Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şah İsmayıl olan yerdə Sultan Səlimə
- Cəfər Muğanlı, Dadiman Qocabəyli, Hacı Malik Rəhnüma, Seyid Cəlil Hüseyni, İbrahim Teymurpur!
- Cəfər Muğanlı
502 daha uğurlu formalar tapır. Poeziya necə yaransın? Nədən yazsın? Faciə gözümüzün qabağında baş verir. Hansı bədii əsər o faciəni həmin faciənin özü qədər təsirli verə bilər? Ən böyük əsər o faciəni çox solğun əks etdirə bilər. Ona görə də əsər yaranmır. Cəmiyyət özü elə dəhşətli ”şah əsərlər” yaradır ki, ayrı-ayrı sənətkarların heç biri belə əsər yarada bilməz. Ona görə qələm sahibi susur. Yalnız bu bəlalardan keçə bilsək, bu bəlaların əsl törədiciləri müəyyənləşməklə bu günü gələcək nəslə çatdıra bilərik. Biz o qədər mehriban xalqıq ki, dost yolunda var-yoxdan çıxmağa, ev-eşiyimizi silib-süpürüb dosta verməyə, hətta atalarımızdan, babalarımızdan və onların məsləkindən ”keçməyə” hazırıq. Budur, şair misrası: ”Şah İsmayıl olan yerdə Sultan Səlimə nə yağı?” (Akif Səməd) Belə çıxır ki, Şah İsmayıl 60 minlik qoşunla, topla-tüfənglə Sultan Səlimin üzərinə getmiş imiş, Sultan Səlim gəlib Təbrizin qapısını kəsməmiş imiş. Biz həmişə Şah İsmayılın - o ülvi və yüksək şəxsiyyətin nəvələri olmaqla fəxr etmişik. Sultan Səlimin öz nəvələri var. Danışan şəxs həddini bilməlidir. Müstəqillik birindən qopub, başqasına calaq olmaq deyil. Müstəqillik müstəqil olmaq, öz yurdunu, öz tarixini, öz babalarını, öz dilini, öz əxlaqını, öz mədəniyyətini sevməkdir, qorumaqdır. Əgər XX əsrin əvvəllərinə, yəni sovet dövrünə qədərki ədəbiyyatımıza nəzər salsaq, görərik ki, orada ”şimal”, ”cənub” söhbətləri yoxdur. Ədəbi faktın doğulduğu ərazi var, onun ümumxalq mədəniyyətinə xidməti var. Eyni dərəcədə Sabiri də öyrənmişik, Möcüzü də. Klassik ədəbiyyat nümayəndələrinin bir çoxu Təbriz məktəbinə məxsusdur. İlk dəfə Sovet dövləti belə bir sərhəd yaratmağa çalışdı. Lakin əlaqələr qırılmadı, kəsilmədi. II Dünya müharibəsi dövründə Azər- baycan ziyalılarının, alim və yazıçılarımızın Təbriz görüşü, bu görüşlərdən sonra sərhədlərin daha möhkəm qapanması ilə alovlanan ”iki sahil” rəmzi cənubu unutmağa imkan vermədi, daim qəlbimizdə ağır bir yük kimi yaşatdı. 60-cı illərdə Qulamhüseyn Beqdeli böyük sənət ustadı Məhəmmədhüseyn Şəhriyarı Azərbaycanda tanıtdı, sevdirdi. Ziyalılarımızın, sənət ustalarının Şəhriyarla, Səhənd və başqaları ilə məktublaşmaları, əlaqələri başlandı. Müharibədən sonrakı ilk illərdə İranda irticanın dəhşətli şəkil alması ilə bir qrup Cənubi Azərbaycan ziyalıları, xüsusilə istedadlı gənclər Şimala pənah gətirdi. Onların içərisindən Balaş Azəroğlu, Əli
503 Tudə, Fəthi Xoşginabi, Söhrab Tahir, Mədinə Gülgün kimi görkəmli alimlər, şair və yazıçılar yetişdi. Onların hamısının yaradıcılığı bütövlükdə Azərbaycan ədəbiyyatının tərkib hissəsinə daxildir, ona görə də onlar ali məktəb proqramlarında öz təbii yerlərini tutmalı idilər. Bu gün müasir Azərbaycan ədəbiyyatını Şəhriyarsız təsəvvür etmək qeyri- mümkündür. Vaxtilə xalq şairi S.Rüstəm Təbrizi onun üstünü alan dumandan qorumağa çağırırdı:
Qoymaram yadları girsin qoynuna, İzin ver qolumu salım boynuna...
