə deyirsən “oy”. 
Mənim barmağım ağrıyır, 
Bəs sənin haran ağrıyır?
 
 
 
 
Bavoğoy əyitmux, misalxo sal ukğala əyitmux (Exlətepi: 9; 
Taranedi: 7) 
Atalar sözü, məsəl və deyimlər
 
(S:9 və Tr: 7)
 
 
Gödək ğaşba, buxoy tapa 
Gödək bağla, uzun döy 
 
Pirdi doptal 
Yalançinin yalançısı 
 
Əfçi fukal 
Yalan 
 
Xə tapkal 
İt döyən 

---