Şair Zəlimxan Yaqub isə uzun illərin ayrılığından sonra Təbri- zə bir qonaq kimi gəlməyindən, bir qonaq kimi ondan tez ayrılma- ğından hədsiz kədərlidir:
Yenə gözündə yaş, qəlbində kədər, Gəlişin hədərmiş, gedişin hədər. Sənin ki dərdin var bir Təbriz qədər, Niyə yaşayırsan, öl, ay Zəlimxan!
Bu, qısa müddətli vüsal şirinliyi və ayrılıq acılarından doğan bir həyəcandır. Şair sərhəd dirəkləri basdıranların əməllərindən dəhşətə gəlir: ”O tay nədir, bu tay nədir, ilahi?” Bunları kim kəşf edib, ”o tay, bu tayı” kim yaradıb? Eyni həsrət, eyni istək, eyni ehtiras daim cənubun vətənpərvər sənət adamlarını da coşdurmuşdur. ”Ulduzlar arasına sərhəd qoymaq olar, ürəklər arasına yox”, - deyən şair Dadiman Qocabəyli də həm o tayın, həm bu tayın dərd yükünü çəkir:
Donub niyə daş olmadı bu varlığım, Canım burda, ruhum orda düşdü dara...
Bu gün - 17 sentyabr 1992-ci il xoş bir gündür. Cənubi Azərbaycanın Muğan şairləri adlanan bir qrup şairi qonağımızdır: Cəfər Muğanlı, Dadiman Qocabəyli, Hacı Malik Rəhnüma, Seyid Cəlil Hüseyni, İbrahim Teymurpur! Muğan şairləri! Vətən necə dəhşətlə parçalanıbsa, biz Muğanın böyük bir parçasının Cənubda olduğunu da unutmuşuq.
504 Bu günlərdə keçirdiyimiz görüşlərdən birində şair Savalanın ”Qarabağ” sözünə verdiyi məna mənə xoş gəldi: ”Qarabağ” - böyük allah deməkdir, - deyirdi, bu qədim ərazinin adını ”bağ” sözü ilə – allah sözü ilə bağlayırdı. Əslində, Qarabağ qədər qədim olan ”Muğan” sözü də ”bağ” sözündəndir: muğ//mağ - kahin mənasında işlənən bir söz olub (mağ- lar ölkəsi mənasında), ”bağ” - allah sözündən ayrılmışdır. Muğan şairləri! Bağlar ölkəsinin şairləri! Zorla parçalanmış bir torpağın övladları! Xoş gəlmisiniz!
(ostanlığının) Parsabad şəhərində anadan olmuşdur. Kollec təhsili almışdır. İxtisasca mühasibdir. Cəfər Muğanlı İran inqilabından sonra Azərbaycan dilində çap olunan bütün qəzetlərdə, ”Varlıq”, ”Yol” jurnallarında ardıcıl çıxış edir. Bizim mərkəzi mətbuat orqanlarında da şerləri çap olunmuşdur. Cəfər Muğanlının şerlərində bir yanğı, bir od var. İllər keçmə- sinə baxmayaraq, onun ”Ay ana” şerindəki xəfif və qəhərli yalvarış qulaqlarımdan getmir:
Qaldı həsrət neçə il yollara gözlər, ay ana, Saralıb soldu qərənfil kimi üzlər, ay ana. Gileyin dəftərini açmagilən, qoy mən açım, Oxuram çünki onu mən sənə əzbər, ay ana.
Bu şeirdə: Şəhriyar həsrət olan şəhri deyib gəldim mən... Cənubun həsrəti dığlatdı Süleyman dədəni -
kimi misralar hər iki tərəfin həsrətini əks etdirən misralardır: Bu həsrət, bu yanğı Dadimanın, Hacı Malikin, Seyid Cəlilin, İbrahimin poeziyasına da xasdır. Gənc Muğan şairləri Azərbaycana xoş gəlib!
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|